105449

Koncepcja systemu prawa K. Dwurnika

Ronald Dwór kin w swojej koncepcji systemu prawa odchodzi od neutralności aksjologicznej rule of law. Wg autora Law s Empire prawo jest pewną integralną całością, na która składają się nie tylko nonny postępowania (rules), ale także zasady (principes), dyrektywy polityczne (policies) i inne rodzaje standardów'.

Jego rozróżnienie pomiędzy nonnami a innymi standardami prawa stało się dla mego podstawą wskazania dwóch rywalizujących ze sobą koncepcji rule of law: normatywnej („rule-book" conception) oraz uprawnieniowej ( „rights” conception).

Koncepcja normatywna zakłada iż organy państwowe nie mogą naruszać sfery' wolności jednostki, z wyjątkiem tych tylko przypadków, gdy są do tego upoważnione na podstawie podanych urzędowo do publicznej wiadomości i nie odwołanych norm prawnych. Owe nonny prawne - wiążące podmioty władzy państwowej, jak i poszczególnych oby wat eh - stanowią ostateczne uzasadnienie dla władczego rozstrzygnięcia o indywidualnych uprawnieniach i obowiązkach obywateli. W tej koncepcji rządów' prawa niczego nie orzeka się o treści tak określonych reguł. To. jaka powinna być ich treść, może wskazywać ideał prawa sprawiedliw ego, będącego jednak ideałem niezależnym od rule of law.

Natomiast koncepcja uprawnieniowa rządów prawa opiera się uznaniu, iż jednostkom przysługują chronione przez prawo pozytywnie moralne prawa i obowiązki w stosunku do siebie oraz polityczne prawa przeciwko państwu. Prawa te mogą być urzeczywistnione na żądanie obywateli przez sądy albo przez inne instytucje o charakterze judykacyjnym. Pierwotność uprawnień moralnych w^r odniesieniu do norm prawnych, mających być tylko narzędziem zabezpieczenia tych uprawnień, przesądza o włączeniu do ideału rule of law zagadnień związanych ze słusznością i sprawiedliwością (materialną) prawa. W ten sposób zasada rządów prawa zostaje przekształcona w zasadę rządów dobrego prawa.

Rozszerzenie formalnego ujęcia rule of law o elementy treściowe spowodowało, że niejednokrotnie traktuje się tę koncepcję niemal jako synonim praw człowieka. Materialne aspekty koncepcji rządów' prawa dostarczają uzasadnienia dla argumentacji o charakterze etycznym i politycznym w procesie stosowania prawa, przede wszystkim w sądach, rule of law wznosi się zaś na poziom rule of justice (rządy sprawiedliwości).

Dworkin, będąc zwoleruiikiem realizmu prawniczego stoi na stanowisku, że pewne zasady moralne są równocześnie wiążące prawnie. W myśl koherencyjnej teorii prawdziwości wypowiedzi o prawach i obowiązkach podmiotów praw istnieją dwa kryteria poprawności decyzji określającej prawa i obowiązki: w jakim stopniu decyzja pasuje do wyczerpującej i spójnej interpretacji systemu praw a oraz na ile przekonująco decyzja to może być usprawiedliwiona przez zasady moralne, wkomponowane w system prawa i pozostałe instytucje systemu politycznego.

Odrzucając pozytywizm prawniczy, prezentuje on stanowisko pośrednie dopuszczające możliwość obowiązywania prawa niemoralnego Zakłada ono. że me istnieje konieczny związek między prawa i moralności, jak również wskazuje na pojęciową zależność między moralnością i obowiązującym prawem.