107140

zaboru chińskiej prowincji Szantung, traktując to jako środek odwetowy za naruszenie prawa międzynarodowego przez Chiny. Nie można wykluczyć, że sam incydent (tj. zabójstwo misjonarzy) był niemiecką prowokacją. Niezależnie od tego uznać należy, że zajęcie Szantungu nie spełniało warunku proporcjonalności.

-    represalia nie mogą polegać na naruszeniu: norm ius cogens, praw człowieka, nietykalności dyplomatów;

-    obecnie przyjmuje się, że w ramach represaliów nie wolno używać siły, ani grozić jej użyciem, jeżeli byłoby to sprzeczne z KNZ (a zatem wówczas, gdy nie wchodzi w grę samoobrona bądź działanie na podstawie rezolucji RB);

-    państwo stosujące represalia powinno w dobrej wierze podjąć próby załatwienia sporu w drodze negocjacji. Nie ma zakazu stosowania represaliów w czasie ich trwania; środki odwetowe winny być jednak w takim przypadku stosowane w sposób powściągliwy.

Przykładami legalnych represaliów są:

-    zamrożenie środków na rachunkach bankowych innego państwa;

-    zawieszenie stosowania umowy międzynarodowej przez jedną z jej stron, w odpowiedzi na niewykonywanie przez druga stronę innej umowy między nimi obowiązującej.

Czy represalia mogą stosować inne państwa, aniżeli te, które bezpośrednio zostały pokrzywdzone?

Wydaje się, że w przypadku:

-    naruszenia przez państwo zobowiązania międzynarodowego o charakterze erga omnes,

-    naruszania na szeroką skalę praw człowieka

pozostałe państwa są uprawnione do stosowania represaliów.

B) Retorsje - to środki odwetowe polegające na działaniu nieprzyjaznym, ale, z natury swej, zgodnym z prawem międzynarodowym. Stanowią one odpowiedź na:

-    naruszenie prawa międzynarodowego przez inne państwo lub

-    postępowanie innego państwa, które nie narusza prawa międzynarodowego, ale jest nieprzyjazne, dyskryminujące bądź szykanujące.

Warunki legalności retorsji są następujące:

-    akt retorsji powinien być proporcjonalny w swoim ciężarze do aktu, który stanowił jego przyczynę;

-    działanie retorsyjne powinno skończyć się natychmiast po tym, jak ustało działanie stanowiące jego przyczynę.

Czy państwo, które nie jest bezpośrednio pokrzywdzone nieprzyjaznym albo naruszającym prawo międzynarodowe działaniem innego państwa może zgodnie z prawem międzynarodowym zastosować retorsje?.

W praktyce, retorsje stosowane są także przez państwa, których interes nie został bezpośrednio naruszony, lecz które wskazują, że naruszony został interes społeczności międzynarodowej jako całości.

Bojkot Igrzysk w Moskwie w 1980 roku oraz w Los Angeles w 1984 roku Igrzyska w Moskwie zostały zbojkotowane przez szereg państw (nun. Stany Zjednoczone, RFN, Norwegia, Izrael, Egipt, Argentyna) w ramach sankcji za interwencję ZSRR w Afganistanie. Bez znaczenia przy ocenie dopuszczalności retorsji jest ocena legalności interwencji ZSRR - retorsje mogą być odpowiedzią zarówno na akt naruszający prawo międzynarodowe lub na akt zgodny z prawem a kwalifikowany jako nieprzyjazny czy szykanujący. Legalny rząd Afganistanu zwrócił się do ZSRR z prośbą o interwencję - dlatego może ona być oceniana prima facie jako legalna. Dyskusyjna natomiast jest ocena dalszego przebiegu interwencji i sposobu prowadzenia walk.