109282

Obowiązek pracodawcy udzielenia urlopu w orzecznictwie SN

Zgodnie z treścią art. 167² KP pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niz 4 dni urlopu. Według słownika poprawnej polszczyzny® .obowiązek", to konieczność zrobienia czegoś. Słownik języka polskiego podaje natomiast, że .obowiązek" to konieczność zrobienia czegoś wynikająca z nakazu moralnego lub prawnego, jak też to, co ktoś musi zrobić powodowany taką koniecznością⁶. W ujęciu teoretyczno-prawnym obowiązek trzeba bezwzględnie odróżnić od uprawnienia. To pierwsze sprowadza się do tego. że norma prawna ustanawia dla danego zakresu adresatów i w danych warunkach nakaz, zakaz lub określone zachowanie. W języku prawnym obowiązki są m.in. formułowane za pomocą zwrotu jna obowiązek" (taką sytuację mamy w art. 167² i 161 KP). Podczas gdy uprawnienie polega na tym. że adresat danej normy w danych warunkach może. ale nie ma obowiązku zachowania się zgodnie z jej treścią (dyspozycją)⁷.

W sprawie charakteru prawnego obowiązku pracodawcy udzielenia pracownikowi urlopu na żądanie SN wypowiadał się dotychczas wielokrotnie, m.in. w opublikowanych wyrokach wydanych w sprawach: II PK 197/04 z 26.1.2005 r.^s. III PK 26/06 z 18.5.2006 r.⁹.1 PK 128/06 z 15.11.2006 r.¹⁰. II PK 162/07 z 7.2.2008 r.^1ł. II PK 26/08 z 16.9.2008 r.¹², I PK 8&/08z 16.12.2008 r.¹³oraz II PK 123/09 z 28.10.2009 r.¹⁴.

We wszystkich tych sprawach SN odniósł się bezpośrednio bądź tylko pośrednio do tego. czy pracodawca ma obowiązek bezwzględny, czy też tylko względny udzielenia pracownikowi urlopu na żądanie.

W wyroku z 26.1.2005 r. SN wyraził pogląd, że .w zakresie objętym r wykorzystanie urlopu nie jest wymagana, a pracownik nie musi uzas

KP zgoda pracodawcy na

przyczynami. Celem przepisu jest umożliwienie pracownikowi załatwienia spraw osobistych w terminie_cfla niego dogodnym bez konieczności informowania o nich pracodawcy. (.

pracodawca może odwołać pracownika z urlopu z powodu wystąpienia nieprzewidzianych okoliczności, może także w razie zaistnienia takich okoliczności sprzeciwić się wykorzystaniu urlopu w trybie a obecności pracownika w pracy

W wyroku z 15.11.2006 r. SN zaprezentował pogląd, że .pracodawca w zasadzie powinien udzielić pracownikowi urlopu na żądanie. Brak jest podstaw dla zastosowania do urlopu na żądanie art. 164 § 2 KP i 167 § 1 KP. Sprzeciwia się temu jego charakter. Jest to szczególny przywilej pracownika przyznany przez przepisy rangi

nieuwzględnienia przez pracodawcę wniosku o i pracownika prawa podmiotowego (art. 8 KP).

iać swego żądania jakimikolwiek a spraw osobistych w terminie dl ). Skoro na podstawie art. 167 § 1 KP danych okoliczpości, r

sprzeciwić się wykorzystaniu urlopu w trybie art. 167* KP i zażądać

Sprzeciwia się temu jego charakter. Jest to szczególny przywilejpra ustawowej. W sytuacjach wyjątkowych należy dopuścić możliwość r udzielenie urlopu na żądanie z powołaniem się na nadużycie przez |

W wyroku z 7.2.2008 r. SN stanął na stanowisku, że „wniosek o udzielenie urlopu »na żądanie** powinien być zgłoszony najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, jednak do chwili przewidywanego rozpoczęcia pracy przez pracownika według obowiązującego go rozkładu czasu pracy Stanowisko to uwzględnia funkcję organizatorską prawa pracy, polegającą na zapewnieniu poprzez normy prawne prawidłowego procesu organizacji pracy. (...) Złożenie wniosku urlopowego później nie obliguje pracodawcy do udzielenia urtopu a co za tym idzie, nieobecność pracownika w pracy może mieć w takiej sytuacji charakter nieusprawiedliwiony".

W wyroku z 16.9.2008 r. SN orzekł, że pracownik nie może rozpocząć urlopu „na żądanie" dopóty, dopóki pracodawca nie wyrazi na to zgody, czyli nie udzieli mu takiego urlopu. Wyraźne sprecyzowanie takich reguł korzystania z urlopu jia żądanie" uprawnia do stwierdzenia, ze modą zdarzyć się sytuacje, w których pracodawca może odmówić uwzględnienia żądania pracownika, ponieważ wymóg ustawowy udzielenia urlopu przez pracodawcę byłby zbędny, gdyby czynność pracodawcy w każdym przypadku miała sprowadzać się wyłącznie do akceptacji wniosku pracownika ..Obowiązek udzielenia urlopu »na żądanie- nie jest więc bezwzględny, a pracodawca może odmówić żądaniu pracownika ze względu na szczególne okoliczności, które powodują, że jego zasługujący na ochronę wyjątkowy interes wymaga obecności pracownika w pracy. Wniosek o udzielenie urlopu jest bowiem tylko żądaniem w rozumieniu art. 16/* KP, zaś możliwość skorzystania z tego uprawnienia zależy od udzielenia urlopu przez pracodawcę. (...) Choć pracownik me ma obowiązku wskazywania przyczyn, dla których żąda w konkretnym dniu (dniach) udzielenia urlopu na podstawie art. 167* KP. to istnienie szczególnych okoliczności związanych ze stanem zdrowia czy innymi wypadkami losowymi, wymuszających nieobecność pracownika w miejscu pracy, mogłoby przeciwstawić się interesowi pracodawcy, nawet usprawiedliwiającemu odmowę udzielenia zgody na wykorzystanie urlopu".

W wyroku z 16.12.2008 r. SN wyraził natomiast pogląd, że „każdy urlop wypoczynkowy, bieżący i zaległy, a także urlop na żądanie, jest »udzielany« przez pracodawcę (art. 161 KP). Skoro obowiązek z art. 168 KP nie ma charakteru bezwzględnego w tym sensie, że nie stanowi nakazu

-409-

uwzględniania każdego wniosku pracownika o udzielenie urlopu, złożonego w każdym czasie (co dotyczy także urlopu na żądanie) (...). to pracownik nie może rozpocząć urtopu ani w terminie zaplanowanym, ani nawet uprzednio uzgodnionym z pracodawcą, jeżeli pracodawca się temu sprzeciwi. Nie może także rozpocząć urlopu w innym wskazanym przez siebie terminie, jeżeli pracodawca nie wyrazi na to zgody".

W wyroku z 28.10.2009 r.. dokonując wykładni art. 167² KP. SN uznał, ze obowiązek pracodawcy udzielenia urtopu na żądanie pracownika nie test bezwzględny, ponieważ pracodawca może odmówić takiemu żądaniu, ze względu na szczególne okoliczności występujące po stronie pracodawcy Doszedł także do przekonania, że urlop na żądanie ma identyczny charakter co urlop wypoczynkowy, poza wyjątkami przewidzianymi w ustawie. Zatem pracodawca może nie wyrazić zgody na urlop na żądanie, tak jak może to uczynić w odniesieniu do urlopu wypoczynkowego.

Z przedstawionych wyżej wyroków wynika, że stanowisko SN odnośnie do charakteru prawnego obowiązku pracodawcy udzielenia urlopu na żądanie ewoluowało, ale zawsze konsekwentnie SN uznawał, że obowiązek ten jest tylko względny. Niekiedy SN dostrzegał tylko prawnie uzasadniony interes pracodawcy, a kiedy indziej widział też interes pracownika i przeciwstawiał go Interesowi pracodawcy.