114964

Historia pieniądza

Przed rozwojem gosp. Iow.-pieniężnej wymiana odbywała się wg schematu: T i - T.>, np. 1 zbroja = 15 łokci sukna, 1 szt. bydła = 50q zboża; w takiej formie wymiany podaż dokładnie odpowiada popytowi, ale wymiana jest niewygodna, skomplikowana, czasocliłonna i kosztowna, gdyż

-    trudno dokładnie wymierzyć wart. towaru.

-    kupujący musi znaleźć takiego sprzedawcę, który nie tylko oferuje pożądane dobro, ale i sam potrzebuje tego. co oferuje kupujący.

Poszukiwano więc jakichś uniwersalnych mierników wart.; pełniły go najpierw pewne towary, np. zboże, sól. bydło, paciorki (w pewnych sytuacjach do dziś; papierosy, wódka). Był to tzw. pieniądz pełnowartościowy (pełny pieniądz towarowy); jest to śr. wymiany i rezerwuar wart., który - oprócz pełnienia roli pieniądza • posiada samoistną wart. jako dobro konsumpcyjne lub czynnik prod. W/w przykłady = towary powszeclmie znane w danych społecznościach (np. w Am. Pn w czasach kolonialnych: muszle, tytoń); ludzie są więc skłonni je przyjmować jako zapłatę za swój towar - nawet jeśli nie chcą ich bezp. wykorzystać.

W końcu funkcję P zaczęły pełnić towary szczególne: kruszce szlachetne: srebro, bursztyn, złoto; mają one (zwł. złoto) wiele zalet:

-    jest dobrem stosunkowo rzadkim; z tego względu

-    niewielka ilość zawiera dużą wart.ftakże wskutek uciążliwego wydobycia

-    jest łatwe w przechowywaniu (w formie sztabek) i transporcie

-    jest łatwo podzielne.

Schemat wymiany wygląda teraz: Ti-P- T* jest to postęp wobec: Ti - T₂. ale zawiera w sobie niebezp. zjawisk inflacyjnych.

-    P kruszcowy był podzielony na określone jedli wagowe - w postaci bitych monet o różnej wart., co umożliwia mierzenie wart. różnych towarów: drogich, tanieli

-    Złoto długo występowało równolegle ze srebrem jako P. System walutowy, w którym znajdują się w obiegu 2 kruszce = bimetalizm. Wtedy występuje tendencja, znana dziś jako prawo Greshama (Kopernika!: „pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy"; ludzie są skłonni dopłacać do P lepszych w P gorszym.

-    Jeśli w obiegu znajduje się 1 metal szlachetny = monometalizm.

Stopniowo kształtuje się pieniądz niepełnowattościowy. czyli taki. którego rzeczywista wart. jest niższa od nominalnej; w trakcie obiegu złoto się ściera, poza tym pojawia się pokusa „psucia monet", np. dla finansowaiua wojen.

Poszukiwanie innej formy pieniądza wiązało się też z wysokimi kosztami transakcyjnymi (wydobycie, ochrona) srebra i złota; aby obniżyć te koszty, banki wprowadzają reprezentatywny pieniądz towarowy (= P pełnowartościowy). Były to banknoty wymienialne na złoto lub srebro.

-    Początkowo banki zapewniały pełne pokrycie, trzymając zapasy złota odpowiadające wyemitowanym banknotom;

-    Stopniowo banki emitują banknoty o łącznej wart. > niż zapasy złota; ale pojawiają się problemy, np. fałszowaiue banknotów (np. w XIX w. w USA 1600 banków emitowało własne banknoty, co utrudnia identyfikację oryginału), „gorączki wykupu": ludzie ulegają panice, banki ogłaszają upadłości.

Rządy rozpoczynają emisję pieniądza papierowego Jest to znak (symbol) wartości, niewymienialny na złoto i nie posiadający praktycznie żadnej wart. substancjalnej. Istota P papierowego: jego wart. nominalna jest zupełnie niezależna od watt. materiału, z którego go wykonano

-    Władza państwowa nadaje P papierowemu „kurs przymusowy", czyli nakaz przyjmowania go.

-    Jeśli jest emitowany w nadmiernej ilości - ulega deprecjacji (jego granicą jest wart. materiału z którego go wykonano).

-• Dla przeciwdziałania emisji nadmiernej ilości P papierowego, przez pewien czas utrzymano tzw. „złoty hamulec", czyli wymóg pewnego pokrycia w złocie (np. w 25%)

-    P papierowy funkcjonuje w obiegu od lat 30. XX w.; w 1933 r. prezydent Roosevelt zawiesił w USA wymienialność $ na złoto.

Wm.ość.pięni.ądzą

- Zmienia się historycznie od wart. substancjalnej - do wart. symbolicznej! P papierowy nie ma żadnej samoistnej wart. (oprócz wart. papieru lub metalu). P ten ma wart. dlatego, że ludzie mają zaufanie do niego, że