48940

HISTORIA PIENIĄDZA

♦    pierwszy „pieniądz" => 4-6 tys. lat temu - wynik rozwoju i wymiany towarowej;

♦    „płacidła" - substytuty pieniądza;

♦    połowa III tysiąclecia p.n.e. - starożytny Egipt - pierwsze substytuty => metalowe sztaby; w razie potrzeby cięte na mniejsze części;

♦    wkrótce pieniądz w podobnej postaci w Chinach;

♦    najstarsze okrągłe metalowe monety (złoto, srebro, miedź) są znane z Sardes w Libii (ok. 650 r. p.n.e.), później w VI - VII w. p.n.e. rozpowszechniły się w Grecji i na Bliskim Wschodzie; od przełomu IV i III w. p.n.e. zaczęto je bić w Rzymie; od V w. n.e. -w państwach germańskich;

♦    Polska - monety od ok. 980 r. n.e.;

♦    na większą skalę od ok. 1070 r. (srebrne denary);

♦    od ok. 1367 r. - pierwsze grosze i ponownie na stałe 1526-28; wtedy też pojawiła się moneta złota (dukaty, później talary);

♦    pieniądz papierowy (IX w.) - Chiny;

♦    koniec XVII w. - banknoty w Anglii;

♦    w Polsce pierwsze banknoty (prócz banknotów państw zaborczych) emitowały władze powstania kościuszkowskiego - 1794 r.;

♦    prawo bicia monety - przywilej władcy (jeden z atrybutów suwerenności), który w wyjątkowych sytuacjach mógł je scedować na władze prowincji, miasta, bądź kompanii handlowych;

♦    wraz z pojawieniem się pieniądza papierowego, stała się możliwa emisja pieniędzy przez państwowy bank centralny (pierwszy bank centralny w Szwecii - Syeriaes Riksbank - 1688), banki centralne niezależne od rządu (Bank of England - 1694), prywatne banki akcyjne (USA) oraz emisja skarbowa (Dania - 1713, Polska - 1794);

♦    rozmiary emisji banknotów były z reguły wyższe od posiadanych zasobów kruszcowych;

♦    wraz z rozwojem bankowości okazało się, że banki komercyjne kreują dodatkową podaż pieniądza przez działalność kredytową;

♦    XIX w. - ścierały się poglądy zwolenników uzależnienia rozmiarów emisji od zasobów kruszcu i zwolenników dostosowywania jej rozmiarów do potrzeb gospodarki;

♦    związek między rozmiarami emisji a zasobami kruszcowymi został ostatecznie zerwany podczas wielkiego kryzysu gospodarczego 1929-34;

♦    u progu czasów nowożytnych pod wpływem doświadczenia, jakim był wzrost cen w Europie wywołany napływem kruszców z Ameryki, powstała ilościowa teoria pieniądza;

♦    podkreślenie związku między ilością pieniędzy w obiegu a poziomem ich cen;

♦    zwolennicy: B. Davanzati, D. Hume i D. Ricardo;

♦    w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego teoria ta została poddana ostrej krytyce;

♦    XIX w. - dominowała dochodowa teoria pieniądza;

♦    jej twórca - T. Tooke, który rozumiał dochód jako iloczyn produkcji i poziomu cen.

POJĘCIE PIENIĄDZA

♦    uniwersalny ekwiwalent dóbr (towar pełniący funkcję powszechnego ekwiwalentu);

♦    jest „towarem" najbardziej płynnym;

♦    najłatwiej zamienić go na dowolny produkt;

♦    musi występować w określonej proporcji ilościowej w stosunku do ogółu produktów przeznaczonych do wymiany handlowej w całej gospodarce (inflacja).

RODZAJE PIENIĄDZA

♦    gotówkowy - banknoty i monety - ogólnie dostępny i najczęściej używany; głównie pieniądz dochodowy osób fizycznych (pieniądz transakcyjny dla osób fizycznych);

♦    bezgotówkowy - bankowy - charakteryzuje się jedynie zapisami na rachunkach bankowych, głównie pieniądz transakcyjny przedsiębiorstw.

2