119247

Zdolność respondenta do udzielenia dokładnych odpowiedzi.

Opracowując pytania, należy pamiętać, że:

•    respondent może nie znać odpowiedzi na dane pytanie: zadawanie nieprzemyślanych pytań może być źródłem błędu pomiaru, ponieważ respondent, nie chcąc przyznać się do niewiedzy na określony temat, da jakąkolwiek odpowiedź, zwłaszcza wtedy, gdy pytanie sugeruje, że respondent powinien znać odpowiedź;

•    respondent może nie pamiętać określonych faktów

•    respondent może niedokładnie sformułować odpowiedź, co jest zwykle wynikiem bezpośredniego pytania o motywy, których respondent nie zawsze jest świadomy lub nie chce ich wyjawić, dając odpowiedź ogólną, wymijającą lub konwencjonalną bez podania rzeczywistych przyczyn;

Pytania filtrujące.

Pytanie filtrujące pozwala się upewnić i dokładnie poznać, ilu respondentów pamięta lub zna określony fakt.

Np. Czy pamięta Pani któregoś z producentów spożywanych konserw rybnych?

Których producentów konserw rybnych pamięta Pani najlepiej?

Dlaczego kupuje Pani konserwy rybne?

Skłonność respondenta do udzielania dokładnych odpowiedzi.

Respondent nie jest zwykle skłonny do odpowiedzi na pytania dotyczące danych personalnych (są to pytania na temat wieku, płci, wymiarów fizycznych, stanu cywilnego, liczby dzieci, zajęć nieprofesjonalnych, głowy rodziny, imienia i nazwiska, miejsca zamieszkania itp.), pytania kłopotliwe i drażliwe, pytania dotyczące prestiżu (do danych prestiżowych zaliczyć można wykształcenie, pochodzenie, rasę, narodowość, dochody i wydatki, czas poświęcony na kulturę itp.) lub pewnych norm zachowania się. Przykładami tematów kłopotliwych lub drażliwych są: konsumpcja napojów alkoholowych, problemy seksualne, używanie środków higieny osobistej, konsumpcja niedozwolonych używek, postawy antyrządowe, uprzedzenia rasowe i religijne.

Formułowanie pytań.

Formułowanie pytań polega na przekształceniu opracowanej treści na zadania pytające lub oznajmujące, zrozumiałe dla respondentów.

Jednoznaczność pytania oznacza, że zadaniem badacza jest sformułowanie pytania tak. aby wszyscy respondenci zrozumieli je jednakowo.

Dobór słownictwa. Wyrazy lub frazy w pytaniu należy dostosować do poziomu i rodzaju wykształcenia respondentów, a w przypadku próby niejednorodnej - do grupy o najniższym wykształceniu. Wyrazy specjalistyczne dobrze jest wyjaśnić za pomocą ilustracji lub przykładu. Zdania należy budować prosto i zwięźle, aby wiadomo było dokładnie i jednoznacznie, o co chodzi.

Sugestywność i emocjonalność pytań. Pytanie sugestywne narzuca tendencyjną odpowiedź zgodnie z zamierzoną lub niezamierzoną sugestią osoby projektującej kwestionariusz.

Bezpośredniość i pośredniość pytań. Większość pytań w kwestionariuszu to pytania bezpośrednie. Odpowiadając na nie, respondent jest całkowicie świadomy celu pomiaru. Respondentowi jest łatwiej na nie odpowiedzieć. Są one także łatwiejsze do jednoznacznego sformułowania, a odpowiedzi nie sprawiają kłopotów podczas ich interpretacji. Pytania pośrednie ukrywają rzeczywisty cel pomiaru przed respondentem. Często stosowaną metodą jest pytanie respondenta o cechy innych osób lub ich stosunek do rzeczy przez nich posiadanych lub do osób trzecich. Respondent, opisując postępowanie, zachowanie i inne cechy osób i rzeczy, pośrednio objawia swoje cechy, nie zdając sobie z tego sprawy. Używanie pytań pośrednich należy jednak ograniczyć do koniecznych przypadków. Ich projektowanie i stosowanie wymaga też pomocy doświadczonych specjalistów.