120836

poszczególnych faz produkcji zwiększa handel półproduktami i jest przyczynę offshore outsourdngu, czyli przenoszenia za granicę działów usługowych korporacji.

W 2010 r. światowa wymiana towarowa, a ściślej - światowy eksport towarów przemysłowych i rolnych, osiągnęła poziom 14,9 bln USD. Jeżeli wziąć pod uwagę, iż zsumowane PKB wszystkich krajów świata, liczone metodą kursową, miało w tym samym roku wartość 62,9 bln USD, to relacja eksportu do PKB świata wynosiła 23,6%. Ten wskaźnik, traktowany jako miernik integracji gospodarki globalnej, jest teraz na dużo wyższym poziomie niż w czasie globalizacji XIX-wiecznej i tuż po II wojnie światowej, choć ostatnio wskutek kryzysu nieco się obniżył. Ale wyżej podana liczba zaniża wagę eksportu towarowego, bo 2/3 wartości światowego PKB stanowią usługi, których nie wlicza się do tego rodzaju eksportu.

Gdyby odnieść wartość eksportu towarów do wartości ich produkcji (tj. produkcji rolnictwa i przemysłu) w skali świata, to ta relacja przekraczałaby 80%).

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, w całym okresie po II wojnie światowej dynamika handlu towarowego była większa niż dynamika PKB i produkcji (przemysłowej i rolnej). Rys. V.2. pokazuje, że prawie w każdym roku wolumen eksportu towarowego - czyli jego wielkość, bez uwzględnienia wzrostu cen - rósł szybciej niż PKB czy produkcja, a spadki występowały tylko w latach światowych recesji - ostatnio w 2009 r. Należy zauważyć, iż dynamika handlu wykazuje się dużą zmiennością: wzrosty są wyższe (por. 2010), a spadki głębsze (por. 2009) niż w przypadku PKB i produkcji. Jednak w sumie, w efekcie długoletniej tendencji wzrostu,140 w latach 1950-2010 wolumen eksportu towarowego zwiększył się ok. 30 razy, natomiast produkcji i PKB ok. 8 razy. Szybszy wzrost eksportu towarowego niż PKB występuje też w ostatnim okresie (oprócz lat recesji): w latach 2000-2010 przeciętne roczne tempo wzrostu tego eksportu wynosiło 4,3% i było prawie dwa razy wyższe niż tempo wzrostu PKB.

Do celów analitycznych w strukturze towarowej handlu wyróżnia się 3 grupy towarów:

•    produkty rolne (w tym żywność),

•    produkty kopalniane (w tym paliwa) oraz

•    produkty przetworzone (w tym m.in.: żelazo i stal, chemikalia, maszyny i środki transportu, sprzęt telekomunikacyjny i biurowy, tekstylia i odzież).

Największą część eksportu towarowego (2/3 w 2010 r.) stanowią produkty przetworzone, lecz ich udział w handlu, rosnący w ciągu 50 lat po II wojnie światowej, w pierwszej dekadzie XXI w. zmniejszył się (z 75% w 2000 r.). Ten spadek udziału dotyczy takich podgrup, jak samochody, tekstylia i odzież oraz sprzęt telekomunikacyjny i biurowy (m.in. komputery). Z kolei produkty kopalniane stanowią ok. 20% eksportu, a ich udział ostatnio bardzo wzrósł, czego przyczyną był rosnący popyt, gł. ze strony Chin, i drastyczny wzrost na rynkach światowych cen ropy, miedzi, niklu i innych metali. Najmniejszy jest udział produktów rolnych (ok. 9%), przy czym występujący przez kilka powojennych dekad spadkowy trend udziału tych produktów w eksporcie światowym w bieżącej dekadzie został zatrzymany.

Dane odnoszące się do struktury regionalnej handlu informują o tym, jak duże nasilenie wymiany handlowej występuje w poszczególnych regionach świata (co określa się jako handel intraregionalny) i między różnymi regionami (tzw. handel interregionalny). Obecną strukturę regionalną handlu towarowego (tab. V.2.) charakteryzują trzy podstawowe cechy:

a)    po pierwsze, ponad połowa światowego eksportu i importu przypada na państwa zaliczane do Triady: wg danych za 2010 r. ok. 51% eksportu pochodziło z krajów Unii Europejskiej,Ameryki Pn. i Japonii, a trafiało do nich 56% importu; zauważyć daje się przy tym spadek ich łącznego udziału w globalnym handlu, zwłaszcza w eksporcie - np. w 1993 r. wynosił on 64% w eksporcie i 62% w imporcie, a porównanie danych dla dwóch ww. lat wskazuje, że Triada(jako całość) wyraźnie staje się importerem netto, tzn. jej import przeważa nad eksportem, przede wszystkim z powodu ogromnego deficytu handlowego USA (ramka V.l., a) i g);

b)    po drugie, ponad połowę światowej wymiany towarowej stanowi handel intraregionalny (wewnątrzregionalny), a trzy największe strumienie tej wymiany stanowią: handel w ramach Europy (ok. 2/3 jej eksportu i importu), w ramach Azji (wraz z Oceanią) i w ramach Ameryki Pn., co pokazują dane zawarte w tab. V.2.; w tej tabeli pogrubionym drukiem zaznaczono też inne strumienie handlu towarowego, których udział w globalnej wymianie przekracza 2% - poza dwoma wyjątkami (związanymi z eksportem ropy naftowej i gazu z krajów WNP i Bliskiego Wschodu) wszystkie pozostałe dotyczą wymiany między trzema dominującymi regionami;

c)    po trzecie, o ile w przypadku Ameryki Pn., Europy i Azji największą część ich eksportu stanowi handel intraregionalny, to każdy z pozostałych regionów eksportuje głównie do najbliższego geograficznie regionu Triady:144 Ameryka Pd. i Śród. - do Ameryki Pn., kraje Wspólnoty Niepodległych Państw i afrykańskie - do Europy, a Bliski Wschód - do Azji; handel intraregionalny ma dla nich mniejszą wagę, np. na Bliskim Wschodzie i w Afryce stanowi tylko 10-12%, a w Ameryce Pd. i Śród. - 25% eksportu tych regionów.