123608

dla wszystkich stopów układu. Krzepnięcie stopu o stężeniu c> rozpoczyna się w temperaturzeT3 przecięcia się linii składu stopu C2 z linią likwidusu. Likwiduscm jest nazywana linia przedstawiająca na wykresie równowagi wartości temperatury, powyżej których stopy w całym zakresie stężeń są ciekłe. Solidusem jest nazywana linia na wykresie równowagi oznaczająca wartości temperatury, poniżej których stopy w całym zakresie stężeń występuję w stanie stałym. Ilościowe udziały faz stałej i ciekłej w przedziale krzepnięcia między likwidusem a solidusem określa prawo dźwigni.

W temperaturze Ti, zwanej temperaturą eutektyczną (i oznaczanej T_E), najmniejszą energia swobodna w całym zakresie stężeń charakteryzuje się mieszanina fazy ciekłej L i składników A + B. W temperaturze niższej od Ti najmniejsza jest energia swobodna mieszaniny eutektycznej A + B.

Proces krzepnięcia roztworu ciekłego o stężeniu c_£, zwanym składem eutektycznym, następuje przez wydzielanie kryształów obu składników A i B z jednorodnej cieczy L_£. Proces ten przebiega w stałej temperaturze eutektycznej Te aż do chwili, gdy cała ciecz ulegnie zakrzepnięciu. Przemianę eutektyczną można zapisać w następujący sposób:

Li —> A + B

Podczas krzepnięcia stopów podeutektycznych - o stężeniu c < c_E - z jednorodnej cieczy wydzielają się początkowo kryształy metalu A, a skład cieczy zmienia się wzdłuż linii likwidusu od punktu 1 do E. Dopiero wówczas reszta cieczy krzepnie w stałej temperaturze eutektycznej Te, jako mieszanina kryształów metali A i B. Strukturę takiego stopu stanowi mieszanina pierwotnie wydzielonych dużych kryształów metalu A i drobnoziarnista mieszanina eutektyczną metali A i B.

Stopy nadeutektyczne - o stężeniu c > c_E- krzepną podobnie jak stopy podeutektyczne, z tym że początkowo wydzielają się kryształy metalu B.

Układy rów now agi metali o całkowitym braku rozpuszczalności składników' praktycznie nie występują, jednak wykorzystuje się je do analizy stopów metali o bardzo małej wzajemnej rozpuszczalności składników w stanie stałym.

Dw uskładnikow e układy rów now agi fazow ej o ograniczonej rozpuszczalności składników w stanie stałym z eutektyką są tworzone przez pierwiastki o jednakowych lub różnych sieciach krystalograficznych i różniące się promieniami atomowymi więcej niż o 15%. Gdy sieci krystalograficzne składników są różne, różnią się również sieci każdego z roztworów stałych, a energia swobodna każdego z nich jest opisywana oddzielną krzywą w kształcie litery U. Gdy sieci przestrzenne każdego ze składników są jednakowe, energia swobodna roztworu stałego jest opisywana jedną krzywą z dwoma minimami. Opisywany układ stanowi jak gdyby połączenie obu wykresów opisanych poprzednio.

Eutektyką jest w tym przypadku mieszanina nasyconych roztworów stałych a i p, a przemianę można zapisać następująco:

2