123632

uzyskanie należytej ostrości obrazu przy krawędzi próbki, zwłaszcza przy dużych powiększeniach i stwarza możliwość badania mikrostruktury warstw przypowierzchniowych.

Szlifowanie próbek. Powierzchnie próbek przeznaczone do badań wstępnie wyrównuje się przez szlifowanie na tarczach szlifierskich, stosując równocześnie intensywne chłodzenie. Dalszą obróbkę przeprowadza się na papierach ściernych, rozpoczynając od papieru o grubym ziarnie (180, 240), a kończąc na papierach o najmniejszej granulacji ziarna (1000, 1200). Stosowane jest także szlifowanie na mokro przy użyciu wodoodpornych papierów karborundowych.

Przy przechodzeniu z papieru o większej gradacji ziarna na papier o drobniejszym ziarnie należy zmieniać kierunek szlifowania o kąt 90°. Szlifowanie, zwłaszcza w przypadku dużej ilości próbek, można przeprowadzić mechanicznie. Służą do tego celu szlifierki obrotowe automatyczne, w których próbki mocowane są po kilka sztuk w specjalnych uchwytach.

Polerow anie. Po szlifowaniu próbki poddaje się polerowaniu sposobem mechanicznym lub elektrolitycznym. Polerowanie wykonuje się na tarczach obrotowych obciągniętych filcem i zwilżonych wodnymi zawiesinami denków aluminium lub żelaza. Polerowanie prowadzi się, aż do uzyskania lustrzanej powierzclini, pozbawionej rys. Wypolerowaną próbkę przemywa się w wodzie oraz alkoholu, a następnie suszy w strumieniu powietrza.

Polerowanie elektrolityczne polega na anodowym rozpuszczaniu wszelkich nierówności występujących na powierzclini próbki. Katodą jest zazwyczaj próbka ze stali nierdzewne. Zaletą tej metody jest wyeliminowanie możliwości powstania niekorzystnych zmian struktury w powierzchniowej warstwie próbki. Zmiany takie, spowodowane lokalnym odkształceniem warstwy powierzchniowej, mogą mieć miejsce przy polerowaniu mechanicznym. Wywołane mogą być nawet niewielkim dociskiem polerowanej próbki do tarczy polerskiej, zwłaszcza gdy zglady wykonywane są z tworzyw metalicznych o małej twardości. Ponieważ ustalenie parametrów polerowania wymaga wielu prób, dlatego też polerowanie elektrolityczne opłacalne jest przy dużych seriach próbek o zbliżonym składzie chemicznym i strukturze.

Podczas polerowania elektrolitycznego poprzez obniżenie napięcia w końcowej fazie polerowania ujawniona zostaje zazwyczaj struktura i zgład nie wymaga dodatkowego trawienia. Obserwacje mikroskopowe zgładów polerowanych umożliwiają określenie rodzaju, ilości i rozłożenia wtrąceń niemetalicznych W Stali, a w żeliwach dodatkowo wydzieleń grafitu.

Trawienie. Trawienie próbek ma na celu ujawnienie istniejącej w materiale struktury lub dokonanie selektywnej identyfikacji określonych składników strukturalnych. Najczęściej stosuje się trawienie chemiczne lub elektrolityczne.

Proces trawienia polega na wykorzystaniu różnej szybkości rozpuszczania się poszczególnych faz w odczynniku lub też efektów różnicowania barwienia faz w wyniku utleniania.

Zachodzące procesy chemiczne w efekcie umożliwiają identyfikację składników strukturalnych.

Warunki trawienia, w tym skład chemiczny odczynnika, temperaturę i czas trawienia dobiera śle w zależności od celu badania, którym może być np. określenie wielkości ziarna, identyfikacja składników struktuiy, określenie orientacji ziarn itp.

Odczynniki stosowane w badaniach mikroskopowych stopów żelaza zestawiono w normie PN-61/H-04503.

2