46185

Tomasz Morus - XV-XVI wiek

Przedstawił koncepcję utopii; czyli miejsce. którego nie ma.

Każdy utopianin pracuje na roli lub w rzemiośle. Życie cechuje umiar - ani nędza, ani zbytek. Stroje i posiłki są ujednolicone. Posiłki są wspólne, ubrania chyba nie. Nie znają pieniędzy. Gwarancję trwałości ustroju jest surowa moralność. Państwo dba. aby złoto było w pogardzie. Istnieje surowa kontrola, a karą jest wykonywanie najcięższych prac. Do ich wykonywania utrzymuje się niewolników i wykorzystuje ascetów, którzy lubią się umartwiać. Dopuszcza się różne wierzenia religijne, ale rozmaitość kiJtów dozwolona jest tylko w sferze prywatności, w kościołach obowiązuje ujednolicona forma wiary.

To me był pomysł, który Morus chciał urzeczywistnić: słowo „utopia" oznacza wszak miejsce, którego me ma. Takie miejsce tworzy się dla egzystencjalnej regeneracji; taki konstrukt teoretyczny pomaga w zrozumieniu i ocenie rzeczywistości historycznej.

Nicok) Machiavelll - XV-XVI wiek

„Me należy wychodzić od abstrakcyjnych zasad moralności i sprawiedliwości, tylko od obserwacji tego co faktycznie ludzie robią, a następnie obserwacje te uogólnić indukcyjnie'’

W świecie panuje ogólnie harmonia między dobrem, a złem. ale nierówno pierwiastki te rozprzestrzeniają się w poszczególnych krajach i epokach. Los ludzki (Fortuna) zalezy w połowie od Fortuny, w połowie od starań, zabiegów, dzielności jednostki.

„Fortuna jest jak rwąca rzeka; mniej szkód czym ludziom, którzy są na to przygotowam“

Fortuna ma naturę kobiecą, preferuje raczej zbyt zuchwałego zdobywcę, niz nieśmiałego wielbiciela. Jeśli ludziom brakuje dzielności, najchętniej zrzucają winę na los. W czasach nie zdemoralizowanych, gdy ludzie są obywatelsko świadomi, najlepszym ustrojem byłaby oparta na prawie republika, bo gwarantuje wolność i jest trwała; natomiast w czasach współczesnych Machiavellemu (zwłaszcza we Włoszech) potrzebny jest monarcha, władca, który powinien być lwem i lisem - a więc powinien stwarzać pozory, ze jest uosobieniem wszelkich cnót jeśli jednak zajdzie konieczność, me powinien on mieć skrupułów przed popełnieniem skutecznej zbrodni. Cel jakim jest zjednoczenie podzielonych od wieków i ciemiężonych Włoch, usprawiedliwia takie środki.

Machiavelli wydaje się rozróżniać dwa wzajemnie do siebie mesprowadzalne typy moralności i dwa systemy wartości, które się za nim kryją:

*    moralność pogańska: akcentuje cnoty obywatelskie, dzielność, przedsiębiorczość, skuteczność, pewność siebie.

•    moralność chrześcijańska: czyli celem najwyższym zbawienie jednostki; kultywuje takie cnoty jak litość, skromność, miłosierdzie, poświęcenie dla innych.

Obu tych typów moralności i wartości nie da się bezsprzecznie pogodzić, a realizowanie celów związanych z pierwszym podważa możliwość realizowania celów związanych z drugim i na odwrót. Machiavelli zapewne jako pierwszy podważył przeświadczenie o zasadniczej zgodności wszystkich rzeczywistych wartości. Podważył również założenie colncldentla oppositorum - założenie o niesprzeczności wartości: pokazał zatem ze mamy być może do czynienia z fundamentalną odrębnością różnych systemów wartości, które wchodzą ze sobą w kolizję i zawsze zatem za wybór i preferencje dla pewnych wartości musimy płacić pominięciem lub marginalizacją innych.