46831

gdy zażąda się jej uzasadnienia, to otrzymuje się, jako podstawę tego uzasadnienia, wniosek naszego entymematu, który wszak sam jest wątpliwy właśnie z tej racji, że ta przesłanka nie została uprzednio należycie uzasadniona. Taki błąd nosi nazwę „błędnego koła w dowodzeniu” (lac.: circulus in probando, analogicznie do circulus in definiendo). Czasem zdarza się nawet, że teza z wniosku stanowi wręcz jedną z przesłanek wnioskowania. Obie formy błędnego kola w dowodzeniu można zaliczyć do błędu petitio principii.

Na nic się jednak zdadzą prawdziwe przesłanki, a do tego należycie uzasadnione, jeśli sam proces rozmiłowania będzie wadliwy, tzn. będzie poprowadzony według wadliwego schematu, to jest takiego, który nie spełnia warunku, jakim jest wymóg logicznego wynikania wniosku z przesłanek. W procesie wnioskowania, które chce być uznane za subiektywnie pewne, całą pewność z przesłanek przelewamy na wniosek, tzn. na podstawie całkowicie pewnego uznania przesłanek dochodzimy do równie pewnego uznania wniosku, za pomocą stosownego schematu niezawodnego wnioskowania. Takie postępowanie będzie tylko wtedy prawomocne, gdy prawdziwość przesłanek będzie gwarantem prawdziwości wniosku, czyli gdy ów wniosek będzie wynikał logicznie z tych przesłanek, tzn. na zasadzie niezawodnego schematu wnioskowania. Jeśli wniosek nie będzie wynikał logicznie z przesłanek, wnioskowanie zostanie uznane za niepoprawne formalnie. Taki błąd nosi nazwę błędu formalnego, gdyż tkwi on w strukturze formalnej tego rozmiłowania. Schemat wnioskowania uznanego za formalnie niepoprawne, nie odpowiada niezawodnemu schematowi wnioskowania. Jednak w przypadku wnioskowania niezawodnego (tzn. takiego, które rości sobie pretensje do absolutnej niezawodności), schemat, według którego ono przebiega, musi odpowiadać niezawodnemu schematowi wnioskowania logicznego, którego poprawność jest zagwarantowana przez konkretne twierdzenia logiki, na których ono się opiera. Tylko bowiem takie wnioskowanie jest formalnie poprawne.

Zauważmy, że warunek formalnej poprawności wnioskowania domaga się, aby jego wniosek wynikał „logicznie” z przesłanek, a nie „po prostu wynikał”. Chodzi o to, by dany proces rozumowania odpowiadał kryteriom wynikania logicznego, a tym samym był logicznie weryfikowalny, tzn. weryfikowalny pod względem poprawności logicznej. Brak logicznego wynikania między przesłankami a wnioskiem jest dowodem fonnalnej niepoprawności wnioskowania.

Aby dowńeść, że dane wiiioskowanie nie jest formalnie poprawne, trzeba wykazać, że nie ma takiego schematu formalnego, pod któiy by to w^fnioskowanie podpadało, a który byłby niezawodny. Proces falsyfikacji danego wnioskowania zwykle przebiega następująco: 1) wpierw zapisujemy dane wnioskowanie w postaci schematu formalnego, w którym w miejsce