47726

•    Aprioryzm

+ Łac. pirus - pierwszy

Ludzkie poznanie w całości lub w części jest niezależne od doświadczenia ujmowanego w poznaniu zmysłowym

Parmenides, Pitagorejczycy, Platon, św. Augustyn, Kartezjusz, Kant

•    Aprioryzm skrajny

Wartościowe poznanie to poznanie pozaempiryczne (niezależne od doświadczenia)

^ Zdobyte dzięki intelektowi lub poza intelektualnej intuicji

•    Aprioryzm umiarkowany

Obok wiedzy empirycznej i wiedzy analitycznej istnieje wiedza nieanaiityczna tzn. nie oparta na doświadczeniu

Racjonalizm i irracjonalizm

•> Spór o rolę rozumu (poznania intelektualnego) w ludzkim poznaniu:

❖ Czy rozum jest ostateczny?

•> Co rozstrzyga między zmysłem a rozumem, tj. między zdrowo-rozsądkowym a naukowym obrazem świata?

•> Racjonalizm

>    Łac. rado - rozum

>    Opozycja do empiryzmu

>    Jedyne źródło poznania = rozum

>    całkowicie niezależny od poznania zmysłowego

>    Poznanie intelektualne pełni rolę ostatecznej instancji w procesie naszego poznania

>    Intelekt może uczynić przedmiotem swoje ujęcia wszelkie poznanie ludzkie

>    Potrafi sam siebie badać i korygować

>    Warunki poznania w ujęciu racjonalizmu:

■    Intersubiektywna sensowność (komunikatywność)

■    Intersubiektywna sprawdzalność (kontrolowalność)

■    Dostępne każdemu podmiotowi poznającemu, który wie, jak może poznawać

>    Zastrzeżenia:

■    Ekstremalny racjonalizm - kult ludzkiego rozumu, odrzucenie religijnych objawień

■    Racjonalizm religijny - zeświecczenie religii