48827

związek między zmiennymi zachodzi, lecz nie wiemy na czym polega. Pytanie rozstrzygnięcia rozpoczyna się od partykuły „czy" i zawiera nazwy zmiennych obserwowalnych, których pomiaru musimy dokonać. Pytanie to różni się od poprzedniego tylko rodzajem partykuły. Wymusza ona odpowiedź „tak" lub „nie", czemu zawdzięcza swoją nazwę. Takie pytanie formułuje się wtedy, gdy przesłanki teoretyczne są niejednoznaczne i dopuszczają konkurencyjne interpretacje interesującego nas zjawiska. Formułowanie pytań badawczych prowadzi do pozyskiwania wiedzy, którą można traktować jako niezweryfikowaną. Jest to postępowanie indukcyjne, prowadzące krok po kroku do budowania teorii, twierdzeń, które nadal podlegają falsyfikacji. Ma ona już jednak charakter dedukcyjny. Można powiedzieć, że formułowanie pytań badawczych pozwala gromadzić informacje naukowe, natomiast weryfikacja ich prawdziwości nie odbywa się bez formułowania hipotez. Pytania badawcze formułuje się w odniesieniu do badań teoretycznych, eksploracyjnych i praktycznych. Pytania badawcze mogą dotyczyć wartości zmiennych i zależności pomiędzy zmiennymi. Pierwszy rodzaj pytań formułujemy w odniesieniu do jednej zmiennej. Odpowiedź uzyskana na takie pytanie ma znaczenie opisowe. Opis ten występuje ze względu na określone parametry. Pytania o zależności między zmiennymi odnoszą się do poznania związku między zmienną ustaloną i losową lub między dwiema zmiennymi losowymi. Formułując pytanie o związek między zmiennymi musimy w nim zawrzeć taką nazwę tego związku, która przełoży się na konkretny sposób analizy danych. Bo ten sposób jest kluczem do znalezienia odpowiedzi na pytanie. Mogą to być zatem pytania o wpływ jednej zmiennej na inną. Mogą być też pytania o istność różnic pomiędzy średnimi. Kolejny typ związku między zmiennymi to współwystępowanie (korelacja).

W badaniach jakościowych rozpoczynamy od pytania ogólnego, które kieruje nas na aspekty terenu badań wynikające z ich celu oraz ram pojęciowych. W badaniach jakościowych podobnie jak w ilościowych pytanie badawcze wiąże podstawy teoretyczne nazywane ramami pojęciowymi i doświadczenie badacza z decyzją o sposobach zbierania danych. Ramy pojęciowe- pojęcia, konstrukty teoretyczne i definicje zmiennych, z których wyprowadza się pytania badawcze. Pytania z kolei operacjonalizują ramy pojęciowe. Pytania badawcze w badaniach jakościowych mogą być:

1.    ogólne- szczegółowe

2.    opisowe- wyjaśniające

Pytania o charakterze ogólnym służą ukierunkowaniu badacza w terenie, zwróceniu jego uwagi na pewne aspekty zagadnienia. Pytania opisowe i wyjaśniające- są to w zasadzie synonimy pytań o wartości zmiennych oraz o zależności pomiędzy zmiennymi. W przypadku zmiennych i badań jakościowych używa się terminów pytania opisowe i wyjaśniające dla podkreślenia ich ciągłego wiązania z kontekstem. Pytanie badawcze musi:

•    być konkretne

•    zawierać zmienne obserwowalne

•    określać stan lub związki między zmiennymi

•    zawierać informacje o operacjach, które doprowadzą do uzyskania odpowiedzi

•    być powiązane z celem badań oraz definicjami zmiennych

•    dotyczyć istotnych dla teorii lub praktyki zagadnień

•    ukierunkowywać badanie i jego etapy.