51559

Rozwój i wyrażanie emocji Chociaż mnkr.e alekiywrw mogą przyałera6 rozre postaoc - iakc jak gesty i wełni zaqa - MjAkjce) dewiadzte Iśmy r-ię o wrzosnym rozwoju emocjonalnym czwo z bada* nad ckspmsją mimcatą (wyrazem Mrozy! (f/alftlesta. izarrt i Camras, 1991) Ji7 noworodki są zcolne do wykonywania *Aiszystk.ch mch^r mięśni hva-izy potrzebnych do w»łaż8nio właściwie każdej dorosłej enoc.i. Badacze opracowali szczegółowo procedury kodowania da oceny nmiki immoMląi. z usraględróriiain osobno okdic brw. oczu i ust (Izand. 1998).

Wyrazy mmicznc podstawowych emocji oo/nvwją się po raz pierwszy v/ -óżnycb no-rrerr.acb rozwciu (Cam-as. ^alarestn kard 1901; Ekman 1993) Wśród badaczy nie rrui zgody co do lego. któro emocje są p008t8N*>wft (Izard. 1993; Srotfo. 1996), .Ty jednak omówmy kifca najczęscłfij wymicnurrych.

Od urodzeniu dzieci poirafią wyrazić riezaźoM>b^r*? płcczcni om/ załrteresowanfe poprzez uważne przyglądanie się. Jednym z bodźców, który niezawodnie wywołuje laką reakcę, jest Ijdzka tmiz. co wskazuje, ak wwouoja wsoiera od sanego początku spo-toszns interakcjo dziecko matka. Innym wrodzonyir wyraztrn rcirreczryni jesi okazania wstrętu wywoływanego przez nieprzyjemne smak i.b zapachy zwykle wskazuje to nates. ic kmrrłcrte nic przebiega tak. ak pownrro (Rosensiem i Oster, 1968; Stcincr. 1979)

W wieku 10 12 tygodni ccjawia się lAnieoh {odzwiertiecla.ący przyjemność) w ea<-Cf. na ludzki glos lub po uszaiącą s*ę twarz (Hav land i _ciwco, 1967;. Ró«vrw=ż wcześniej można zaobserwować uśmiechy, ale przeważnie pojawiaiq sę Gne spontaniczn o w czasie snu i zetefe sie być niepowiązane z bodźcami zewnętrznymi (Bbde, Gaembaoei i Har-rren. 197S). Smutek i Jość - wyvwłyvvene eksperymentalnie przez zabranie zar.«w<i lub przytrzymywanie ręki - pojewają się w ekspresji mniczuei w wieku 3-4 miesięcy (Lewis Alessaridn i Sulliyan, 1990; Stenocrg. Campoc- i Emrte 1983) Wyraz twarzy v#skazująuy na ptnr.h można zaobserwować copiero w v»rj\u 7 miesięcy, a hardziąi zkrzons reancje 3fektyv/ne, no.    I v/sya>> - pod koniec 1. reku życia Htngney i Fischer, 1996).

Pojawiw ien sę :yoh emocji c'awcopodocnie <terują przede wszystkim procesy biologiczne i tyn samym na tc cbarak.er tnr;w«salriy (Izarc, 1990! Na p'zydac w ,cdnym z badać stwierdzono :aki sam roAYÓj wyrazu twarzy u msryul. dziew w Japonii i w Arno ryca (Camras i ir.. 1992).

Poniowaz znk oca się. >a wyraz twarzy odzwerciedla emocje malaga dziecko, można go 'Ay<orzyslać co wnioskowania o .mz.maoh dziecka wobec cłneślonych sytuacji Na przydać baceeze ratczyli rrate cJzeci pocągaiiia za szriu'3k przymocowany cło ręki, aby wywotywai przyjemny bcczicc wzmkr.wy slusncwy. Dzieci ujawi aiy wyraz radości w trakcie uczenia się. & niezadowolenia, ęjey pociąganie nic dawało nagrody (Lewis i r.. I9G0 Sulkren, Lewis i AJessarcfrl. 1992). Wynika stąc, że dzieci doświadczają tych dwóch sytuacii zaoadnezo w ten sam sposób, co dorośl Niemniej badacze nie 'nogą mieć pewności, że reakcje aleklywne czieci są dontycznc jak donostych i be? wątpienia pozosr.ro jeszcze wiele do zbadania w tym zak esie (;za-c i iii., 199t>; Osia^-, Hegley i Na-yd. 1992).

Sposoby regulacji emocji

Temperament: zospół pewnych względnie stałych cech osobowości; wyrażanie i radzenie sobie z emocjami;

>    hamowanie - nie ujawnianie;

>    wypieranie - tłumienie emocji (konceptualizacja emocji);

kontrolowanie emocji (1r.ż. samoudoskonalanie, poszukiwanie autorytetu); Dojrzewanie emocji: regulacja zachowania przez korę mózgową

>    wysoka reaktywność (szybkość reakcji działania);

>    niski próg pobudzenia;

>    przewaga procesów pobudzenia nad procesami hamowania;

>    przechodzenie od emocji słabo kontrolowanych do świadomie kontrolowanych;

>    rozwój uczuć wyższych: intelektualnych (ciekawość)

społecznych (współczucie) estetycznych (poczucie piękna)

Socjalizacja emocji: