51598

Odbudowa szkolnictwa:

•    Po przesunięciu linii frontu niemal natychmiast wszędzie tam, gdzie zachowały się nienaruszone budynki i znalazła się gmpa nauczycieli, wznowiono naukę według zasad organizacyjnych i programów obowiązujących pized wojną.

•    Istotnie znaczenie dla odbudowy szkolnictwa miało uznanie wyników tajnego nauczania z okresu okupacji.

•    Szkoły różnych szczebli spontanicznie wznawiały działalność, podczas gdy władze komunistyczne, działające pod opieką i protekcją sowieckiej armii, usiłowały utworzyć administrację szkolną. We wrześniu 1944 wydano pierwsze Wytyczne organizacji publicznych szkól powszechnych, zalecających wprowadzenie do szkół o różnych stopniach organizacyjnych jednakowego programu i jednorocznych klas. Wobec przygotowań do wznowienia pracy przez KUL, co nastąpiło 3 listopada 1944 pośpiesznie powołano Uniwersytet Marii Curie-Sklodowskiej z wydziałami lekarskimi, weterynaryjnymi, przyrodniczymi i rolniczymi.

•    W czerwcu 1945 powołano w Lodzi „delegatów” środowisk oświatowych, w rzeczywistości przeważnie działaczy politycznych i społecznych. Przedstawiono tam projekty reformy szkolnictwa, które odtąd nuało być jednolite, powszednie, publiczne i bezpłatne.

•    1945 Ministerstwo Oświaty objął Czesław Wydech, który me zamierzał realizować projektów 8-letniej szkoły, choć godził się dokonywać zmian w programie nauczania, postulowane przez środowisko nauczycielskie lewicy. Aż do 1947 MO opierało się planom upodobnienia polskiej oświaty do wzorów sowieckich.

•    Bezpośrednio po wojnie nastąpił żywiołowy rozwój szkolnictwa średniego. Nie tylko reaktywowano szkoły istniejące przed wojną ale założono wiele nowych. Szkoły powszednie średnie, zawodowe, a także przedszkola zakładane były przez rozmaite stowarzyszenia, organizacje, spółdzielnie, lokalne samorządy oraz osoby prywatne. Powstawały tez liczne towarzystwa oświatowe, rozwijało się harcerstwo i katolickie organizacje młodzieżowe, takie jak Sodalicje Mariańskie i Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży. Powstawały kursy, uniwersytety ludowe, czytelnie, biblioteki i domy kultury.

•    Dla dzieci polskich uchodźców tworzono tez polskie szkoły za granicą. Ogromne znaczeni obrony Polski przed sowietyzacją miała działalność polskich wydawnictw emigracyjnych, a wśród nich założonego w 1946 Instytutu Literackiego, kierowanego przez Jerzego Giedroycia. Nakładem instytutu ukazało się kilkadziesiąt książek miesięcznik „Kultura” oraz kwartalnik „Zeszyty Historyczne” Najważniejszym polskim środkiem masowego przekazu stała się Rozgłośnia Polska Radio Wolna Europa, finansowane przez Stany Zjednoczone, nadająca od 1952 do 1975 kierowana przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Przez prawie 40 lat RWE była głównym źródłem prawdziwych informacji o wydarzeniach w kraju i świecie, a równocześnie ośrodkiem rozwoju i popularyzacji autentycznej kultury.