51618

•    W roku 1946 wznowiła działalność przedwojenna Szkoła Nauk Politycznych. To dwuletnie studium włączone w ramy Wydziału Prawa było faktycznie kierunkiem międzywydziałowym, na którym wykładali specjaliści z różnych dziedzin wiedzy. Uczęszczali na nie studenci lat wyższych oraz absolwenci różnych wydziałów głównie prawa, humanistycznego, spółdzielczego, jak też osoby związane z wojskiem, spółdzielczością i administracją państwową. W nowej polskiej rzeczywistości nie było jednak miejsca na tak niezależne forum myśli politycznej, jaką była Szkoła Nauk Politycznych, która została zlikwidowana w 1949.

•    Przy UJ działały ponadto trzy ważne zakłady między wydziałowe: Biblioteka Jagiellońska, kierowana do 1947 pizez E. Kuntzego, a następnie A. Birkenmajera,, Archiwum uniwersyteckie prowadzone pizez H. Batycza oraz Muzeum, nadzorowane przez A. Bochnaka.

2. Rekrutacja studentów UJ w latach 1945 - 1949

•    Dnia 21 lutego 1945 rozpoczęto wpisy na wszystkie wydziały uniwersyteckie; równocześnie uruchomiono sprzedaż obowiązujących formularzy. Poszczególne wydziały przygotowały informacje odnośnie warunków wpisów. 23 lutego, w kolejnym ogłoszeniu, zwracano uwagę kandydatom na konieczność dokładnego wypełnienia tej części kwestionariusza, która dotyczyła przeżyć wojennych petenta. Warunki wpisów były prawie takie same na większości wydziałów i studiów, obowiązywały w tym zakresie przepisy przedwojenne. Zniesiono jednak opłatę za naukę. Studenci zgłaszający się na pierwszy rok studiów musieli legitymować się posiadaniem świadectwa dojrzałości liceum ogólnokształcącego typu humanistycznego z łaciną, co umożliwiało wstęp na wszystkie kieninki. Matura typu matematyczno - przyrodniczego dawała możliwość wpisu na takie kieninki jak fizyka, matematyka, chemia, biologia, medycyna czy rolnictwo. Dopuszczano również do studiów, na pełnych prawach, absolwentów seminariów nauczycielskich i liceów pedagogicznych. Wpis na studia absolwentów szkół prywatnych zależał od tego, czy świadectwo danej szkoły zostało uznane pizez władze ministerialne za odpowiadające dokumentom szkół państwowych. Jeszcze przed ogłoszeniem wpisów Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego (KOSK) zwróciło się do uniwersytetu z prośbą o wanmkowe przyjmowanie młodzieży na podstawie tymczasowych zaświadczeń o zdaniu egzaminu dojrzałości w tajnych kompletach. Uniwersytet pizyjmował również w charakterze studentów wolnych kandydatów, którzy ukończyli wykształcenie na poziomie średnim w trybie eksternistycznym.

•    Na podstawie rozporządzenia Ministerstwa Oświaty z 25 maja 1945 pizy KOSK utworzono Komisję Weryfikacyjno - Kwalifikacyjną. Poza kontrolą i uprawomocnieniem świadectw dojrzałości, komisja ta miała się zajmować doborem kandydatów na studia, którzy mili wykształcenie na poziomie średnim, ale nie posiadali świadectwa dojrzałości. Komisje na postawie ptzedłożonych przez kandydatów dokumentów lub po złożeniu przez nich egzaminów z języka polskiego i matematyki wydawały zaświadczenia, które uprawniały ich posiadaczy do wpisu na I rok studiów. Do wstępu na uczelnie bez matuiy mogli się zgłaszać kandydaci ze środowisk robomiczo - chłopskich, uczestnicy walki z okupantem, więźniowie polityczni. Osoby zgłaszające się na wyższe lata zobowiązane były do przedłożenia odpowiednich dokumentów wykazujących stan zaawansowania wcześniejszych studiów czy też złożonych egzaminów i kolokwiów.

•    Rekrutacja na pierwszy rok - wykształcenie średnie - w wypełnianych przez kandydatów na studentów kwestionariuszach znajdowała się rubryka o typie ukończonej szkoły średniej i dacie matury. Do podania tych informacji zobowiązani byli zarówno studenci pierwszego roku. snidenci wpisujący się na lata wyższe, jak również osoby, które legitymowały się już dyplomem ukończenia studiów wyższych i rozpoczynali naukę na drugim kierunku czy też drugiej uczelni. Wśród kandydatów była liczna grupa młodzieży często już dojrzalszej, której warunki materialne, rodzinne, powołanie do wojska uniemożliwiło terminowe podjęcie studiów tuż po maturze i która mogła się wpisać na uniwersytet dopiero po 1945.

-    społeczeństwo polskie nie pogodziło się jednak nigdy z okupacyjnym ograniczeniem w kształceniu dzieci i młodzieży. Już od pierwszych tygodni rządów hitlerowskich tworzą się spontaniczne grupy uczniów i nauczycieli prowadzące konspiracyjną naukę. Po utworzeniu podziemnego rządu sprawy te przeszły na jesieni 1940 pod zarząd Departamentu Oświaty i Kultuiy. Tajne nauczanie w zakresie szkoły średniej prowadzono albo w postaci kilkuosobowych kompletów spotykających się w prywatnych mieszkaniach uczniów i nauczycieli, albo w oparciu o oficjalne szkoły zawodowe. Spośród funkcjonujących oficjalnie szkół zawodowych największą popularnością wśród młodzieży cieszyły się szkoły handlowe. Spośród osób, które kształciły się na UJ w latach 1945 - 1949 w okresie wojennym oraz w roku 1945 maturę uzyskało prawie 6000 przyszłych studentów, większość z nich odbyła naukę w warunkach konspiracyjnych.

-    wielu Polaków, wywiezionych przez władze sowieckie ze wschodnich ziem polskich w głąb Rosji, zostało osadzonych w łagrach i zmuszonych do ciężkiej pracy w fabrykach czy gospodarstwach rolnych. Spośród dzieci i młodzieży nielicznym umożliwiono naukę w szkołach średnich. Nieliczna grupa studentów polskich, zamieszkała we wschodnich województwach II RP, miała możliwość uczęszczania do utworzonych na tych terenach szkół sowieckich, tzw. dziesięciolatek.

-    agresja hitlerowska spowodowała ucieczkę tysięcy Polaków na wschód i południe. W wyniku wojennej tułaczki wiele rodzin polskich znalazło się w Rumunii i na Węgrzech. Polscy działacze w ramach

2