Wyzwoleńcy - glosowali tylko w tribus miejskim
Provocatio ad populum - środek prawny skierowany do zgromadzenia ludowego I>ex Yaleria 300 r. p.n.e. provocatio ad populum chronił obywatela w Rzymie i 1 milę od miasta przed władza magistratury o charakterze policyjnym. Obywatelowi me mogła być wymierzona kara śmierci ani na ciele bez postępowania sądowego.
Tradycja rzymska wprowadziła podział wolnej ludności na patrycjuszy i plebejuszy. Powstania tych warstw tłumaczą 3 różne teorie:
a. ) Pierwotnie byl to element jednolity, z biegiem czasu na skutek rozwoju socjalnego
rozpadł się na patrycjuszowską szlachtę -właścicieli ziemskich i trudniący się handlem i rzemiosłem plebs.
b. ) Pierwotnie to patrycjusze byli właściwą ludnością Rzymu, a plebs byl elementem
napływowym
c. ) Właściwą ludnością byl plebs, opanowany później przez inny, pokrewny naród.
Rzekomo Tarquinius Priscus wciągnął w szeregi gentes najprzedniejsze rodziny plebejsłde, określane gentes minor es, w odróżnieniu od dawnych rodów -gentes maiores.
Walka klasowa plebejuszy z patrycjuszami - 150 lat Żądania plebejuszy:
- podział ziemi państwowej
- zniesienie długów
- równouprawnienie
Urząd trybuna plebejskiego (ludowego) - 494 r. p.n.e.
Wcześniej istnieli tzw. edylowie plebejscy, jednak bez większego znaczenia, lus auxilii - prawo do pomocy od trybuna plebejskiego
Od 471 r. p.n.e. własne zgromadzenia plebejuszy (concilia plebis)
Od 367 r. p.n.e leges Licinia Sextiae
Jeden z konsulów ma być plebejuszem
Reforma Serviusa Tulliusa - pod koniec czasów królewskich
Upadek systemu rodowego - podział patrycjuszy i plebejuszy na 5 klas a w ich obrębie na 193 centurie.
Comitia centuriata - zgromadzenia całego narodu według podziału na centurie Niewolnicy
Rola stosunkowo podrzędna;
Za naruszenie jego nietykalności groziła kara o połowę mniejsza niż za naruszenie nietykalności osoby wolnej.