53920

ROZDZIAŁ II - PAŃSTWA-MIASTA - POLIS

§ 1 - Polis grecka

II. ORGANIZACJA POLIS

polis - obejmowała miasto i okręg naokoło, definicja Arystotelesa: połączenie kilku wsi. była społecznym skupiskiem arystokracji, rzemieślników, kupców, rolników i miejscem produkcji i wymiany towarów.tworzącym jednostkę samodzielną polis spartańska - powstała w XI pne w dolinie rzeki Euratos (Lakonia); podstawy ustroju stworzył król Likurg w VIII pne, w VI pne skupiono wokół sparty zależne od niej polis (rezultat podbojów) i nazwano to syuunadiią spartańską, polis ateńska - powstała w VIII pne. półwysep attycki (2500 km*’), polis najliczniejsza (300 000 mieszkańców w V pne) kolonizacja grecka - trwała od połowy VIII do końca VI pne. polis były zmuszone do zakładania osad z dala od domu (kolonii) ze względów klimatycznych, konfliktów i kryzysów ekonomicznych - kolonie uczyniały ludność miejscową ludnością zależną, zanikały więzi polityczno-ustrojowe z metropolią, istniały więzi społeczno-gospodarczo-militarne

III. USTRÓJ SPOŁECZNY

OBYWATELE:

spartiaci - pełnoprawni obywatele Sparty. pełnia praw obywatelskich, równość co do praw i obowiązków wobec państwa, spartiata otrzymywał od państwa ziemię i niewolników, nie mógł odsprzedawać jej ani przekazać w testamencie (mógł rozdzielić pomiędzy synów)

warunki bycia spartiatą urodzenie w rodzinie spartiackiej. bycie mężczyzną, otrzymanie wychowania, pełnoletność (30 lat), zawarcie małżeństwa w 31 roku życia, shiżba wojskowa w wieku 20-60, od 7 roku życia wychowanie w obozie wojsk. Ateny - ustrój społecznmy: 30 rodów tworzonych przez 12 bractw (fratrie). tworzonych przez fyle (plemiona) w liczbie 4 podział na klasy - autor - Tezeusz VIII pne. szlachta (eupatridai) - posiadanie majątku ziemskiego, grupa nieliczna, organizacja rodowa, wykształcenie, monopol władzy i prowadzenie wojen, ucisk chłopów, chłopi (geonioroi) - trudna sytuacja, wyzysk przez szlachtę; rzemieślnicy (demiurgoi)

reforma ekonomiczna Solona - po spisaniu prawa przez Drakona w 621. w latach 594-593. strząśnięcie długów (sejsachteja) - anulowanie długów zaciągniętych pod zastaw gruntów, zwrócenie ziemi utraconej wskutek jej niewykupienia. wykupienie na koszt państwa osób, które popadły w niewolę za długi i jej zniesionie

reforma społeczna Solona - podział obywateli na 4 klasy: I klasa - dochód powyżej 500 miar. II - >300. Ol - >200, IV -<200. klasa I mogła piastować urzędy najwyższe (archont. skarbnik), II i III urzędy niższe, klasy I-III płaciły podatek i służyły w wojsku

reforma Klejstenesa 507/506 - zniesienie organizacji rodowej, wprowadzenie terytorialnej, zmiana nazwisk obywateli, obywatelem mogła być osoba pochodząca z legalnego małżeństwa, prawa obywatelskie po 18 roku życia z chwilą wpisania na listę demu. potem przeszkolenie wojskowe jako efeb i dopiero wtedy wpis na listę obywatelską, piastowaiue urzędów po 30 roku życia

LUDNOŚĆ ZALEŻNA:

Sparta - podział na periojków - mieszkańcy obrzeż państwa, handlowali i uprawiali rzemiosło, wolni, bez praw politycznych, obowiązek shiżby wojskowej, prawo posiadania ziemi i swobodnego nią zarządzania; oraz na helotów niewolników, pochodzili z terytoriów podbitych, brak praw politycznych i cywilnych, byli własnością państwa, dzierżawili ziemię, wolność odzyskiwali tylko decyzją państwa

krypteje - wyprawy karne podczas których zabijano część helotów i periojków (aby uniknąć ich buntu)

Ateny - podział na metojków - cudzoziemcy mieszkający na stałe w Attyce lub Atenach, handlowali i npr. rzemiosło, brak praw politycznych i cywilnych, brak prawa do nabywania nieruchomości, obowiązki: wciągnięcie na listę, posiadanie patrona, podatek: wyzwoleńców - zbliżony status do metojków. icłi patronem był dawny pan. niewolników - dzielący się na prywamych i państwowych, źródła niewoli: jeniectwo, urodzenie, niewypłacalność, nabyucie za granicą, niewolnicy prywattu byli własnością pana, rzeczą, panowie nie mogli ich zabić, ale mogli karać cieleśnie

IV. USTRÓJ POLITYCZNY

POLIS ARYSTOKRATYCZNA:

- od VIII pne. w Sparcie do końca ismienia państwa, w Atenach do reform Solona

Król - basileus, na czele państwa, w Sparcie było icłi dwóch - władza kolegialna, całość władzy ust., wyk. sąd., wojsk., w czasie wojny prawo życia i śmierci, kontrola w czasie pokoju przez radę starszych i zgromadzenie ludowe, od VII pne: elekcyjność tronu, dożywotniość władzy, ograniczanie czasu władzy i kompetencji: została tylko władza kapłańska i wojsk, w Sparcie - kontrola króla przez eforów. przysięga króla, towarzystwo eforów w wyprawach wojennych, sąd w postaci drugiego króla eforów i gerentów mógł króla skazać.

w Atenach - król staje się archontem basileus. tylko funkcje religijne i kapłańskie, godność ta dostępna dla całej szlachty

Rada Starszych: w Sparcie - jej funkcje pełniła Geruzja: 2 królów. 28 gerontów. wybór dożywotni przez zgrom, ludowe, warunki: spartiata. 60 lat. przewodnictwo: najpierw królowie, potem eforowie, kompetencje: rozpatrywanie ważnych spraw państwa, sąd w sprawach karnych zagr. karą śmierci, wygnaiua, pozbawienia czci. projekty uchwał, uchylaiue złych uchwał w Atenach - Aeropag - skład: byli archonci kończący urzędowanie, przewodniczył archont basileus. kompetencje: sądzenie przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, zagr. karą śmierci, administracja państwa, nadzór nad władzą wykonawczą, powoływanie urzędników i archontów. kontrola ich działali

Zgromadzenie Ludowe w okresie polis arystokratycznej istniało tylko w Sparcie jako Apella, tworzona przez Spartiatów, zwoływanie i przewodnictwo najpierw zadaniem królów, potem eforów, zebranie co miesiąc, przemawiali królowie, geronci