SCYNTYGRAFIA KOŚCI I STAWÓW
Badanie zwane jest również: BADANIE IZOTOPOWE KOŚCI I STAWÓW
Do badań izotopowych kości i stawów zalicza się:
- Statyczną scyntygrafię kości,
- Trójfazową scyntygrafię kości,
- Scyntygrafię zapaleń kośćca,
- Scyntygrafię stawów.
TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA
Badanie to polega na uzyskiwaniu przy pomocy niewielkich dawek izotopów promieniotwórczych (radioznaczników) obrazu kości i stawów oraz ocenie ich stanu czynnościowego. Wprowadzone do krwiobiegu radioznaczniki gromadzą się w miejscach, w których odbywa się intensywny proces jednoczesnego tworzenia i zanikania tkanki kostnej; w miejscach tych przeważa jednak proces zanikania tkanki kostnej (osteolizy). Radioznaczniki gromadzą się również w zmienionych zapalnie stawach. Scyntygraficzne badanie kości powtórzone trzykrotnie po podaniu radioznacznika bada napływ krwi do kości i stwierdza ewentualny obrzęk otaczających tkanek miękkich (badanie trójfazowe). Istnieją również radioznaczniki gromadzące się w miejscach bakteryjnego zapalenia kości (znakowane izotopem nanokoloidy, immunoglobulina ludzka, granulocyty). Badanie wykonuje się przy pomocy urządzeń zwanych gammakamerami, sprzężonymi z systemem komputerowym.
CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Zaletą scyntygrafii jest objęcie badaniem całego kośćca po jednorazowym podaniu radioznacznika. Aby osiągnąć ten sam efekt przy pomocy aparatu rentgenowskiego trzeba wykonać wiele zdjęć. Statyczna scyntygrafia kośćca służy wykrywaniu z dużą dokładnością i na wczesnym etapie rozwoju ognisk osteolizy, głównie nowotworowych. Badanie to pozwala na stwierdzenie miejsc osteolizy już przy utracie wapnia rzędu 8%, podczas gdy badanie radiologiczne ujawnia takie miejsca dopiero przy odwapnieniu rzędu 40%-50%. Badanie scyntygraficzne kości i stawów służy również wykrywaniu stanów zapalnych i nietypowych postaci złamań. Trójfazowa scyntygrafia kości umożliwia ocenę ukrwienia kości i istnienie obrzęku otaczających tkanek miękkich. Scyntygrafia zapaleń kośćca pozwala na odróżnienie zapaleń od procesów jałowych i nowotworowych. Scyntygrafia stawów służy głównie do odróżnienia reumatoidalnego zapalenia stawów od zapalenia łuszczycowego.
WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA
Statyczna scyntygrafia kośćca
Podejrzenie przerzutów nowotworowych do kości.
Zapalenie kości krwiopochodne i zewnątrzpochodne.
Ocena zajęcia kości w owrzodzeniach podudzi, w tym w stopie cukrzycowej.
Choroby metaboliczne (np. choroba Pageta).
Ocena gojenia się przeszczepów kostnych.
Ocena skuteczności radio- i chemioterapii przerzutów kostnych.
Nietypowe postacie złamań - zaklinowane i powolne (marszowe i stresowe).
Trójfazowa scyntygrafia kośćca
Ocena stanu ukrwienia odłamów kostnych.
Scyntygrafia zapaleń kośćca
Wykrywanie ognisk zapalnych.
Różnicowanie zespołu bolesnego biodra po wszczepieniu endoprotezy stawu biodrowego.
Scyntygrafia stawów
Nietypowe postacie zapaleń stawów, a w szczególności:
wczesna diagnostyka zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa,
różnicowanie łuszczycowego i reumatoidalnego zapalenia stawów.
Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza
BADANIA POPRZEDZAJĄCE
Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań. Jeżeli wykonano badanie radiologiczne kośćca, zwłaszcza tomokomputerowe, jego opis bywa przydatny dla lekarza opisującego badanie scyntygraficzne.
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA
Nie ma specjalnych zaleceń. Małym dzieciom należy podać środek uspokajający według wskazań lekarza pediatry celem zapewnienia nieruchomego ułożenia pod głowicą aparatu. U dzieci wskazane jest podanie środka uspokajającego
OPIS BADANIA
Bezpośrednio przed wykonaniem pomiarów scyntygraficznych należy oddać mocz, który zalegając w pęcherzu przesłaniałby obraz kości krzyżowej na scyntygramie. Pacjent nie musi być rozebrany do badania, ale z jego ubrania powinny być usunięte metalowe przedmioty (monety w kieszeniach, klamry pasków) mogące przesłonić obraz. W czasie scyntygraficznego badania kośćca pacjent leży na brzuchu lub plecach. Radioznacznik podaje się dożylnie, najlepiej przez cewnik żylny (wenflon), przed wykonaniem właściwych pomiarów scyntygraficznych.
Statyczna scyntygrafia kości
Czas trwania pomiaru wynosi 20-40 min., po 3-4 godzinach od podania radioznacznika.
Trójfazowa scyntygrafia kośćca
Scyntygrafia trójfazowa obejmuje trzykrotne wykonywanie zdjęć. Pierwsza faza - około 3 min. od podania radioznacznika (faza ukrwienia), druga faza - około 10 min. później (10 minutowa faza tkanek miękkich), trzecia faza - dalej jak w badaniu statycznym.
Scyntygrafia zapaleń kośćca i scyntygrafia stawów
Oba badania przeprowadza się jak badanie statyczne.
Wyniki badań są przekazywane w formie opisu, niekiedy z dołączonymi wydrukami, kliszami fotograficznymi (scyntygramami).
CZAS
Badanie trwa do 4 godzin od podania radioznacznika
INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE
Przed badaniem
Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).
Ciąża.
W czasie badania
Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból, duszność).
JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?
Zaraz po badaniu należy wypłukać z organizmu resztki izotopów przez wypicie 0,5-1 litra płynów obojętnych (woda, herbata, soki).
MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU
Brak powikłań. Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u chorych w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet w ciąży i w okresie laktacji. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesięcznego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.