Cenzura i typy druk├│w w zaborze pruskim , Cenzura i typy druków w zaborze pruskim


Cenzura i typy druków w zaborze pruskim

1788 - edykt w Berlinie, od tego czasu istnieje oficjalnie wprowadzona cenzura prewencyjna, pierwsza próba ujednolicenia cenzury w państwie Hohenzollernów.

* 1819r. - NOWA USTAWA O CENZURZE

Fryderyk Wilhelm III, liberalny:

trójstopniowy system:

  1. cenzorzy - druki formalnie i treściowo.

  2. nadprezydenci - kontrola cenzorów.

  3. ministerstwa - spr, wewn, i zewn, do spr wyznań

W tym samym roku powołano w Berlinie Najwyższe Kolegium Cenzuralne (później Najw. Sąd Odwoławczy).

O ustawie:

- rękopis składany w ręce cenzora, on się podpisuje na 1 i ost. Stronie, ważne przez jeden rok, uzyskanie zgody nie zwalniało wydawcy od odpowiedzialności karnej

- wszystkie gazety poddawano cenzurze, mniejsze niż 20 akruszy

- system ostrzegawczy:

  1. nie poddanie cenzurze - grzywna 10-100 talarów, konfiskata nakładu,

  2. drugi raz - podwójna kara

  3. trzeci raz- potrójna kara i odebranie koncesji

- kara obowiązywała za pozostawienie pustych miejsc po ingerencji cenzora

- ustawa wymagała nazwiska drukarza, autora, wydawcy, w gazecie redaktora.

- karanie za kolportaż nielegalnych książek, rewizje w księgarniach

cenzura ekonomiczna - finansowe środki nacisku ekonomicznego, przy pomocy których manipulowano wydawcami, tzw Zeitungstempel - opłata 1 talara za 1 gazetę, duże koszty dla wydawców.

*Fryderyk Wilhelm IV obejmuje władzę (1840-61)

chciał zliberalizować ustawę, nowa wychodzi w 1841.

Ale dopiero 1843r. zaczęto zmieniać strukturę cenzury, powołanie cenzorów lokalnych i okręgowych, powołanie Najwyższego Sądu Cenzuralnego w Berlinie.

Wiosna Ludów

Zniesienie cenzury prewencyjnej, 1848, 1850 - konstytucje gwarantujące wolność słowa. Ale tak naprawdę zmienił się tylko charakter cenzury. Uprawiano kontrolę pośrednią, środki represyjne, cenzura o wiele bardziej dokuczliwa niż wcześniej.

1851r. - ustawa prasowa - mimo wolności słowa bardzo zaostrza przepisy. Cenzura na wszystkie druki.

Najbardziej dokuczliwy paragraf o wspólnej odpowiedzialności - za druk odpowiadał każdy, kto uczestniczył w procesie produkcji i rozpowszechniania książki.

Struktura:

  1. - policja - prawo tymczasowej konfiskaty

  2. - prokuratura - poinformowana przez policję do 24h, prokurator albo uchylał wyrok albo posyłał do sądu

  3. - sąd - miał 8 dni - albo uwolnienie od konfiskaty, albo potwierdzenie

1871r. powstanie Rzeszy Niemieckiej pod egidą Prus (Bismarck)

1874 - nowa ustawa prasowa wyznaczająca działanie cenzury:

- dotyczy wszystkich druków (nie tylko prasy!), obowiązek podawania nazwisk

- procesy książek na skutek denuncjacji lub nadgorliwości policjantów.

1871 - KODEKS KARNY, mówił, jakie treści są niedozwolone,

paragrafy:

Każda decyzja sądu musiała być poddawana do publicznej wiadomości przez prasę, Prawo tymczasowej konfiskaty, ułatwieniem dla policji były spisy rzeczy zakazanych. Wydawca mógł wystąpić do wyższej instancji - powtórny proces.

Cenzurowane nie tylko książki, ale ikonografia, biżuteria, pieśni, sztuki teatralne, przedmioty użytkowe,

Nie wolno było budować domów z białymi ścianami i czerwonym dachem,

Najwięcej procesów w Poznaniu (1000), Ostrowie Wielkopolskim. (250).

Zakazane tematy: historia i religia, m.in. Wyspiański, część Sienkiewicza i Konopnickiej, Kościuszko, „Boże coś Polskę…”, godło Polski i Litwy, korona.

IKONOGRAFIA:

Miała rolę wychowawczą i patriotyczną, cenzorzy bali się wpływu na szerokie masy odbiorców - pomagał skuteczności ikonografii rozpowszechniony analfabetyzm. Lata 1895-1918 szczególny rozkwit, „prześladowanie” pocztówek.

Podział tematyczny POCZTÓWEK:

  1. historyczne

  2. alegoryczne

  3. do poezji

- napis zakazany „Cel narodowy i dobroczynny”

- alegoria do piosenki „Patrzy na nas Kościuszko z nieba” (kiczowate)

-- - - - -pruska koncepcja- - - - - państwo o jednej kulturze, języku, usuwano polski ze szkół, postanowienie wprowadzenia nauki religii po niemiecku (bunt we Wrześni). Zakazani: Konopnicka, Sienkiewicz: „Bartek Zwycięzca”, Wyspiański - prawie wszystkie dramaty

Projekt tanich wydawnictw:

- zakazany Wł. Bełza („kto ty jesteś…”) - ulubiony autor dzieci, Karol Miarka

- Józef Chociszewski - wyd. popularne wersje historii Polski, m.in. Gry Polskie, płodny wydawca, często w sądach, np. wyrok za napis: „Pracuj, ucz się i oszczędzaj”.

- kobiety: Zofia Bukowiecka, Wł. Przyjemska, Jadwiga Strokowa,

SYTUACJA CHŁOPÓW: obiektem podwójnej agitacji: pruskiej i polsko - katolickiej. Bismarck miał bardzo dobre wyobrażenie o polskim chłopie (sielankowy obraz), wydawało mi się, że najłatwiej przekona chłopstwo i polskie dziecko - dlatego książki z tej dziedziny podlegały ścisłej ochronie. Masowa produkcja piśmiennictwa patriotycznego, tendencyjnego, obszary szczególnej cenzury: religia i historia. Książki historyczne swoją rangę zawdzięczały zainteresowaniu Polaków własną przeszłością, poszukiwaniem własnej tożsamości i wartości.

Najczęściej zakazywane syntezy dziejów o charakterze podręcznikowym.

Helena Żepecka - „Ojczyzna w piśmie i pomnikach”, nauczycielka i publicystka, założycielka stowarzyszenia „Wata” [nie jestem pewna nazwy…???] w 1911r. ukazało się jej dzieło. Nakłady z 2 tomem poezji były usuwane bo podburzały do gwałtów.

Beletrystyka historyczna - dostarczała wzorów bohaterskich

Śpiewniki i wiersze - fala wydań pieśni patriotycznych

Ikonografia - konfiskaty ikonografii dla najmłodszego pokolenia, sąd skazywał na niszczenie produkcji pocztówkowej posądzając o agitację polityczną (m.in. Grottger)

Gry narodowe - J. Chociszewskiego, o charakterze hist., musiał zapłacić karę 200 marek

Druki religijne - konfiskata edycji J. Jelkowskiego, zniszczono 87 egz. O fanatycznej treści.

Modlitewnik „Tarcza polska” ukazał się w Warszawie w 1863r. za akceptacją cenzury rosyjskiej. Potem przechwycony na terenie zaboru pruskiego.

Walka z pieśniami kościelno - religijnymi, „Boże, coś Polskę”, hymn do lat 60. XXw. W Traktowano tę pieśń jako rewolucyjną, wytoczono proces księgarzowi, który rozprowadzał. Jednak Polacy nie zważali na to i pieśń była dołączana do zbioru pieśni, relegowano uczniów gimnazjum za śpiewanie (nawet za odgrywanie melodii były kary!). - Sprawa obrusa: na czerwonym tle napis białą nitką „Boże, coś Polskę” - oskarżono księdza, kościelnego i panie, które go wyhaftowały, ksiądz oskarżony o demonstrację polityczną na ołtarzu.

proces kataryniarza - kataryniarz sobie wygrywał melodię „Serdeczna matko” i katarynka została aresztowana.

Ikonografia religijno - narodowa - obraz wywiera wpływ na tłum, niebezpieczniejszy od pieśni, docierała do analfabetów.

Kazimierz Wojciechowski -nakładca, drukarz, najpierw pracował w Berlinie. W Brodnicy założył własną drukarnię, wyd. pismo „Ćwik” - upadło, i „Gazetę Brodnicą” - upadło. Wydawał książeczki dla ludu.

Józef Chociszewski - (1837-1914) księgarz, nakładca, współpracował z redakcjami wielu czasopism, współredagował „Przyjaciela ludu”, skazany na 2 lata za artykuł polityczny. Po odbyciu kary ożenił się z córką drukarza chełmińskiego Szczepana Bułkowskiego i założył w Chełmnie własną drukarnię, miał 46 procesów. 1861r. - skazany na więzienie, ale nie poszedł dzięki chorobie. Oskarżony o rozpowszechnianie dzienników narodowych, gier narodowych, pocztówek patriotycznych (pracował też w Gnieźnie). Wydał małą książeczkę „Piosenki, dumki…”i wybór pieśni narodowych (też J Leitgeber) - skazany na więzienie.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Entomologia, druk-robak, I TYPY USZKODZEŃ SPOWODOWANYCH PRZEZ SZKODNIKI O GRYZĄCYM APARACIE GĘBOWYM
SZKOLNICTWO Z ZABORZE PRUSKIM
Wzorniki cz 3 typy serii 2008 2009
typy kobiet www prezentacje org 3
Państwo Pojęcie, funkcje, typy
Wykład 9 Kultura typy i właściwości
4 Temperament typy osobowosci
Rozne typy zrodel historycznych
dobrochna Dabert, Kino polskie z cenzurą w tle
76 Omow znane Ci typy kanalow jonowych
AMI 25 1 Rachunek calkowy podstawowe typy zadan id 59059 (2)
Typy maryjne, ikonografia
Typy wybrzeży, geomorfologia
Typy i Fazy Instalacji Systemu Windows, Informatyka, Instalacja Systemu
leasing - rodzaje i typy, Ekonomia
Typy dramaów młodopolskich, Szkoła, Język polski, Wypracowania

więcej podobnych podstron