Mleko matki jest dostosowane do indywidualnych potrzeb każdego dziecka, w zależności np. od jego wieku. Odpowiednie składniki są wybierane z krwioobiegu matki i znanych jest co najmniej 100 składników, których nie ma w mleku krowim. Jest ono łatwiej przyswajalne miedzy innymi za sprawą niższej ilości białka w stosunku do mleka krowiego. Na dodatek białko w mleku matki jest bardziej odżywcze. Zawartość tłuszczu jest podobna, ale tłuszcz mleka krowiego jest gorzej przyswajalny (mleko matki rzadziej powoduje nadwagę u dzieci i otyłość w późniejszym wieku). Najczęściej nie stwierdza się alergii u dziecka na mleko własnej matki, tak częstej w obecnej dobie po różnych mieszankach. Substytuty z mleka sojowego, stosowanego często w takich sytuacjach, oddalają się jeszcze bardziej w swoim składzie od składu mleka naturalnego. Dzieci karmione piersią rzadziej cierpią na zaparcia, gdyż mleko matki jest łatwo strawne. Również rzadziej miewają biegunki- za sprawą kolonizacji korzystną florą bakteryjną przewodu pokarmowego dziecka. Mleko naturalne zawiera mniej fosforu (korzystny wpływ na poziom wapnia u dziecka) oraz składników mineralnych (mniejsze obciążenie nerek dziecka). Zawartość żelaza jest podobna w mleku matki i krowim ale różna jest jego biodostępność. Z mleka krowiego żelazo wchłania się w 2- 25%, a z mleka kobiecego w 75%. Bardzo istotna jest większa odporność na infekcje oraz inne choroby u dzieci karmionych naturalnie za sprawą substancji immunologicznych zawartych w mleku matki oraz siarze (pierwsze „mleko” matki po urodzeniu dziecka). Młodziwo (siara) ma żółty kolor, wydzielane jest przez pierwsze 4 dni po urodzeniu i zawiera wiele razy więcej białka niż mleko dojrzałe, natomiast mniej węglowodanów i tłuszczu. Połowę zawartego w siarze białka stanowią immunoglobuliny. Zawarta w mleku laktoferyna, białko wiążące żelazo komórki bakteryjnej, zapobiega zakażeniom E. coli. Karmienie piersią jest wygodniejsze, gdyż nie wiąże się z przygotowaniem pokarmu, jest dostępne wszędzie (w samochodzie, na biwaku…- karmienie w miejscach publicznych jest coraz bardziej przyjętą normą). Mleko to ma zawsze odpowiednią temperaturę i nie istnieje ryzyko zepsucia czy zakażenia. Jeśli matka nie przebywa cały dzień z dzieckiem może odciągać pokarm do butelki. Karmienie naturalne zmusza dziecko do większego wysiłku co sprzyja rozwojowi szczęk, zębów i podniebienia. Umieralność niemowląt karmionych piersią, szczególnie w środowiskach biednych, jest niższa. Duże znaczenie dla rozwoju dziecka ma efekt psychologiczny karmienia piersią. Warunkuje to bardziej prawidłowy rozwój emocjonalny niemowlęcia, rzutujący na cały późniejszy rozwój psychiczny.
Wybór karmienia piersią jest również korzystny dla matki. Przyśpiesza obkurczanie macicy i wydalanie odchodów po porodzie. Hamuje menstruację i opóźnia owulację (jajeczkowanie), choć nie powinno się polegać na tym jako na środku antykoncepcyjnym (znane są nierzadkie przypadki kolejnej ciąży mimo nie pojawienia się jeszcze miesiączki). Pomaga w odzyskaniu swojej figury i wymusza okresy wypoczynku- tak ważnego w pierwszym okresie połogu. Sprzyja w zaspokojeniu potrzeb emocjonalnych i umocnieniu więzi uczuciowych. Nie bez znaczenia jest aspekt ekonomiczny w dzisiejszych czasach- karmienie piersią jest oszczędne.
Przeciwwskazania do karmienia piersią bądź ze strony dziecka, bądź matki są niezwykle ograniczone. Pierwsze dotyczą niedojrzałości fizycznej dziecka lub wynikać mogą z ciężkiej infekcji lub innej choroby dziecka, w których to stanach niemowlę może być karmione odciąganym pokarmem z piersi. Ze strony matki przeciwwskazania przejściowe stanowią: zapalenie piersi w okresie intensywnego leczenia antybiotykiem, ostre choroby zakaźne i inne. Trwałe przeciwwskazanie stanowi gruźlica matki i inne przewlekłe choroby zakaźne.
Odstawienie od piersi nie powinno nastąpić wcześniej niż w 10- 12 miesiącu życia dziecka. Gwałtowne odstawienie od piersi może spowodować u dziecka gwałtowną reakcję- dziecko najczęściej przestaje jeść w ogóle przez krótki czas, a u matki dochodzi do przepełnienia piersi (mlecznej gorączki).
Mleko matki - pokarm idealny
Mleko matki to jeszcze jeden dowód na to, jak troskliwą opiekunką swoich gatunków jest natura. Ta unikalna substancja, która zasługuje na miano pokarmu idealnego, zapewnia niemowlętom i małym dzieciom optymalny rozwój i stan zdrowia. Własności ochronne pokarmu kobiecego zmniejszają m.in. ryzyko występowania u dzieci biegunek infekcyjnych, infekcji dróg oddechowych oraz alergii pokarmowych. Karmienie piersią działa korzystnie nie tylko na małego konsumenta, ale także na karmiącą, zmniejszając u niej ryzyko zapadalności na nowotwory jajnika i sutka.
Nic nie jest w stanie zastąpić dziecku mleka matki, które ma zdecydowaną przewagę nad mlekiem zwierzęcym (krowim, kozim, owczym) i mieszankami mlecznymi. Nie jest na przykład, tak jak mleko zwierzęce, zanieczyszczone bakteriami. Zawiera czynniki przeciwinfekcyjne oraz czynniki wzrostu, nieobecne ani w mleku zwierzęcym, ani w mieszankach mlecznych. Unikatowym składnikiem matczynego mleka jest także potrzebna do trawienia lipaza. Pokarm naturalny zawiera ponadto odpowiednią ilość innych niezbędnych kwasów tłuszczowych, lekkostrawnego białka, dobrze przyswajalnego żelaza, witamin i wody, czego nie zapewni dziecku w 100% mleko zwierzęce ani mieszanki. Mleko zwierzęce na przykład ma za mało witamin A i C, a podawanie go, podobnie jak mieszanek mlecznych, wymaga przepajania.
Sekret niezwykłych właściwości matczynego mleka polega także na obecności w nim wielu niespotykanych nigdzie indziej, chronionych przed strawieniem w przewodzie pokarmowym dziecka, czynników wspomagających niedojrzały układ odpornościowy. Taką unikatową substancją jest sekrecyjna immunoglobulina A (SIgA), obecna w dużych ilościach w przewodzie pokarmowym dziecka karmionego piersią. Pokrywa ona szczelną warstwą jego nabłonek jelitowy, niszcząc drobnoustroje i chroniąc przed przenikaniem alergenów. SIgA powstaje w wyniku reakcji organizmu matki na obecne w jej środowisku drobnoustroje. Matka wytwarza specjalne przeciwciała, mające ją chronić przed infekcją, które następnie osiedlają się w pobliżu pęcherzyków mlecznych i bezpośrednio do pokarmu wydzielają kolejne przeciwciała, tym razem dla ochrony dziecka. Najwyższe stężenie SIgA w pokarmie obserwuje się w pierwszych dniach po porodzie i w czasie powolnego odstawiania dziecka od piersi.