Początek formularza

ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM

WYKŁAD 5

5. POTENCJAŁ PRZEDSIĘBIORSTWA

Każde przedsiębiorstwo, do prowadzenia działalności gospodarczej, musi posiadać określone zasoby finansowe i rzeczowe. Ich klasyfikacja wyodrębnia: przeznaczenie, formę i trwałość w celu łączenia w jednorodne grupy i przedstawienia struktury w przedsiębiorstwie. Majątek przedsiębiorstwa (aktywa) oznacza kontrolowane przez jednostkę zasoby o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. W skład majątku przedsiębiorstwa wchodzą: majątek trwały (aktywa trwałe) oraz obrotowy (aktywa obrotowe) (Brzeziński, 2007, s. 85).

5.1. MAJĄTEK TRWAŁY PRZEDSIĘBIORSTWA

Majątek trwały stanowią zasoby, które pozostają przez dłuższy czas (tzn. powyżej jednego roku) w jednostce gospodarczej, czyli są środkami długotrwałymi użytkowania.

W skład majątku trwałego wchodzą:
1) rzeczowy majątek, obejmujący środki trwałe, czyli aktywa trwałe o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki oraz środki trwałe w budowie, czyli zaliczane do aktywów trwałych środki w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego;

2) wartości niematerialne i prawne - nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do użytkowania na potrzeby jednostki,  a w szczególności: autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych; know-how oraz wartości firmy wraz z kosztami zakończonych prac rozwojowych;

3) inwestycje długoterminowe - aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów
w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz nieruchomości i wartości niematerialne oraz prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, a nabyte w celu uzyskania tych korzyści;

4) należności długoterminowe
kwoty pieniężne należne z różnych tytułów wymagane w okresie dłuższym niż rok, licząc od dnia bilansowego;

5) długoterminowe rozliczenia międzyokresowe - składają się
z aktywów pochodzących z tytułu odroczonego podatku dochodowego, a także innych rozliczeń międzynarodowych.

Środki trwałe stanowią nabyte lub wytworzone we własnym zakresie nieruchomości (grunty, budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej oraz wodnej), urządzenia techniczne  i maszyny, środki transportu oraz inne środki trwałe
o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, przeznaczone na potrzeby własne jednostki.

Środki trwałe (ze względu na funkcje w procesie produkcyjnym):
1) środki trwałe produkcyjne (np. hale produkcyjne, maszyny, narzędzia);
2) środki trwałe nieprodukcyjne (np. obiekty socjalne, pomieszczenia biurowe);
3) środki trwałe produkcyjne (ze względu na zakres i sposób uczestnictwa w procesie produkcyjnym)

● aktywne (bezpośrednio produkcyjne), np. maszyny i urządzenia produkcyjne, oprzyrządowanie maszyn itd.
● pasywne (pośrednio produkcyjne), których uczestnictwo umożliwia prowadzenie podstawowego procesu produkcyjnego, (np. obiekty produkcyjne, środki transportu).

Techniczne (fizyczne) zużycie środków trwałych zależy od czynników:
1) intensywność, warunki eksploatacji i okres użytkowania;
2) częstotliwość i zakres prowadzenia remontów;
3) poziom trwałości i jakości wykonania środków trwałych oraz ich  niezawodność itp.

Proces ekonomicznego starzenia się środków trwałych wynika z:
1) przestawienia się na nowsze technologie wytwarzania;
2) zmiany asortymentu produkowanych wyrobów;
3) wzbogacania się rynku maszyn i urządzeń
o rozwiązania z lepszymi parametrami techniczno-produkcyjnymi;
4) zmiany norm ochrony środowiska itp.

Środki trwałe w przedsiębiorstwie powinny być racjonalnie i efektywnie wykorzystywane dla utrzymania i powiększania ich produktywności. Wymaga to okresowego odtwarzania w formie remontu, modernizacji lub wymiany. Mają one na celu utrzymanie środków pracy w należytej sprawności i gotowości-eksploatacyjnej.

Remont stanowi system czynności technicznych (np. bieżących, kapitalnych), którego celem jest wyeliminowanie zużycia fizycznego środków trwałych poprzez przywrócenie im właściwego lub pierwotnego stanu.

Modernizacja polega na przebudowie istniejących środków trwałych, poprzez wprowadzenie dodatkowych elementów udoskonalających parametry techniczno-eksploatacyjne, będące rezultatem rozwoju postępu techniczno-organizacyjnego.

Wymiana polega na zastąpieniu przestarzałych środków produkcji przez inne, o lepszych parametrach.
Jest podstawową formą odtwarzania zużytych środków pracy, w przedsiębiorstwach o wyższym poziomie techniczno-organizacyjnym.

Wartości niematerialne i prawne - składniki majątku nie w postaci pieniężnej ani fizycznej, zdolne przysparzać przedsiębiorstwu korzyści finansowych; obejmują one, oprócz praw majątkowych, prawa autorskie pokrewne, licencje, koncesje prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych, know-how:

1) wartość firmy, która stanowi różnice pomiędzy cena nabycia określonej jednostki lub jej zorganizowanej części, a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto (czyli aktywów pomniejszonych o zobowiązania),
2) koszty zakończonych prac rozwojowych, obejmujące wydatki poniesione na powadzone przez jednostkę prace związane z wytworzeniem nowych i ulepszonych produktów czy wdrożeniem nowych technologii.

Wartości niematerialne i prawne, podobnie jak środki trwałe, umarza się i amortyzuje.
Inwestycje długoterminowe, czyli aktywa, które nie są wykorzystywane w ramach prowadzonej działalności operacyjnej,
a które powinny przynosić przedsiębiorstwu określone korzyści.

Dzielą się na:
1) nieruchomości (budynki, prawo wieczystego użytkowania, spółdzielcze prawo do lokali, itp.), które zostały nabyte przez przedsiębiorstwo w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych związanych z przyrostem ich wartości lub osiągnięcia przychodów z czynszów; nieruchomości takie nie są wykorzystywane przy produkcji, dostawach towarów, świadczeniu usług lub czynnościach administracyjnych, ani też nie są przeznaczone na sprzedaż w ramach zwykłej działalności jednostki;

2) wartości niematerialne i prawne nabyte z tych samych powodów co wyżej wymienione nieruchomości;

3) długoterminowe aktywa finansowe obejmujące akcje i udziały, inne papiery wartościowe (np. obligacje Skarbu Państwa), udzielone pożyczki (których udzieliło przedsiębiorstwo innym podmiotom, a których termin spłaty jest dłuższy od jednego roku) i inne długoterminowe aktywa finansowe (np. lokata bankowa o terminie realizacji dłuższym niż jeden rok) w podziale na te, które dotyczą jednostek powiązanych i te, które związane są z jednostkami niepowiązanymi z przedsiębiorstwem  (Brzeziński, 2007, s. 85-88).

 

5.2. MAJĄTEK OBROTOWY PRZEDSIĘBIORSTWA

Majątek obrotowy przedsiębiorstwa stanowi zespół składników majątku zużywających się lub przeznaczonych do zbycia w czasie krótszym niż jeden rok lub jeden cykl obrotowy. Cykl operacyjny jednostki to okres pomiędzy nabyciem aktywów przeznaczonych do przetworzenia, a ich realizacją w formie pieniężnej. Cykl działalności może być dłuższy niż 12 miesięcy, wówczas składnik aktywów uczestniczący w takim cyklu jest zaliczany do aktywów obrotowych.

W skład majątku obrotowego (aktywów obrotowych) wchodzą:
1) aktywa rzeczowe (zapasy);
2) należności krótkoterminowe;
3) inwestycje krótkoterminowe;
4) krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Rzeczowy majątek obrotowy stanowią zapasy, czyli aktywa:
1) przeznaczone do sprzedaży w toku zwyklej działalności gospodarczej;
2) będące w trakcie produkcji przeznaczonej na sprzedaż lub mające postać materiałów lub dostaw surowców zużywanych w procesie produkcyjnym lub w trakcie świadczenia usług.
Są to głównie zapasy materiałów, towarów, produktów gotowych i produkcji niezakończonej. Materiały są nabywane przez dane przedsiębiorstwom (zwłaszcza wytwórcze), w celu ich dużego zużycia w procesie gospodarczym.

Należności krótkoterminowe stanowią wierzytelności przedsiębiorstwa, głównie z tytułu świadczenia usług lub sprzedaży wyrobów lub towarów innym podmiotom gospodarczym, jak również z innych tytułów (np. podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych, zaliczek pobranych przez pracowników). Wierzytelności te mają na ogół krótki okres realizacji tzn. krótszy od jednego roku. W interesie przedsiębiorstwa jest sprawdzenie wiarygodności odbiorców, ochrona przed ryzykiem i minimalizowanie poziomu tych należności i roszczeń finansowych.

Inwestycje  krótkoterminowe, obejmują krótkoterminowe aktywa finansowe oraz środki pieniężne. Krótkoterminowe aktywa finansowe to przede wszystkim akcje i udziały (innych jednostek), inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki i inne krótkoterminowe aktywa finansowe, które są płatne i wymagalne lub przeznaczone  do zbycia przed upływem jednego roku (licząc od momentu bilansowego).

Środki pieniężne obejmują gotówkę w kasie, pieniądze ulokowane na rachunkach bankowych oraz weksle i czeki obce. Środki pieniężne stanowią rezerwę niezbędną do regulowania bieżących zobowiązań finansowych, mogą być szybko zamienione na dowolny, inny składnik majątkowy lub spożytkowane w dowolnym celu, np. spłaty zobowiązań wobec budżetu. Środki pieniężne niezbędne są do utrzymania płynności finansowej na właściwym poziomie i prawidłowego sterowania aktywami obrotowymi przedsiębiorstwa.

Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe stanowią różne wydatki dotyczące przyszłych okresów,
które rozliczone zostaną w okresie nieprzekraczalnym 12 miesięcy (Brzeziński, 2007, s. 88-90).

 

5.3. KAPITAŁ INTELEKTUALNY PRZEDSIĘBIORSTWA

Rozwój przedsiębiorstwa wymaga efektywnego zarządzania zasobami firmy. Zasoby finansowe
i rzeczowe, podstawowe składniki majątku firmy, tracą na swoim znaczeniu (zwłaszcza rzeczowe) w porównaniu z zasobami wiedzy, określanymi także jako kapitał intelektualny przedsiębiorstwa.
Kapitał intelektualny postrzegany jest najczęściej jako kapitał ludzki i strukturalny

Kapitał ludzki stanowi wiedza, doświadczenie, obecność oraz możliwości działania pracowników w przedsiębiorstwie. Wykorzystywany jest w najwyższym stopniu w zespołach innowacyjno-kreatywnych przedsiębiorstwa, gdyż zawarta w ludzkich umysłach wiedza może posłużyć przygotowywaniu produktów, projektów, programów zmian itp.
Kapitał strukturalny jest rezultatem ukierunkowanych działań ludzi. Może przyjmować postać baz danych o klientach, uzyskanych koncesji, opracowanych systemów informacyjnych itp. Stanowi infrastrukturę wspierającą rozwój kapitału ludzkiego, będąc jednocześnie efektem jego „pracy”. Kapitał strukturalny jest własnością przedsiębiorstwa i stanowi przedmiot obrotu. Dzieli się na kapitał w postaci klientów oraz organizacyjny.             

Kapitał w postaci klientów wyznaczony jest przez relacje z klientami, ich lojalność, przywiązanie do marki, wrażliwość na ceny itd. Kapitał organizacyjny obejmuje: kapitał innowacji, czyli określone umiejętności odnowy przedsiębiorstwa poprzez innowacje oraz ich skutki w postaci chronionych  praw handlowych, własności intelektualnej i innych aktywów niematerialnych oraz kapitał procesów obejmujący procedury, techniki pracy i programy  pozwalające na uzyskiwanie wyższej wydajności i efektywności wytwarzania i dostaw usług.

Przedsiębiorstwo powinno nieustannie zabiegać o rozwijanie swojego kapitału intelektualnego w zakresie jego ilości oraz jakości, tak aby wykorzystywać go w produktywnej działalności przedsiębiorstwa.

Aktywa zawarte w kapitale intelektualnym w postaci wiedzy jawnej i niejawnej zmieniają warunki funkcjonowania przedsiębiorstwa i tworzą potrzebę implementacji tego kapitału w ramach, tzw. zarządzania wiedzą.
Wiedza jawna  jest wyrażalna, dostępna, zdobyta w procesie  uczenia się;
Wiedza niejawna (cicha) dotyczy umiejętności i doświadczenia pracowników zawartych w umyśle, uruchamianych w procesach kreatywnego myślenia i działania.

Zarządzanie wiedzą obejmuje:
1) tworzenie wiedzy w przedsiębiorstwie; w wyniku prowadzonych badań i jej rozwijania przy praktycznych zastosowaniach, przez kreatywnych pracowników pomnażających potencjał intelektualny całego przedsiębiorstwa;
2) pozyskiwanie wiedzy spoza przedsiębiorstwa; w wyniku współpracy z innymi przedsiębiorstwami (alianse strategiczne, joint venture, z publikacji i Internetu, zakupu wiedzy chronionej i usług doradczych itp.);
3) wycena wartości posiadanych zasobów wiedzy; mierzenie poziomu kapitału intelektualnego przypisywanego pracownikowi i całemu przedsiębiorstwu, ocena wskaźników innowacyjności, zyskowności nowej produkcji, zjawiska uczenia się;

4) wykorzystywanie wiedzy; dotyczy wiedzy własnej i pozyskiwanej z otoczenia w aspekcie konstrukcyjnym, technologicznym i produkcyjno-organizacyjnym, tempa przyswajania i opanowywania nowej wiedzy;
5) ochrona wiedzy; dotyczy głównie wynalazków, patentów, innowacji organizacyjnych, których utajnienie zapobiega kopiowaniu, podrabianiu, naśladownictwu, a w konsekwencji ubytkowi wiedzy, jej dezaktualizacji i  obniżeniu jej realnej wartości dla przedsiębiorstwa.

W procesie zarzą...

Dół formularza

---