Ćwiczenia I
Urazy sportowe
I.Pojęcie urazu
1.urazem nazywamy zadziałanie z zewnątrz energii, powodujące uszkodzenie żywego ustroju
2.czynniki urazowe
a)fizyczne (energia mechaniczne, termiczna)
b)chemiczne (kwasy i zasady)
c)mieszana
3.większość urazów związanych ze sportem mieści się w grupie wywołanej energia mechaniczną
II. Skutki urazu
1. dynamiczne przeniesienie dużej energii do żywych tkanek powoduje uszkodzenie struktur morfologicznych co prowadzi do zaburzeń ich czynności
2. następstwem urazu są uszkodzenia, które nazywamy obrażeniami
3. uszkodzeniem (urazem) sportowym nazywamy takie uszkodzenia ciała, które powstaje w trakcie zawodów, treningu lub innej aktywności o charakterze sportowym
III. Epidemiologia
1.rocznie ok. 10 mln. Obrażeń w USA jest spowodowanych uprawianiem ćwiczeń fizycznych
2. ok. 5% wszystkich obrażeń w Wlk. Brytanii stanowią obrażenia sportowe.
3. co 10 wypadek w Szwajcarii jest spowodowany uprawianiem sportu
4.W Polsce ok. 14% wszystkich wypadków jest spowodowanych uprawianiem sportu
5. wskaźnik ekstensywny - odsetek zawodników danej dyscypliny wśród wszystkich zgłaszających się z obrażeniami do wybranego ośrodka medycznego (nie uwzględnia ogólnej liczby sportowców uprawiających daną dyscyplinę sportu)
6. wskaźnik intensywny - liczba przypadków obrażeń na 100 sportowców danej dyscypliny w określonym przedziale czasowym
IV. Lokalizacja
-stawy kolanowe 40,1 %
-KKG 23,8%
-tułów 7,8%
-głowa 6,8%
-podudzia 6,1%
-Stawy biodrowe 5,6%
-stawy skokowe 5,1%
-stopy 2,0%
-inne 2,7%
V. Przyczyny urazów sportowych
A: Zewnętrzne
1.uchybienia i błędy w metodyce treningu (30 - 60%):
-brak przestrzegania regularności zajęć
-niedostateczne przygotowanie fizyczne
-jednostronna, wczesna specjalizacja
-brak warunków do właściwej restytucji powysiłkowej
-niewłaściwa technika wykonywania ćwiczeń
2. zła organizacja zajęć i zawodów:
-nieprawidłowe ułożenie programu zawodów,
-zbyt duża ilość startujących
-złe rozmieszczenie widzów itp.
3. niska jakość sprzętu i wyposażenia obiektów sportowych i zawodników
4. niekorzystne warunki higieniczne i meteorologiczne:
-zła wentylacja, oświetlenie
-chłód, deszcz wiatr
-złą nawierzchnia boiska, bieżni itp.
5. nieprawidłowe zachowanie się zawodników:
-umyślna brutalność
-niedostatki w wyszkoleniu
-liberalizm sędziów
6. brak właściwej kontroli lekarskiej:
-niedostateczna kontrola narządu ruchu przed rozpoczęciem zajęć treningowych
-nieregularne badania kontrolne - brak możliwości wczesnego rozpoznawania przeciążeń układu ruchu (szczególnie przy wczesnym treningu specjalistycznym)
B: Wewnętrzne:
1.stany przemęczenia:
-zaburzenia koordynacji
-upośledzenie zdolności koncentracji
-utrata szybkości, zręczności i precyzji przy wykonywaniu ruchów
2. uchybienia w anatomicznej budowie ciała i biomechanicznej strukturze ruchów
VI. Podział obrażeń sportowych
1.typowe:
-charakterystyczne dla jednej lub kilku dyscyplin sportowych
2. przypadkowe:
-nie są ściśle związane z określoną formą aktywności ruchowej
3.obrażenia ostre:
-jednorazowe zadziałanie urazu powoduje uchwytne objawy
-spowodowane są nagłym urazem, powodującym przekroczenie fizycznej wytrzymałości narządu ruchu
4.obrażenia przewlekłe:
a)pierwotnie przewlekłe
-są następstwem wielokrotnego powtarzania się czynnika urazowego, którego jednokrotne zadziałanie nie powoduje uchwytnych zmian chorobowych
-uszkodzenie pierwotnie przewlekłe określa się mianem przeciążeń
-przeciążenie jest formą zaburzeń adaptacji narządu ruchu
Określamy jako brak zachowania równowagi pomiędzy zmianami adaptacyjnymi narządu ruchu, a wymogami jakie stawiamy przed nim w czasie wykonywania ćwiczeń fizycznych.
Zakres każdego ruchu, szybkość i siła włożone w jego wykonanie SA zmienne i zależne od stopnia przygotowania (adaptacji). Ruch niefizjologiczny prowadzi do mikrouszkodzeń, które jeśli są nieliczne, to nie dają objawów. Sumujące się mikrouszkodzenia powodują zmiany w tkankach o charakterze biochemicznym i zapalnym, co w konsekwencji doprowadza do trwałych zmian morfologicznych i w efekcie do uszkodzenia lub upośledzenia funkcji narządu ruchu.
b)wtórnie przewlekłe
-obrażenia wtórnie przewlekłe są następstwem nie wyleczenia obrażeń ostrych
VII.Odpowiedź ustroju na uraz:
Obrażenia ostre i przewlekłe ->klasyczne reakcje zapalne:
-samoistne wygojenie
-regeneracja uszkodzonej tkanki
-przewlekły stan zapalny
-gojenie przez tworzenie tkanki włóknistej
VIII. Procesy pourazowe:
-faza ostra (zapalna) : 48-72 godz.
-faza naprawy (regeneracja): od 48(72) godz. Do 3-6 tyg.
-faza przebudowy (remodelingu): od 3(6) tyg. Do 12 m-cy
IX.Rodzaje obrażeń ostrych:
1.obrażenia powłok ciała( rany i otarcia)
RANA
Wiąże się z przerwaniem ciągłości powłok skórnych. W sporcie najczęściej rany występują pod postacią otarcia skóry lub maceracji naskórka, rzadziej drobnych ran otartych lub kłutych (kolarstwo, piłka nożna, zapasy, hokej na trawie, sporty motocyklowe)
Gojenie się ran:
-przez rychłozrost
-przez ziarninę
2.zamknięte uszkodzenia tkanek miękkich:
a)stłuczenia i miejscowe krwiaki
STŁUCZENIE
Powstaje na skutek bezpośredniego zadziałania jakiejś siły na nieuszkodzone tkanki (najczęściej upadek, uraz przedmiotem tępym, twardym, kopnięcie, itp.) W efekcie dochodzi do przerwania kapilarów (drobnych naczyń) i do wylewu krwawego. Stłuczenie może dotyczyć tkanki podskórnej jak i tkanek głębiej położonych. W miejscu stłuczenia powstaje stan zapalny. Objawy stłuczenia:
-obrzęk
-miejscowa bolesność (samoistna i uciskowa)
-ruchy w stawach zachowane, bolesne
-wzmożone ocieplenie skóry
-zaczerwienienie
-często otarcia naskórka i zasinienie
-krwiak (przy uszkodzeniu większych naczyń)
KRWIAK
Wyniku zadziałania urazu w większości przypadków dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i powstania krwiaka. Ze względu na lokalizację mówimy o krwiaku:
-podskórnym,
-śródmięśniowym,
-okołostawowym,
-śródstawowym,
-podokostnowym itp.
Badaniem palpacyjnym nad krwiakiem często można stwierdzić objaw chełbotania.
POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU STŁUCZEŃ I KRWIAKÓW
-zapobiegani dalszemu wynaczynieniu krwi poprzez ochładzanie (okłady z lodu) oraz opatrunek uciskowy i unieruchomienie (PRICE)
-lekarz może wykonać punkcję krwiaka
-ułatwienie resorpcji krwiaka za pomocą środków farmakologicznych i zabiegów fizykoterapeutycznych
-ochrona okolicy krwiaka aż do wyleczenie
PRICE:
P- Protection (odciążenie, ochrona, bezwzględne lub względne unieruchomienie- laska , szyna, orteza, kula, bandaż, taśma)
R- Rest ( odpoczynek, ograniczenie aktywności ruchowej - ogólnej i lokalnej)
I- Ice (lód, schładzanie, zastosowanie zimna, krioterapia)
C- Compression (ucisk, bandaż, specjalne rękawy uciskowe
E - Elevation (uniesienie, ,,powyżej serca'', pozycja leżąca, klin, temblak itp.)
PRICE MM
M- Mediciaton (farmakoterapia, leki przeciwzapalne i inne środki_
M- Modalities (fizykoterapia - laser, UD, stymulacja elektryczne itp.)
b)uszkodzenie jednostki mięśniowo -ścięgnistej(strain)
c)uszkodzenie więzadeł i torebek stawowych w następstwie skręcenia (sprain)
d)obrażenia stawów (podwichnięcia, zwichnięcia)
e)uszkodzenia nerwów
3.uszkodzenia kości (złamania zamknięte i otwarte)
W zamkniętych uszkodzeniach tkanek miękkich narządu ruchu badanie lekarskie obejmuje:
1.wielokierunkowy wywiad lekarski
2.badanie palpacyjne
3.badanie zakresu ruchów czynnych i biernych
4.ocenę siły mięśniowej
5.ocene sprawności czynnościowej
Podstawowe objawy uszkodzeń to:
-ból,
-wrażliwość na dotyk i ucisk,
-zwiększone napięcie mięśni,
-ograniczony zakres ruchów,
-osłabieni siły mięśniowej,
-zmniejszenie sprawności czynnościowej,