Politechnika Koszalińska

W.B. i I.Ś.

rok: 2

semestr: 4

LABORATORIUM NR 6

Temat: Niwelatory - rodzaje, budowa, sprawdzenie warunków geometrycznych .

Data wykonania: 24.04.2008 r. Wykonali:

Data oddania: 29.04.2008 r. Dariusz Soból

Wojciech Zdanowski Zbigniew Zawada

Prowadząca: mgr inż. M. Damięcka Robert Szołczyński

Jakub Zaręba

Gr. 2.3 B lab. 5

I CZĘŚĆ TEORETYCZNA

Niwelator libelowy składa się z następujących części:

• spodarka,

• alidada,

• luneta,

• libela pudełkowa,

• libela rurkowa,

• limbus poziomy,

• trzy śruby regulujące,

• śruba zaciskowa,

• śruba leniwego ruchu,

• śruba makrometryczna,

• śruba mikrometryczna,

• śruba elewacyjna,

Spodarka jest to najniższa część przyrządu - zwykle w kształcie trójramiennej podstawy lub trójkątnej płyty metalowej z na gwintowanym u dołu otworem, służącym do połączenia ze statywem. W spodarkę wmontowane są śruby poziomujące (nastawnicze), służące do pionowego ustawiania osi obrotu instrumentu.

Alidada jest to obracalna część przyrządu, posiadająca dwa ramiona (dźwigary). W łożyskach dźwigarów umieszczona jest luneta.

Luneta może być połączona z alidadą na stałe, a w niektórych typach niwelatorów może obracać się w łożyskach dźwigarów wokół swej osi geometrycznej.

Niwelatory libelowe i związana z nimi technika pomiarowa mają szereg wad. Jako wady najważniejsze należy wymienić ręczne poziomowanie osi celowej, które jest kłopotliwe i zajmuje dużo czasu, oraz brak kontroli nad zachowaniem się libeli, a tym samym i osi celowej w momencie wykonania odczytu na łacie. Dążąc do eliminacji tych niedogodności najpierw usunięto w znacznym stopniu wadę drugą, dzięki wprowadzeniu w pole widzenia lunety obrazu libeli niwelacyjnej poprzez urządzenie koincydencyjne. Następnie na drodze optyczno-mechanicznej usunięto wadę pierwszą. Stało się to możliwe dzięki wyposażeniu nowych konstrukcji niwelatorów w urządzenia optyczno-mechaniczne, zwane kompensatorami, które pozwalają na automatyczne doprowadzenie osi celowej do poziomu, w pewnych niewielkich granicach pochylenia lunety. Niwelatory z takimi urządzeniami nazwano automatycznymi lub samopoziomującymi.

Niwelator samopoziomujący składa się z następujących części:

• spodarka,

• luneta,

• śruba leniwego ruchu,

• dwa kliny,

• libela pudełkowa,

• celownik,

• kompensator (sprowadza oś celową do płaszczyzny poziomej).

W instrumencie niwelacyjnym muszą być spełnione następujące warunki:

• oś celowa lunety - równoległa do płaszczyzny libeli głównej

• oś obrotu instrumentu prostopadła do osi libeli,

• warunek krzyża nitek - oś pionowa instrumentu powinna być prostopadła do poziomej kreski krzyża nitek, równocześnie kreska pozioma powinna być prostopadła do pionowej kreski krzyża nitek,

W niwelatorze samopoziomującym, oprócz powyższych warunków, kompensator powinien być sprawny i działać w zakresie swojej dokładności.

II CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

Sprawdzenie równoległości osi celowej do płaszczyzny libeli głównej.

Stanowisko I

Stanowisko II

Warunek jest spełniony gdy:

gdzie:

Rektyfikacja

Do połowy sprowadzamy śrubą libeli, a drugą połowę śrubą rektyfikacyjną.

III OBLICZENIA

Stanowisko I

Pierwszy pomiar

Drugi pomiar

Stanowisko II

Pierwszy pomiar

Drugi pomiar

Warunek równoległości osi celowej do płaszczyzny libeli głównej został spełniony.

Wyznaczenie stałej mnożenia K

IV UWAGI I WNIOSKI

Aby wyznaczyć dokładniejszą wartość stałej K, należałoby pomiary powtórzyć kilka razy i przyjąć średnią arytmetyczną otrzymanych wyników.

2

---