Dozwolony najwyższy procent pasz konwencjonalnych jaki można zastosować w żywieniu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych.

• zwierzęta roślinożerne (przeżuwacze) od 2005- 2007 roku około 5% pasz konwencjonalnych

• inne niż przeżuwacze zwierzęta roślinożerne 15% pasz do 2005, a do 2009r 10% pasz z gospodarstw konwencjonalnych (świnie, konie, drób)

• po nowym roku poziom spada do 5% (po 2009r) dotyczy to suchej masy paszy

Produkty paszowe pochodzenia roślinnego w gospodarstwach ekologicznych:

• ziarna zbóż, nasiona, ich produkty i produkty uboczne

• nasiona roślin oleistych- możemy stosować wysokobiałkowe makuchy sojowe, rzepakowe

• nasiona roślin motylkowych

• okopowe- ziemniaki, buraki

• lucerna, susz z lucerny, koniczyna- siano i kiszonka z niej

Dwie metody tłoczenia oleju:

-fizyczna- przy pomocy prasy- tłoczenie na zimno (makuch)

-chemiczna- środki chemiczne- wypłukiwanie oleju za pomocą rozpuszczalników- śruta poekstrakcyjna

W gospodarstwach ekologicznych stosujemy metodę fizyczną- makuch

Pasze pochodzenia zwierzęcego w gospodarstwach ekologicznych:

• mleko i produkty mleczne, przetwory mleczne, produkty uboczne (np. maślanka, serwatka, mleko w proszku)

• wszelkie produkty uboczne z produkcji ryb

• jaja i produkty uboczne

• karma dla drobiu na ogół wykorzystywane w obrębie gospodarstwa

Pasze mineralne w gospodarstwie ekologicznym:

• muszą być z pochodzenia mineralnego

• sól kamienna, kreda pastewna

• siarczan sodu, węglan sodu, nierafinowana sól morska

Przycinanie ogona, piłowanie zębów, obcinanie ogona jest zabronione w gospodarstwach ekologicznych

Kastracja- tylko w przypadkach uzasadnionych np. tuczniki (mięso śmierdzi ze względu na dużą zawartość testosteronu i dlatego knury w młodym wieku kastruje się)

Utrzymywanie zwierząt na uwięzi zabronione. Sprawdzane jest to przez jednostkę certyfikującą, są jednak pewne odstępstwa:

• dotyczą budynków wybudowanych przed sierpniem 2000roku jednak z zachowaniem dobrostanu (regularny ruch)- co najmniej 2-3 razy w tygodniu dostęp do pastwisk u przeżuwaczy

Transport zwierząt:

• zabronione stosowanie paralizatorów

Wybiegi powinny zaspokajać potrzeby behawioralne i biologiczne

Pasze i nawozy powinny być wytworzone we własnym gospodarstwie- gospodarstwa ekologiczne

Organiczne metody produkcji- gospodarstwa ekologiczne (ograniczone)

W gospodarstwach ekologicznych bardziej przydatny chów bydła mięsnego.

Tabela 1. Skład chemiczny mleka wybranych gatunków ssaków

Table 1. Chemical composition of milk of selected mammalian species

Gatunek - Species	Sucha masa (%) Solids (%)	Tłuszcz (%) Fat (%)	Białko - kazeina (%) Protein - casein (%)	Laktoza (%) Lactose (%)
Krowa - Cow	12,7	3,7	2,8	4,8
Koza - Goat	12,3	4,5	2,5	4,1
Owca - Sheep	19,3	7,4	4,6	4,8
Bawół - Buffalo	18,3	8,0	4,2	4,5
Koń - Horse	9,7	1,0	1,3	6,2
Pies - Dog	21,5	10,0	4,5	3,2
Kot - Cat	17,1	4,5	3,8	4,8
Świnia - Pig	14,l4	4,5	3,7	3,5

Tabela 2. Pogłowie krów, produkcja i skup mleka

Table 2. Population of cows and production and purchase of milk

Rok - Year	Pogłowie krów (tys. szt.) Cow population (thous. head)	Wydajność mleka (l) Milk yield (l)	Produkcja mleka (tys. l) Milk production (thous. l)	Skup mleka (tys. l) Milk purchase (thous. l)	Skup (%) Percentage of purchased milk	Skup od krowy (l) Purchase per cow (l)
1938	4294	1400	10 000	1100	11,0	154
1946	2748	1500	7 000	246	3,5	89
1950	4850	1600	7 760	1376	17,7	284
1955	5455	1763	9 615	2453	25,5	450
1960	5885	2060	12 124	3729	30,8	634
1965	5920	2186	12 830	4178	32,6	706
1970	6082	2384	14 499	5309	36,6	873
1975	6146	2600	15 900	8109	51,0	1319
1980	5956	2730	16 000	10013	62,6	1681
1985	5528	2897	15 955	11133	69,8	2013
1990	4919	3151	15 371	9829	63,9	1998
1995	3579	3183	11 470	6139	53,5	1715
2000	3047	3653	11 494	6583	57,2	2031
2002	2967	3902	11 433	7219	63,1	2412
2003	2897	3969	11 546	7450	63,4	2543
2004	2796	4120	11 500	7700	67,7	2735
2005x	2700	4220	11 460	8200	72,0	3011

Tabela 5. Rozdysponowanie mleka w latach 2000-2004 (mln l)

Table 5. Distribution of milk in 2000-2004 (million l)

Wyszczególnienie - Item	Rok - Year
		2000	2002			2004
Produkcja - Production	11 496		11 433	11 500
Zużycie w gospodarstwie - Farm use:	3249		2880	2650
na pasze - for feeds	639		610	550
spożycie - for consumption	2600		2270	2100
inne - others	10		-	-
Sprzedaż - Sale:	8245		8553	8 850
przemysł mleczarski - dairy industry	6469		7007	7 550
inni przetwórcy - other processors	96		212	150
inni odbiorcy - other buyers	1680		1334	1150
Razem rozchody - Total distribution	11 494		11 433	11 500

Gatunek	Woda %	Tłuszcz %	Kazeina %	Białka serwatkowe %	Laktoza %	Popiół %	Energia Kcal/100 g
___________________________________________________________
Człowiek	87.1	4.5	0.4	0.5	7.1	0.2	72
Szczur	79.0	10.3	6.4	2.0	2.6	1.3	137
Delfin	58.3	33.0	3.9	2.9	1.1	0.7	329
Pies	76.4	10.7	5.1	2.3	3.3	1.2	139
Koń	88.8	1.9	1.3	1.2	6.2	0.5	52
Krowa	87.3	3.9	2.6	0.6	4.6	0.7	66
Renifer	66.7	18.0	8.6	1.5	2.8	1.5	214
___________________________________________________________

Skład mleka różnych gatunków zwierząt .

Budowa wymienia rysunek i opis

Przekrój wymienia

W jaki sposób może być pozyskiwane mleko opis

Składniki potrzebne do wytworzenia mleka rysunek

Budowa gruczołu mlekowego

Zewnętrzna budowa gruczołu mlekowego różni się znacznie między gatunkami zwierząt. I tak np. liczba gruczołów czy strzyków (sutek) jest odmienna u krowy, maciory czy klaczy. Jednak budowa wewnętrzna gruczołu jest bardzo podobna, niezależnie od gatunku zwierzęcia.

Rozwój gruczołu mlekowego rozpoczyna się już we wczesnym okresie życia płodowego. U cieliczki w drugim miesiącu życia płodowego zaczynają się tworzyć strzyki, a ich rozwój trwa do 6 miesiąca ciąży. Gdy płód osiąga wiek 6 miesięcy ma już bardzo dobrze rozwinięte wymię z czterema oddzielnymi gruczołami, więzadłem środkowym, strzykami i zatokami mlekonośnymi.

 

Procesy rozwoju przewodów mlecznych i tkanki wydzielniczej zachodzą między osiągnięciem dojrzałości płciowej a ocieleniem jałówki. Powiększanie się wymienia, zwiększanie liczby i wielkości komórek mlekotwórczych zachodzi w ciągu pierwszych pięciu laktacji. Towarzyszy temu zwiększenie się produkcji mleka. Proces ten bywa często niewykorzystany, gdyż wiele krów jest obecnie usuwanych z hodowli już w połowie trzeciej laktacji.

Gruczoł mlekowy krowy składa się z czterech oddzielnych gruczołów, z których każdy zakończony jest strzykiem. Mleko wytworzone w jednym gruczole nie przedostaje się do pozostałych. Prawa i lewa połowa wymienia jest oddzielona więzadłem wewnętrznym, zaś ćwiartki przednie i tylne są oddzielone nieco luźniej.

 

Wymię jest bardzo dużym organem ważącym wraz z mlekiem i krwią około 50 kg; spotykano też wymiona ważące do 100 kg. W związku z tym musi być ono bardzo dobrze związane z resztą ciała. Więzadła wewnętrzne są zbudowane z elastycznych włókien, zaś więzadła zewnętrzne z tkanki łącznej o mniejszej elastyczności. Jeżeli więzadła ulegają osłabieniu wówczas wymię przestaje się nadawać do doju mechanicznego z powodu obwiśnięcia oraz deformacji rozstawienia strzyków, które zamiast pionowo zwisać, kierują się ukośnie na zewnątrz wymienia.

 

Gruczoł mlekowy składa się z tkanki wydzielniczej i tkanki łącznej. Ilość tkanki wydzielniczej i komórek wydzielniczych warunkują zdolność produkcyjną wymienia. Powszechnie uważa się, że duże wymiona to wymiona wysokowydajne. Nie jest to zgodne z prawdą, gdyż duże wymię może zawierać znaczne ilości tkanki tłuszczowej lub łącznej, która nie uczestniczy w procesie tworzenia mleka. Mleko jest syntetyzowane w komórkach wydzielniczych (mlekotwórczych), które wyścielają pojedynczą warstwą wnętrze pęcherzyka mlekotwórczego nazywanego też alweolą. Średnica pojedynczego pęcherzyka wynosi 50-250 μm. Kilka pęcherzyków tworzy zrazik. Wewnętrzna budowa części wydzielniczej wymienia bardzo przypomina budowę płuca. Mleko, które jest w sposób ciągły syntetyzowane przez komórki wydzielnicze gromadzi się między dojami w pęcherzykach, zrazikach, przewodach mlecznych oraz zatoce mlecznej i strzykowej.

 

W  pęcherzykach i drobnych przewodach  mlecznych gromadzi się 60-80% mleka, w zatoce mlecznej tylko 20-40%. Pojemność zatoki mlecznej jest bardzo zróżnicowana między krowami, co odgrywa znaczną rolę w technice doju, o czym mowa będzie później.

 

Wewnątrz strzyka wyróżniamy zatokę strzykową i kanał strzykowy. W miejscu przechodzenia zatoki strzykowej w kanał strzykowy znajduje się 6-10 podłużnych fałdów, zwanych rozetą Fürstenberga, które spełniają pewną rolę w zabezpieczaniu wymienia przed zakażeniem. Kanał strzykowy jest otoczony wiązkami mięśni gładkich, które między dojami utrzymują go w stanie zamkniętym. W kanale strzykowym znajduje się keratyna lub związki chemicznie podobne do keratyny, które między dojami stanowią barierę zabezpieczającą przed bakteriami chorobotwórczymi.

 

Gruczoł mlekowy, a szczególnie strzyk, są gęsto unerwione. W skórze okrywającej strzyki znajdują się nerwy czuciowe wrażliwe na bodźce powstające podczas ssania krowy przez cielę. Bodźcami tymi są między innymi ciśnienie, temperatura i częstość ssania. Unerwione są również mięśnie gładkie układu krwionośnego i przewodów mlecznych, brak natomiast bezpośredniego unerwienia tkanki wydzielniczej. Gruczoł mlekowy jest doskonale unaczyniony. Prawa i lewa połowa wymienia są zaopatrywane w krew oddzielnymi tętnicami, występują też drobne połączenia tętnicze między obu połowami. Głównym zadaniem układu tętniczego jest stałe zaopatrywanie komórek syntetyzujących mleko w składniki odżywcze.

 

Aby powstał 1 litr mleka, przez wymię musi przepłynąć 500 litrów krwi. Tak więc jeżeli krowa produkuje dziennie 60 litrów mleka, wówczas przez wymię musi w tym czasie przepłynąć 30 000 litrów krwi. Jak widać organizm współczesnej, wysokowydajnej krowy wykonuje niezwykle ciężką pracę.

Układ limfatyczny wymienia oczyszcza wymię ze zbędnych lub szkodliwych substancji. Gruczoły limfatyczne spełniają rolę filtrów niszczących obce substancje, są również źródłem limfocytów, które zwalczają infekcję. Zdarza się, że pierwiastki tuż przed porodem cierpią na obrzęk wymienia, którego przyczyną jest ucisk mleka powstającego w wymieniu na naczynia limfatyczne.

WYKŁAD II- EKOLOGICZNE SYSTEMY CHOWU I ZYWIENIA ZWIERZĄT 21 października 2009

---