Janusz Sławiński, Synchronia i diachronia w procesie historycznoliterackim (1967) - system zyskuje realność w ramach wypowiedzi, ale z kolei wypowiedź jest funkcją systemu; system - dialektyczny: tradycja nie jest tym samym, co określony prąd literacki czy konkretna poetyka; stanowi ona projekcję diachronii w synchronię, jest układem wielopoziomowym, a jej elementy - uporządkowane podobnie jak elementy języka - stanowią krystalizacje różnych szeregów historycznych.
Dzieło, język, tradycja, Od autora
- książka w istocie jest pozbawiona tematu
- rozważanie Sławińskiego maja charakter teoretyczny
- książka ta wyraża 3 fundamentalne założenia -przykazania: a) że nie należy mieszać rozważań o strukturze dzieła literackiego z rozważaniami o procesie historycznoliterackim
b) że nie należy mieszać rozważań o strukturze dzieła z rozważaniami o literackiej sytuacji komunikacyjnej c) że charakterystyka struktury dzieła wymaga stosowania terminów dwojakiego typu: innych w odniesieniu do „warstwy językowej”, a innych w odniesieniu do „rzeczywistości przedstawionej”
- spojrzenie na dzieło jako korelat pewnego zbioru norm literackich, pozwala zrozumieć, ze jego „struktura” jest zarazem jednostką procesu historycznoliterackiego
- dzieło uwikłane jest w podwójny ciąg inicjatyw komunikacyjnych: decyzji nadawczych i działań odbiorczych sytuacja komunikacyjna a to z kolei zmierza do socjalnego usytuowania pisarza i czytelnika socjologia literatury, jest tą dyscypliną , która usiłując wyjaśnić mechanizmy literackiej komunikacji, przekształca stopniowo nasze wyobrażenie na temat „statusu ontologicznego” dzieła, oswaja nas z myślą, że jest ono nie tylko obiektem semiotycznym o ustalonym porządku wewnętrznym, ale w różnej mierze sytuacją, ale nie w mniejszym stopniu polem.
- problemy teoretyczne: poetyki historycznej, socjologii literatury i poetyki lingwistycznej
- książka ta utrwala zupełnie wstępną fazę myślenia o tych problemach, badacz ma przeczucie, że te z pozoru mało ważne kwestie, nie do końca rozważone są czymś istotnym, a kasiążka jest zapowiedzią większej pracy badawczej.
Teksty i teksty
- strategie współcz. naukowców-humanistów
- o języku współczesnego literaturoznawstwa i jego krytykach
- relacji między praktyką badawczą a zasobem wiedzy metodologicznej
- orientacja semiologiczna w humanistyce i jej lingwistyczne korzenie; zagadnienie tekstów kultury
- nowe obszary badawcze poetyki i socjologii literatury o orientacji semiotycznej - teksty paraliterackie i użytkowe
- zagadnienie metodologii historii literatury i sztuki interpretacji
- zagadnienia dydaktyki literatury
- krytyka lit. w l. 1948-1956
- Jan Błoński [sylwetka badacza i krytyka, charakterystyka stylu pisarstwa]
Próby teoretycznoliterackie, Od autora
- 3 kręgi zainteresowań Sławińskiego
- 1 krąg: kwestie mieszczące się pod nagłówkiem poetyka dzieła. Ich wspólnym źródłem jest traktowanie utworu jako swego rodzaju urządzenia słownego, którego wewnętrzna złożoność poddaje się systematycznemu oglądowi. Chodzi o pokazanie, jak w materiale znakowym i znaczeniowym wypowiedzi kształtuje się „świat” dzieła w całym jego literackim wyposażeniu, wielopoziomowej organizacji i bytowej autonomii względem wszystkiego, co pozostaje poza obszarem tradycji literackiej i języka.
- 2 krąg: teoria literackiej komunikacji, tu zaś już nie dzieło jako porządek przedmiotowy znajduje się w centrum uwagi, ale „sytuacja komunikacyjna”, w której jest ono jednym ze współuczestników zdarzenia lektury
- 3 krąg zainteresowań: teoria procesu historycznoliterackiego, czyli daremne próby ułożenia w jakimś zadowalającym porządku myśli o życiu literatury w czasie historycznym, o odmianach jej trwania i dramaturgii zmian, jakim podlega, o przesuwaniu się jej granic w obrębie tego, co pisane i czytane, o ewolucji systemów twórczości i systemów lektury itd.
- Sławiński mówi ze właściwe od samych początków jego zajęć badawczych towarzyszyło mu poczucie odmienności „klimatów” intelektualnych występujących w trzech prowincjach teorii literatury
- dzieło, literacka komunikacja, proces historycznoliteracki