plik


ÿþPROFILAKTYKA I LECZENIE OSTEOPOROZY Katedra I Klinika Endokrynologii I Diabetologii Collegium Medicum w Bydgoszczy OSTEOPOROZA  DEFINICJA WHO Z 1994 r. CHOROBA UKAADOWA SZKIELETU, CHARAKTERYZUJCA SI NISK MAS KOZCI I ZABURZENIEM ARCHITEKTONIKI KOZCI, A W KONSEKWENCJI ZWIKSZON PODATNOZCI NA ZAAMANIA. KONSENSUS NARODOWYCH INSTYTUTÓW ZDROWIA (NIH) ORAZ NARODOWEJ FUNDACJI OSTEOPOROZY (NOF) W USA DEFINICJA OSTEOPOROZA JEST CHOROB SZKIELETU, CHARAKTERYZUJC SI ZMNIEJSZON WYTRZYMAAOZCI KOZCI I ZWIKSZON PODATNOZCI NA ZAAMANIA SkBadniki wytrzymaBo[ci ko[ci Ilo[ ko[ci Jako[ ko[ci Masa Makroarchitektura Gsto[ mineralna ko[ci Mikroarchitektura  ilo[ poBczeD Wielko[ Obrót kostny: - Resorpcja, - Ko[ciotworzenie. WBa[ciwo[ci tkanki kostnej: - Mineralizacja; - Mikrouszkodzenia; - ilo[ i jako[ poBczeD wBókien kolagenowych. Chesnut et al, JBMR 2001; 16: 2163-72. Poziome beleczki s istotne dla wytrzymaBo[ci ko[ci: Teoria Klamerek EULAR (Eular Buckling Theory) ZaBo|enie: Objto[ 1 = Objto[ 2 Identyczny materiaB i wymiary obydwu struktur Struktura 1 Struktura 2 Struktura 1 Struktura 2 Wg Einhorna Struktura 1 jest 16 x bardziej Struktura 1 jest 16 x bardziej wytrzymaBa ni| Struktura 2!! wytrzymaBa ni| Struktura 2!! Utrata tkanki kostnej wywoBana osteoporoz Ko[ osteoporotyczna Zdrowa ko[ Dempster DW, et al. J Bone Miner Res. 1986; 1:15-21 ZBamania krgowe mog wywoBywa zmiany fizykalne PRZYCZYNY HOSPITALIZACJI W POPULACJI SZWEDZKIEJ POLSKIE DANE SZACUNKOWE DOTYCZCE ZAAMAC 150 tys. zBamaD rocznie, w tym 30 tys. zBamaD szyjki ko[ci udowej OSTEOPOROZA MIEJSCOWA UOGÓLNIONA (RZS) PIERWOTNA WTÓRNA IDIOPATYCZNA INWOLUCYJNA TYP I, B TYP II, A (POMENOPAUZALNA) (STARCZA) OSTEOPOROZA TYPU I, B POMENOPAUZALNA WYGAZNICIE CZYNNOZCI HORMONALNEJ JAJNIKÓW NIEDOBÓR ESTROGENÓW POBUDZENIE I NADMIERNA AKTYWNOZ OSTEOKLASTÓW ZWIKSZONA RESORPCJA KOZCI WZMO{ONE UWALNIANIE WAPNIA Z KOZCI ZAHAMOWANIE CZYNNOZCI PRZYTARCZYC OBNI{ENIE SEKRECJI PTH ZMNIEJSZENIE SYNTEZY 1,25 (OH)2 D3 ZMNIEJSZENIE WCHAANIANIA Ca Z PRZEWODU POKARMOWEGO UJEMNY BILANS WAPNIOWY ZANIK TKANKI KOSTNEJ OSTEOPOROZA OSTEOPOROZA TYPU II, A - STARCZA INWOLUCYJNE ZMIANY W WIELU TKANKACH I NARZDACH ZMNIEJSZENIE AKTYWNOZCI NERKOWEJ 1 að HYDROKSYLAZY SPADEK SYNTEZY 1,25 (OH)2 D3 ZMNIEJSZENIE WCHAANIANIA Ca Z PRZEWODU POKARMOWEGO HIPOKALCEMIA WTÓRNA NADCZYNNOZ PRZYTARCZYC WZROST RESORPCJI KOSTNEJ OSTEOPOROZA ETIOPATOGENEZA OSTEOPOROZY CZYNNIKI GENETYCZNE HORMONY I CYTOKINY CZYNNIKI ZRODOWISKOWE CZYNNIKI GENETYCZNE WIEK, PAE, RASA, DOKONANE ZAAMANIE SZYJKI KOZCI UDOWEJ U MATKI GENY KANDYDACKIE, POLIMORFIZM W OBRBIE I INTRONU GENU KOLAGENU TYPU 1(COLIA 1) GENY KODUJCE RECEPTOR DLA WITAMINY D VDR POLIMORFIZM GENU DLA RECEPTORA ESTRADIOLU (ER að) POLIMORFIZM GENU DLA TGF bð CZYNNIKI ZRODOWISKOWE NIEDOBÓR WAPNIA, WITAMINY D NIEDO{YWIENIE BRAK AKTYWNOZCI FIZYCZNEJ PALENIE TYTONIU NADMIERNE PICIE ALKOHOLU STOSOWANIE NIEKTÓRYCH LEKÓW (KORTYKOSTEROIDY, HORMONY TARCZYCY, HEPARYNA) PROFILAKTYKA: PRZECIWDZIAAANIE W/W CZYNNIKOM RYZYKA OSTEOPOROZY DIAGNOSTYKA OSTEOPOROZY DENSYTOMETRIA DEXA: POMIAR BLI{SZEGO KOCCA KOZCI UDOWEJ, KRGOSAUPA L1-L4, DALSZEGO KOCCA KOZCI PROMIENIOWEJ WHO - KRYTERIA ROZPOZNANIA OSTEOPOROZY WARTOZ T-SCORE DLA SZYJKI KOZCI UDOWEJ (SD): WIKSZE OD 0 LUB DO  1 NORMA POMIDZY  1 DO  2,5 OSTEOPENIA RÓWNE  2,5 LUB NI{SZE OSTEOPOROZA RÓWNE  2,5 LUB NI{SZE + ZAAMANIA ZAAWANSOWANA OSTEOPOROZA WSKAZANIA DO WYKONANIA DENSYTOMETRII PRZEBYTE ZAAMANIE NISKOENERGETYCZNE RADIOLOGICZNE DEFORMACJE KRGÓW ZAAMANIE BLI{SZEGO KOCCA KOZCI UDOWEJ U MATKI OBNI{ENIE WZROSTU O OKOAO 4 CM KYFOZA NISKIE BMI<19 kg/m2 PODEJRZENIE WTÓRNEJ OSTEOPOROZY NATURALNA LUB CHIRURGICZNA WCZESNA MENOPAUZA <45 r| STEROIDOTERAPIA DOUSTNA > 3 m-cy LUB DAU{EJ MONITOROWANIE LECZENIA ROZPOZNAWANIE OSTEOPOROZY POSTEROIDOWEJ U CHORYCH NA ASTM DENSYTOMETRIA DEXA: -U ka|dego chorego stosujcego GKS p.o. przez okres >= 6 m-cy w dawce równowa|nej >= 7,5 mg prednizonu lub prednizolonu -u kobiet po menopauzie przyjmujcych dawk >= 5 mg prednizonu przez okres >= 3 m-ce lub przyjmujcych dipropionian beklometazonu w dawce >2 mg/dob lub inny GKS w dawce równowa|nej - u ka|dego chorego z przebytym zBamaniem niskoenergetycznym - u ka|dego chorego czsto (tzn >=3 razy do roku) krótkotrwale leczonego GKS p.o. BADANIA DODATKOWE ZALECANE PRZEZ NATIONAL OSTEOPOROSIS SOCIETY (UK) - OB, morfologia krwi, - testy funkcjonalne metabolizmu ko[ci i wtroby (Ca, P, fosfataza alkaliczna, albuminy, AspAt, AlAt, GGTP) - kreatynina, - FSH (je|eli stan hormonalny jest niejasny) - testosteron u m|czyzn, - w przypadkach, gdzie istnieje podejrzenie szpiczaka  paraproteiny w surowicy, biaBko Bence-Jonesa w moczu BADANIA SPECJALISTYCZNE  MARKERY OBROTU KOSTNEGO MARKERY KOZCIOTWORZENIA: -fosfataza zasadowa, - osteokalcyna, MARKERY RESORBCJI KOZCI: - Ca, - propeptydy kolagenu typu 1, -hydroksyprolina, - winianooporna fosfataza kwa[na, -pirydynolina, deoksypirydynolina. PROBLEM KLINICZNY: KOGO LECZY? JAK LECZY? UWAGA! 55-70% ZAAMAC WYSTPUJE U PACJENTÓW, KTÓRZY NIE SPEANIAJ KRYTERIÓW ROZPOZNANIA OSTEOPOROZY WG WHO. GAÓWNY CEL TERAPII ZAPOBIEGANIE ZAAMANIOM CZYNNIKI RYZYKA ZAAMAC WIEK, PAE {ECSKA, RASA BIAAA NISKIE BMD, WYSOKI OBRÓT KOSTNY OSAABIENIE WZROKU, ZABURZENIA NEUROLOGICZNE PRZEDWCZESNA MENOPAUZA WCZESNY LUB WTÓRNY BRAK MIESICZKI HIPOGONADYZM PRZEBYTE ZAAMANIE NISKOENEREGTYCZNE ZAAMANIA BKKU W RODZINIE WAGA<58 KG NIKOTYNIZM, ALKOHOLIZM, STEROIDOTERAPIA, LECZENIE P/PADACZKOWE, PRZYJMOWANIE LEKÓW SEDATYWNYCH DAUGOTWAAE UNIERUCHOMIENIE NIEDOSTATECZNA PODA{ WAPNIA, WITAMINY D3 10-LETNIE BEZWZGLDNE RYZYKO ZAAMAC Kalkulator RB-10 opracowany przez ZespóB BadaD Epidemiologii Osteoporozy Polskiej Fundacji Osteoporozy pod kierownictwem prof. J.E. Badurskiego dostpny jest online  adres http://www.pfo.com.pl/ryzyko.html LECZENIE OSTEOPOROZY=ZAPOBIEGANIE ZAAMANIOM 1. SUPLEMENTACJA WAPNIA I WITAMINY D 2. BISFOSFONIANY 3. KALCYTONINA 4. HTZ 5. SERM 6. RANELINIAN STRONTU 7. PARATHORMON SUPLEMENTACJA WAPNIA - REKOMENDACJE UWAGA! W Polsce przecitna dieta zawiera 300-400 mg wapnia elementarnego Zapotrzebowanie: w dzieciDstwie, a szczególnie w okresie pokwitania  1500 mg, kobiety w okresie przedmenopauzalnym  1000 mg, kobiety w czasie ci|y  1500 mg, kobiety po menopauzie  1500 mg, m|czyzni  1200 mg. SUPLEMENTACJA WITAMINY D UWAGA! Stan braku (0-10 ng/ml) lub niedoboru (10-20 ng/ml) witaminy D stwierdzono u ponad 50% populacji mBodzie|y i dorosBych w Europie DAWKOWANIE - 400-800 IU pod kontrol kalcemii i kalciurii zwBaszcza podczas pierwszych 6 m-cy stosowania - alfakalcydiol u osób starszych w dawce 0,5-1 ug BISFOSFONIANY LEKI I RZUTU W LECZENIU OSTEOPOROZY MENOPAUZALNEJ, OSTEOPOROZY U M{CZYZN I OSTEOPOROZY WTÓRNEJ Dawkowanie: Alendronian 10 mg lub 70 mg/tydz. p.o. Rizedronian 5 mg lub 35 mg/tydz. p.o. NOWOZCI: Ibandronian 150 mg/miesic p.o. lub 3 mg i.v. co 3 miesice KALCYTONINA Zapobiega przebudowie ko[ci, wywiera efekt przeciwbólowy poprzez stymulacj produkcji endorfin  szczególnie wskazana u pacjentów z silnymi bólami na skutek zBamaD Kalcytonina Bososiowa Drogi podania - donosowo 200 jm/dob -podskórnie, domi[niowo  100 jm/dob NOWOZ! WKRÓTCE WPROWADZONA BDZIE NA RYNEK KALCYTONINA DOUSTNA Hormonalna Terapia Zastpcza Wskazania: - Kobiety w okresie okoBomenopauzalnym, z nasilonymi objawami wypadowymi, - Stan po usuniciu jajników przed 50 rokiem |ycia, - Przedwczesna menopauza, Przeciwwskazania bezwzgldne: -Rak sutka lub macicy, -Krwawienia z narzdu rodnego o niewyja[nionej przyczynie, -Choroba zakrzepowo-zatorowa, -Ci|kie uszkodzenie wtroby, - Ci|a Przeciwwskazania wzgldne: - Choroba zakrzepowo-zatorowa w wywiadzie, - ToczeD trzewny ukBadowy, - Rak sutka w wywiadach rodzinnych, - Niewyrównane nadci[nienie ttnicze, - WBókniakowate zmiany w sutkach SELEKTYWNE MODULATORY RECEPTORA ESTROGENOWEGO (SERM) Raloksyfen  dziaBanie agonistyczne na ko[ci, ukBad sercowo- naczyniowy (redukcja ryzyka zawaBu serca, udaru mózgu), dziaBanie antagonistyczne na gruczoB piersiowy (redukcja ryzyka raka piersi) OBJAWY UBOCZNE -Wzrost ryzyka powikBaD zakrzepowo-zatorowych, -Bolesne kurcze mi[ni koDczyn dolnych, - Uderzenia gorca, - Bóle gBowy, gorczka RANELINIAN STRONTU Wykazuje dziaBanie zarówno antyresorpcyjne, jak i ko[ciotwórcze Zarejestrowany do leczenia osteoporozy u kobiet po menopauzie Dawkowanie: 2g p.o. w zawiesinie PARATHORMON NAJSKUTECZNIEJSZY LEK W LECZENIU ZAAWANSOWANEJ OSTEOPOROZY STYMULUJE KOZCIOTWORZENIE ZAREJESTROWANY DO LECZENIA OSTEOPOROZY POMENOPAUZALNEJ U KOBIET DAWKOWANIE: 20ug s.c. w udo lub brzuch, przez maksymalnie 18 m-cy

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
12 Osteoporoza kość niezgody
osteoporoza1
techniki osteopatyczne
osteopenia niedworka
podstawowe pojęcia w osteopatii
Osteoporoza 3
Osteoporoza definicja, czynniki ryzyka
profilaktyk krzywicy i osteoporozy
zastosowanie osteopatycznych technik
leczenie osteoporozy

więcej podobnych podstron