��BIURO ANALIZ BIULETYN nr 74 (319) " 19 paz
dziernika 2005 " � PISM " nr egz. ............................................ Redakcja: SB
awomir D
bski (redaktor naczelny), Adam Eberhardt, Maciej Krzysztofowicz, A
ukasz Kulesa, Emil Pietras (sekretarz Redakcji), Edyta Posel-Cz
[
cik Referendum konstytucyjne w Iraku z 15 paz
dziernika 2005 r. i jego nast
pstwa A
ukasz Kulesa Chocia|
ogB
oszenie oficjalnych wynik�w referendum w Iraku zostaB
o przesuni
te, dost
pne informacje wskazuj
, |
e zakoD
czyB
o si
ono przyj
ciem konstytucji. Zamyka to kolejny etap przemian politycznych po upadku Saddama Husajna. Arabskim sunnitom nie udaB
o si
zablokowa
ustawy zasadniczej. Ich udziaB
u w wyborach nie nale|
y wi
za
ze zmian
krytycznego nastawienia wobec przemian  rebelianci i terrory[
ci nadal mog
liczy
na wsparcie cz
[
ci ludno[
ci sunnickiej. Wprowadzenie przez konstytucj
systemu federalnego mo|
e osB
abi
sp�jno[

paD
stwa i zwi
kszy
mo|
liwo[

ingerencji s
siad�w w je- go sprawy wewn
trzne. Referendum w sprawie przyj
cia konstytucji w Iraku odbyB
o si
15 paz
dziernika 2005 r.1 GB
osowanie, kt�remu towa- rzyszyB
y nadzwyczajne [
rodki bezpieczeD
stwa, przebiegB
o spokojnie. Wobec mobilizacji policji i armii irackiej oraz siB
mi
dzynarodowych rebelianci i dziaB
aj
cy w Iraku terrory[
ci uznali prawdopodobnie, |
e ataki w dniu referendum wi
za- B
yby si
ze zbyt du|
ymi stratami i nie zakB
�ciB
yby powa|
nie przebiegu gB
osowania. Cz
[

z nich liczyB
a na zablokowanie konstytucji gB
osami arabskich sunnit�w. Wa|
no[

referendum. Zgodnie z nieoficjalnymi szacunkami irackiej Niezale|
nej Komisji Wyborczej, frekwencja w referendum wyniosB
a blisko 63% zarejestrowanych wyborc�w, byB
a wi
c o 5 punkt�w procentowych wy|
sza ni|
w wyborach parlamentarnych ze stycznia 2005 r. Jednak|
e wa|
niejszy ni|
frekwencja og�lna jest rozkB
ad gB
os�w w poszczeg�lnych prowincjach. Do przyj
cia konstytucji konieczne jest, aby w gB
osowaniu projekt poparB
a wi
kszo[

wyborc�w oraz aby nie zostaB
on odrzucony w co najmniej trzech prowincjach przez 2/3 gB
osuj
cych. SpeB
nienie pierw- szego wymogu nie stanowiB
o problemu dzi
ki wysokiej frekwencji na obszarach kurdyjskich i szyickich oraz niemal stu- procentowemu poparciu dla konstytucji. WedB
ug danych nieoficjalnych, drugi wym�g r�wnie|
zostaB
speB
niony. Arabscy sunnici stanowi
wi
kszo[

w czte- rech z 18 prowincji kraju. S
to prowincje: Anbar, Salahaddin, Dijala i Niniwa. Jedynie w dw�ch pierwszych przewaga arabskich sunnit�w jest wyraz
na i przes
dzone jest uzyskanie 2/3 gB
os�w przeciwnych konstytucji. WB
adze lokalne po- daB
y natomiast, |
e w zr�|
nicowanych etnicznie i religijnie Dijali i Niniwie nieznaczn
przewag
uzyskali zwolennicy kon- stytucji. Dla potwierdzenia wynik�w Niezale|
na Komisja Wyborcza zarz
dziB
a dodatkowe sprawdzenie rezultat�w uzyska- nych w prowincjach, w kt�rych przewaga gB
os�w  za wyniosB
a ponad 90%. Dodatkowo zostan
te|
skontrolowane wyniki w spornych prowincjach Dijala i Niniwa. Op�z
ni si
oficjalne ogB
oszenie rezultat�w. Nie powinno to wpB
yn

na wa|
no[

referendum, jednak|
e nasil
si
oskar|
enia o sfaB
szowanie gB
osowania. Sytuacja arabskich sunnit�w. Inaczej ni|
w wyborach parlamentarnych w styczniu 2005 r., arabscy sunnici nie zbojkotowali referendum. Wi
kszo[

opowiedziaB
a si
przeciw konstytucji. Przed opublikowaniem szczeg�B
owych wyni- k�w trudno okre[
li
, jakie znaczenie miaB
y dla gB
osuj
cych ostatnie zmiany projektu, zatwierdzone 12 paz
dziernika 2005 r. W zamian za poparcie konstytucji przez jedn
z organizacji arabskich sunnit�w  Irack
Parti
Islamsk
 szyic- 1 K. BaB
on, Projekt nowej konstytucji Iraku,  Biuletyn (PISM), nr 62 (307) z 1 wrze[
nia 2005 r. 1542 Polski Instytut Spraw Mi
dzynarodowych ko-kurdyjska wi
kszo[

w Zgromadzeniu Narodowym zgodziB
a si
na: powoB
anie po grudniowych wyborach parlamen- tarnych komisji maj
cej w ci
gu czterech miesi
cy opracowa
poprawki do konstytucji; silniejsze zaznaczenie w tek[
cie kwestii jedno[
ci paD
stwa; uznanie j
zyka arabskiego za urz
dowy w regionie kurdyjskim oraz ograniczenie zasi
gu polityki debaasyfikacji do czB
onk�w partii, kt�rzy popeB
nili przest
pstwa. Zmiany te miaB
y zach
ci
sunnit�w do poparcia konstytucji. Sw�j sprzeciw podtrzymaB
y jednak inne partie i grupy sunnickie, m.in. wpB
ywowe Stowarzyszenie Alim�w. Zwi
kszony udziaB
arabskich sunnit�w w wyborach nie oznacza zmiany nastawienia tej grupy ludno[
ci wobec prze- mian w Iraku. Nawet je|
eli nie udaB
o si
odrzuci
konstytucji wymagan
wi
kszo[
ci
, liczba gB
os�w przeciwko nowej ustawie zasadniczej oddana w prowincjach sunnit�w potwierdza, |
e nie staB
a si
dla nich mo|
liw
do zaakceptowania podstaw
ustrojow
Iraku. Sam udziaB
w referendum nie jest jednoznaczny z pot
pieniem przemocy i wycofaniem po- parcia dla rebeliant�w. Op�r przewa|
aj
cej wi
kszo[
ci arabskich sunnit�w budzi podstawowa zasada konstytucji  federalizm. Uwa|
aj
j
za [
rodek prowadz
cy do ich trwaB
ej marginalizacji, co jest nie do przyj
cia z powodu nie tylko liczebno[
ci tej grupy (stanowi
okoB
o 20% ludno[
ci Iraku), lecz tak|
e groz
by utraty tradycyjnie wysokiego miejsca w poli- tycznej i gospodarczej sferze |
ycia publicznego oraz korzy[
ci zwi
zanych z eksportem ropy. Zmian
stanowiska Irackiej Partii Islamskiej mo|
na interpretowa
jako przygotowanie do startu w grudniowych wybo- rach. Partia b
dzie argumentowa
, |
e udziaB
sunnit�w w tych wyborach i uzyskanie silnej reprezentacji w parlamencie uB
atwi im doprowadzenie do korzystnych zmian w konstytucji. Zapewne szybko oka|
e si
, |
e polityczne oczekiwania sunnit�w s
zbyt wyg�rowane i konstytucja nie zostanie zmieniona, albo te|
korekty b
d
miaB
y charakter kosmetyczny. Mo|
e to zwi
kszy
wsparcie dla rebeliant�w w prowincjach sunnickich i skompromitowa
tych, kt�rzy obecnie wB

czyli si
w proces polityczny. Nast
pstwa przyj
cia konstytucji. Dla interes�w paD
stw zaanga|
owanych w stabilizacj
Iraku, w tym Polski, wa|
- ne jest, |
e zostaB
dotrzymany kolejny termin w procesie transformacji politycznej kraju. W grudniu b
d
si
mogB
y odby
wybory do izby ni|
szej parlamentu. Zatwierdzenie rz
du przez nowy parlament zakoD
czy proces przemian politycznych, okre[
lony w rezolucji Rady BezpieczeD
stwa ONZ nr 1546. Ju|
teraz Polska mo|
e sformuB
owa
nowe cele polityki irac- kiej i przyst
pi
do realizacji plan�w zmniejszenia swojej obecno[
ci wojskowej w Iraku w 2006 r. Po okresie wzgl
dnej stabilno[
ci mo|
e nast
pi
znaczne pogorszenie sytuacji w tym paD
stwie, spowodowane nie tyle dziaB
aniami rebeliant�w i terroryst�w, ile wzrostem tendencji od[
rodkowych w[
r�d Kurd�w i szyit�w. Korzystaj
c z poparcia niezadowolonych z konstytucyjnego sytemu wB
adzy sunnit�w, rebelianci i terrory[
ci b
d
kon- tynuowa
akcje przeciwko wB
adzom irackim i siB
om mi
dzynarodowym na zachodzie kraju, w Bagdadzie i jego okoli- cach, a tak|
e dokonywa
zamach�w w innych cz
[
ciach Iraku. Po zwi
kszeniu swoich zdolno[
ci bojowych, iracka armia i siB
y bezpieczeD
stwa b
d
w stanie kontrolowa
sytuacj
i likwidowa
poszczeg�lne punkty oporu, chocia|
nie b
d
caB
kowicie panowa
na terytorium, na kt�rym dziaB
aj
rebelianci i terrory[
ci. Obecno[

siB
mi
dzynarodowych w Iraku b
dzie mo|
na stopniowo zmniejsza
. Z punktu widzenia bezpieczeD
stwa mi
dzynarodowego bardziej niepokoj
ce jest, |
e z czasem realizacja postano- wieD
konstytucji mo|
e istotnie osB
abi
sp�jno[

Iraku. Opr�cz regionu kurdyjskiego, de facto ciesz
cego si
caB
kowit
autonomi
, mo|
e powsta
kolejny podmiot w du|
ym stopniu niezale|
ny od wB
adz centralnych  region szyicki na poB
u- dniu i poB
udniowym wschodzie kraju. Jego powstanie nie jest przes
dzone. Postawa politycznych przedstawicieli szy- it�w b
dzie zale|
e
gB
�wnie od tego, jak korzystne oka|

si
dla nich udziaB
we wB
adzach w Bagdadzie i realizowanie swoich interes�w na szczeblu federalnym. OsB
abienie sp�jno[
ci Iraku stworzy wi
ksze mo|
liwo[
ci ingerencji w jego sprawy wewn
trzne paD
stwom s
siednim, w szczeg�lno[
ci Turcji, Iranowi i Syrii. Ka|
de z nich b
dzie staraB
o si
realizowa
wB
asne cele, co spotka si
ze sprzeci- wem Stan�w Zjednoczonych zainteresowanych utrzymaniem decyduj
cego wpB
ywu na rozw�j sytuacji. Mo|
na si
w zwi
zku z tym spodziewa
wzrostu napi
cia w regionie. PaD
stwa zaanga|
owane w Iraku zakB
adaj
, |
e w ramach systemu demokratycznego uda si
osi
gn

mi
dzy irac- kimi grupami religijnymi i etnicznymi kompromis umo|
liwiaj
cy pokojowe wsp�B
istnienie. Jak na razie, podstaw
poli- tycznej stabilno[
ci w Iraku jest porozumienie ugrupowaD
kurdyjskich i szyickich, wystarczaj
ce do rz
dzenia krajem. Mo|
liwo[

udziaB
u w podejmowaniu decyzji zapewne skB
oni kolejnych polityk�w sunnickich do przyB

czenia si
do tego sojuszu. Osi
gni
ta w ten spos�b  jedno[

 mo|
e mie
jednak coraz bardziej fasadowy charakter, skrywa
ambicje Kurd�w do uzyskania niepodlegB
o[
ci, rozpad obozu szyit�w na zwolennik�w i przeciwnik�w autonomii regionalnej oraz marginalizacj
przewa|
aj
cej cz
[
ci sunnit�w. ul. Warecka 1a, 00-950 Warszawa, tel. [phone], fax [phone], [e-mail]