plik


ÿþUniwersytet Marii Curie-SkBodowskiej w Lublinie Adam Bernau e-mail: adam@bernau.pl www.bernau.pl Zatrudnianie pracowników tymczasowych www.pracatymczasowa.bernau.pl Praca magisterska opracowana pod kierownictwem Dr hab. prof. nadzw. Teresy Liszcz Lublin 2006 SPIS TREZCI Wprowadzenie - s. 3 RozdziaB I. Podmioty uczestniczce w zatrudnianiu tymczasowym § 1. Agencja pracy tymczasowej - s. 8 § 2. Pracodawca u|ytkownik - s. 10 § 3. Pracownik tymczasowy - s. 16 RozdziaB II. Czynno[ci poprzedzajce zawarcie umowy o prac tymczasow § 1. Uzgodnienia midzy agencj pracy tymczasowej a pracodawc u|ytkownikiem - s. 19 § 2. Informacja zwizkowa - s. 27 RozdziaB III. Umowa o prac tymczasow § 1. Rodzaje umowy - s. 30 § 2. SkBadniki tre[ci umowy - s. 31 RozdziaB IV. Czas pracy i czas wypoczynku pracowników tymczasowych § 1. Czas pracy pracowników tymczasowych - s. 34 § 2. Urlop wypoczynkowy - s. 37 RozdziaB V. Standardy ochrony prawnej pracowników tymczasowych § 1. Zasada równego traktowania - s. 42 § 2. Limitowanie okresu wykonywania pracy tymczasowej - s. 46 § 3. BezpieczeDstwo i zdrowie w pracy pracowników tymczasowych - s. 48 § 4. Odpowiedzialno[ agencji pracy tymczasowej - s. 51 § 5. Odpowiedzialno[ pracodawcy u|ytkownika - s. 53 RozdziaB VI. . Ustanie stosunku pracy z pracownikiem tymczasowym - s. 55 ZakoDczenie - s. 59 Bibliografia - s. 63 2 Wprowadzenie 1 stycznia 2004 r. weszBa w |ycie ustawa o zatrudnianiu pracowników tymczasowych1, która po raz pierwszy kompleksowo uregulowaBa zjawisko pracy tymczasowej w Polsce. Zgodnie z art. 1, ustawa reguluje zasady zatrudniania pracowników tymczasowych przez pracodawc bdcego agencj pracy tymczasowej oraz zasady kierowania tych pracowników do wykonywania pracy tymczasowej na rzecz pracodawcy u|ytkownika. Cech charakterystyczn tego systemu s specyficzne trójstronne relacje pomidzy trzema podmiotami: agencj pracy tymczasowej, pracodawc u|ytkownikiem i pracownikiem tymczasowym. Specyfika polega na tym, |e pracownik tymczasowy zawiera umow z jednym podmiotem - agencj pracy tymczasowej, a wykonuje prac na rzecz i pod kierownictwem innego podmiotu - pracodawcy u|ytkownika. Tego ostatniego Bczy umowa jedynie z agencj pracy tymczasowej. Agencja jest natomiast podmiotem, któr Bczy wiz prawna z obiema stronami - zawiera umow z pracownikiem tymczasowym i drug z pracodawc u|ytkownikiem. Pierwsza agencja pracy tymczasowej powstaBa w USA w 1948 r., w Polsce natomiast w 1994 r. Dlatego te| na dBugo przed wej[ciem w |ycie ustawy o z.p.t. leasing pracowniczy (czyli wynajmowanie pracowników) byBo mo|liwe przy wykorzystaniu zasady swobody umów. W zwizku jednak z coraz czstszym korzystaniem z pracy tymczasowej, pojawiBa si w Polsce 24 sierpnia 2001 r. pierwsza regulacja ustawowa w tej materii, która zaczBa obowizywa od 1 stycznia 2002 r.2 Wprowadzono wówczas do Kodeksu pracy3 art. 2983, który odnosiB si jedynie do niektórych aspektów tej formy zatrudnienia. Zgodnie z tym przepisem podmiot, który zamierzaB korzysta z pracy pracownika zatrudnionego przez pracodawc bdcego agencj pracy tymczasowej, byB zobowizany przekaza tej agencji informacje dotyczce rodzaju pracy, która ma by powierzona temu pracownikowi, wymagaD kwalifikacyjnych oczekiwanych od pracownika oraz warunków wykonywania tej pracy. W czasie korzystania z pracy pracownika skierowanego przez pracodawc (agencj pracy tymczasowej) podmiot ten byB zobowizany 1 Ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. z 2003, Nr 166, poz. 1608, zm. Dz. U. z 2004, Nr 96, poz. 959), zwana w dalszej cz[ci ustaw o z.p.t. 2 Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 128, poz. 1405) 3 Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998, Nr 21, poz. 94 z pózn. zm.), zwana w dalszej cz[ci k.p. 3 zapewni pracownikowi bezpieczne i higieniczne warunki pracy. To byBa caBo[ uregulowania na tamten czas. Przepis ten nie wyja[niaB wielu istotnych kwestii dotyczcych pracy tymczasowej. Drug niejako zapowiedzi kompleksowego uregulowania pracy tymczasowej w Polsce byBa nowelizacja ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziaBaniu bezrobociu z dnia 20 grudnia 2002 r 4. Ustawodawca usankcjonowaB w niej prowadzenie dziaBalno[ci gospodarczej w zakresie po[rednictwa pracy m.in. przez agencje pracy tymczasowej. Art. 37 ust. 4 znowelizowanej ustawy przesdzaB, |e usBugi w zakresie zatrudniania pracowników w celu ich udostpniania stronie trzeciej, któr mo|e by osoba fizyczna lub prawna, zwana dalej przedsibiorc u|ytkownikiem, wykonuj wyBcznie agencje pracy tymczasowej. Ustawa ta okre[laBa tak|e warunki tworzenia i dziaBalno[ci agencji pracy tymczasowej jako podmiotu wykonujcego zadania w zakresie po[rednictwa pracy. Obecnie ustaw o zatrudnieniu i przeciwdziaBaniu bezrobociu zastpiBa ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy5, która zawiera analogiczne regulacje w zakresie agencji pracy tymczasowej co jej poprzedniczka. Natomiast art. 2983 k.p. zostaB uchylony przez art. 29 ustawy o z.p.t. z dniem wej[cia jej w |ycie. Zgodnie z ustawow definicj6, praca tymczasowa to wykonywanie na rzecz danego pracodawcy u|ytkownika, przez okres nie dBu|szy ni| wskazany w ustawie, zadaD: - o charakterze sezonowym, okresowym, doraznym, - których terminowe wykonanie przez pracowników zatrudnionych przez pracodawc u|ytkownika nie byBoby mo|liwe, - których wykonanie nale|y do obowizków nieobecnego pracownika zatrudnionego przez pracodawc u|ytkownika Musz zatem wystpi Bcznie dwie przesBanki, tj. tymczasowy charakter pracy oraz maksymalny termin trwania umowy. Maksymalne terminy okre[la art. 20 ustawy o z.p.t., o czym bdzie mowa w rozdziale V. Zadania o charakterze sezonowym charakteryzuj si tym, |e mog by wykonywane tylko w okresie odpowiadajcym okre[lonej porze roku lub w 4 Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziaBaniu bezrobociu (Dz.U. z 2001 r. Nr 6, poz. 56, z pózn. zm); Ustawa z dnia 20 grudnia 2002 o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziaBaniu bezrobociu (Dz.U. z 2003 r. Nr 6, poz. 65) 5 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99 poz. 1001 z pózn. zm.), zwana w dalszej cz[ci ustaw o promocji zatrudnienia. 6 Art. 2 pkt 3 ustawy o z.p.t. 4 czasie wystpowania wBa[ciwych dla danej pory roku warunków atmosferycznych7. W przypadku zadaD o charakterze okresowym chodzi o zadania obejmujce powtarzalne czynno[ci robocze, wykonywane przez okre[lony czas. Natomiast zadania o charakterze doraznym stanowi jednorazow czynno[ robocz. Natomiast pozostaBe zadania, które mog by powierzane pracownikom tymczasowym, charakteryzuje to, |e s wykonywanie u pracodawcy u|ytkownika w sposób cigBy przez jego wBasnych pracowników, jednak|e w sytuacjach okre[lonych w ustawie o z.p.t. kwalifikuj si do powierzenia tak|e w charakterze pracy tymczasowej. Ustawa nie okre[la jednak, kto i w jaki sposób dokonuje oceny, czy stali pracownicy s w stanie terminowo wykona zadania, do jakich miaBby by ewentualnie skierowany pracownik tymczasowy. W zwizku z tym decyzja ta zale|y od oceny pracodawcy. Agencje pracy tymczasowej z entuzjazmem przyjBy nowy akt prawny. Po 10 latach istnienia ta forma zatrudnienia, stanowica wa|ne narzdzie walki z bezrobociem, zostaBa prawnie zdefiniowana. Podstawowym celem ustawy byBo objcie pracowników tymczasowych przepisami prawa pracy gwarantujcymi im status pracowniczy. Zapewniono im m.in. prawo do urlopu wypoczynkowego, zaliczanie okresu takiej pracy do pracowniczego sta|u pracy przy ustalaniu prawa do [wiadczeD rentowych i emerytalnych. Ustawa o z.p.t. daje mo|liwo[ zatrudniania osób pozostajcych bez pracy nawet na krótkie okresy czasu, jednak w zgodzie z zasadami obowizujcymi przy pracowniczym stosunku pracy, a przy tym daje mo|liwo[ zdobycia lub poszerzenia do[wiadczenia zawodowego. Istotnym przepisem gwarantujcym wBa[nie pracownikom tymczasowym uprawnienia pracownicze jest art. 5 ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, zgodnie z którym w zakresie nieuregulowanym odmiennie przepisami ustawy i przepisami odrbnymi do agencji pracy tymczasowej, pracownika tymczasowego i pracodawcy u|ytkownika stosuje si przepisy prawa pracy dotyczce odpowiednio pracodawcy i pracownika. Wyjtek od tej zasady stanowi art. 6 ustawy o z.p.t. stanowicy, |e do pracowników tymczasowych nie stosuje si przepisów ustawy o szczególnych zasadach rozwizywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczcych pracowników8. Taka formuBa istotnie zwiksza ochron prawn tej grupy 7 Wyrok SN z 3 kwietnia 1986 r. III URN 20/86 8 Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwizywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczcych pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 z pózn. zm.), zwana w dalszej cz[ci ustaw o zwolnieniach 5 pracowników, jako |e pozycja prawna pracownika w rozumieniu Kodeksu pracy jest oczywi[cie silniejsza ni| osoby [wiadczcej prac na podstawie umowy cywilnoprawnej. Nale|y podkre[li, |e do czasu wej[cia w |ycie ustawy o z.p.t. podstawow form zatrudniania pracowników tymczasowych byBa wBa[nie umowa zlecenia. Przyjte w ustawie o z.p.t. rozwizania odwoBuj si do postanowieD Konwencji nr 181 Midzynarodowej Organizacji Pracy, regulujcej funkcjonowanie niepublicznych agencji zatrudnienia, w tym agencji pracy tymczasowej. Cho Konwencja stanowiBa zródBo inspiracji dla autorów ustawy, to jednak nie zostaBa dotd ratyfikowana przez Polsk. Je|eli chodzi o ustawodawstwo Unii Europejskiej, to przedmiot regulacji ustawy o z.p.t. jest objty postanowieniami dyrektywy uzupeBniajcej [rodki zachcajce do poprawy sytuacji w dziedzinie bezpieczeDstwa i zdrowia w pracy pracowników pozostajcych w stosunku pracy opartym na umowie na czas okre[lony lub w tymczasowym stosunku pracy9. Wymaga ona stosowania do pracowników tymczasowych ochrony prawnej w zakresie bezpieczeDstwa i zdrowia w pracy na takim samym poziomie, jaki jest gwarantowany innym pracownikom przedsibiorstwa u|ytkownika. Natomiast w prawie wspólnotowym nie obowizuje jak dotd kompleksowa regulacja dotyczca pracowników tymczasowych. Prowadzone s dopiero prace nad projektem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie warunków zatrudniania pracowników tymczasowych. Podsumowujc te wstpne rozwa|ania, nale|y stwierdzi, |e prowadzenie racjonalnej polityki zatrudnienia w warunkach gospodarki rynkowej jest trudne. Zmiany koniunktury powoduj, |e pracodawcy musz szybko dostosowywa swoj dziaBalno[ do aktualnych potrzeb rynku. Niepewna koniunktura sprawia, |e pracodawcy niechtnie zatrudniaj nowych pracowników. Ustawa o z.p.t. realizuje wBa[nie postulat uelastycznienia przepisów prawa pracy, umo|liwiajc dostosowanie zatrudnienia do bie|cych potrzeb pracodawcy. Oszczdno[ci s tym wiksze, im wiksza w przedsibiorstwie trudno[ w precyzyjnym planowaniu produkcji. Je[li bowiem zale|y ona od czynników, na które firma nie ma wpBywu, takich jak np. pogoda, czy zamówienia od klientów, to przy tradycyjnym zatrudnieniu zawsze bd pojawia si okresowe przerosty lub niedobory w liczbie pracowników. Firmy korzystaj z pracowników grupowych. 9 Dyrektywa nr 91/383/EWG z dnia 25 czerwca 1991 r. uzupeBniajca [rodki majce wspiera popraw bezpieczeDstwa i zdrowia w pracy pracowników pozostajcych w stosunku pracy na czas okre[lony lub w tymczasowym stosunku pracy (Dz. Urz. WE L 206 z 29.07.1991), zwana w dalszej cz[ci dyrektyw w sprawie poprawy bezpieczeDstwa i zdrowia w pracy pracowników tymczasowych. 6 tymczasowych, bo jest to z punktu widzenia organizacyjnego du|e uBatwienie. Nie musz uruchamia caBego procesu rekrutacyjnego, bo agencje pracy tymczasowej szybciej znajd 20 czy 50 osób potrzebnych do pracy. Nie musz zajmowa si administracj zwizan z ich zatrudnieniem. Zatrudnienie pracownika tymczasowego daje równie| mo|liwo[ weryfikacji danej osoby w [rodowisku pracy. Je[li nie speBni on oczekiwaD pracodawcy, mo|na si z nim rozsta bez jakichkolwiek konsekwencji. Je|eli natomiast pracownik tymczasowy si sprawdzi, to mo|na zatrudni go na staBe. OkoBo 10 % pracowników tymczasowych zostaje zatrudnionych bezpo[rednio u pracodawcy u|ytkownika. Nie trzeba nikogo przekonywa, |e o dobrych pracowników byBo, jest i zawsze bdzie bardzo trudno. 7 RozdziaB I. Podmioty uczestniczce w zatrudnianiu tymczasowym § 1. Agencja pracy tymczasowej Zatrudnianie pracowników tymczasowych realizowane przez agencje pracy tymczasowej znajduje umocowanie w prawie midzynarodowym, a mianowicie w Konwencji nr 181 Midzynarodowej Organizacji Pracy, dotyczcej prywatnych biur po[rednictwa pracy. Prywatne biuro po[rednictwa pracy w rozumieniu art. 1 tej Konwencji oznacza osob fizyczn lub prawn, niezale|n od wBadz publicznych, która zapewnia m.in. usBugi polegajce na zatrudnianiu pracowników w celu udostpniania ich stronie trzeciej, która mo|e by osob fizyczn lub prawn (przedsibiorstwo u|ytkujce), która wyznacza ich zadania i kontroluje wykonanie tych zadaD. Regulacje dotyczce agencji zatrudnienia znajduj si w polskiej ustawie o promocji zatrudnienia. Art. 6 ust. 4 tej ustawy stanowi, |e agencje zatrudnienia s niepublicznymi jednostkami organizacyjnymi [wiadczcymi usBugi m.in. w zakresie pracy tymczasowej. UsBugi w zakresie zatrudniania pracowników wykonuj wyBcznie agencje pracy tymczasowej10 bdce przedsibiorcami w rozumieniu ustawy o swobodzie dziaBalno[ci gospodarczej11. Inne podmioty nie mog prowadzi tego rodzaju dziaBalno[ci. Prawo polskie nie zakazuje natomiast agencjom pracy tymczasowej [wiadczenia tak|e innych usBug ni| kierowanie osób do pracy tymczasowej. Mog one wykonywa usBugi w zakresie po[rednictwa pracy, po[rednictwa do pracy za granic u pracodawców zagranicznych, poradnictwa zawodowego, doradztwa personalnego. DziaBalno[ gospodarcza w zakresie prowadzenia agencji zatrudnienia jest dziaBalno[ci regulowan i wymaga wpisu do rejestru podmiotów prowadzcych agencje zatrudnienia prowadzonego przez MarszaBka województwa wBa[ciwego 10 Art. 18 ust. 12 in fine ustawy o promocji zatrudnienia. 11 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaBalno[ci gospodarczej (Dz. U. Nr. 173, poz. 1807), zwana w dalszej cz[ci ustaw o swobodzie gospodarczej. 8 dla siedziby agencji zatrudnienia12. Dokumentem potwierdzajcym wpis do rejestru jest certyfikat wydawany przez ministra wBa[ciwego ds. pracy13. SzczegóBowe rozwa|ania dotyczce warunków niezbdnych do wykonywania usBug w zakresie pracy tymczasowej s uregulowane w rozdziale 6 ustawy o promocji zatrudnienia oraz w rozporzdzeniu wykonawczym14, które pozostaj poza przedmiotem niniejszego opracowania. Agencja pracy tymczasowej w publikowanych przez siebie dokumentach, ogBoszeniach i ofertach obok swojej nazwy wBasnej i numeru wpisu do rejestru musi u|ywa okre[lenia "agencja pracy tymczasowej". Oferty pracy ogBaszane przez ni powinny by natomiast oznaczane jako oferty pracy tymczasowej15. Je|eli pracodawca u|ytkownik nie zdecyduje si na przejcie |adnego z obowizków w dokonanych przed zawarciem umowy o prac tymczasow uzgodnieniach midzy agencj pracy tymczasowej a pracodawc u|ytkownikiem, o których mowa w art. 9 ust. 3 ustawy o z.p.t., wszystkie bd spoczywaBy na agencji. Jednak|e jako pracodawca agencja pracy tymczasowej bezwarunkowo odpowiada za ustalenie wysoko[ci i faktyczn wypBat wynagrodzenia pracownikowi tymczasowemu16 i zwizane z tym odprowadzanie za pracownika tymczasowego skBadek na ZUS oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, prowadzenie akt osobowych i przechowywanie dokumentacji pracowniczej, ustalanie pracownikowi tymczasowemu urlopu wypoczynkowego lub wypBacanie ekwiwalentu pieni|nego za urlop, wydanie pracownikowi tymczasowemu [wiadectwa pracy. Agencja pracy tymczasowej mo|e zatrudnia pracowników na swoje potrzeby, np. prawnika, ksigowego, specjalist BHP, ale nie s to wtedy pracownicy tymczasowi i ustawa o zatrudnianiu pracowników tymczasowych nie ma do nich zastosowania. 12 Art. 18 ust. 1 oraz art. 19 ust. 2 tam|e. 13 Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 13 pazdziernika 2005 r. w sprawie wpisu do rejestru podmiotów prowadzcych agencje zatrudnienia oraz informacji skBadanych przez agencje zatrudnienia (Dz. U. Nr 212, poz. 1770), zwane w dalszej cz[ci rozporzdzeniem w sprawie wpisu do rejestru agencji zatrudnienia. 14 Tam|e. 15 Art. 18a ust. 8 ustawy o promocji zatrudnienia. 16 Art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o z.p.t. 9 § 2. Pracodawca u|ytkownik Art. 2 pkt 1 ustawy o z.p.t. w zakresie pojcia pracodawcy u|ytkownika odsyBa do ustawy o promocji zatrudnienia, która w art. 18 ust. 12 definiuje t instytucj. Pracodawc u|ytkownikiem mo|e by pracodawca lub podmiot niebdcy pracodawc w rozumieniu Kodeksu pracy, który wyznacza pracownikowi skierowanemu z agencji pracy tymczasowej zadania i kontroluje ich wykonywanie. Jest to podmiot, na rzecz którego agencja pracy tymczasowej wykonuje usBugi w zakresie zatrudniania pracowników. Definicja pracodawcy u|ytkownika jest szersza ni| definicja pracodawcy przewidziana w Kodeksie pracy. Zgodnie z definicj kodeksow pracodawc jest jednostka organizacyjna, choby nie posiadaBa osobowo[ci prawnej, a tak|e osoba fizyczna, je|eli zatrudniaj one pracowników. Pracodawc u|ytkownikiem mo|e by natomiast osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nie posiadajca osobowo[ci prawnej, niezale|nie od tego, czy zatrudniaj, czy te| nie zatrudniaj wBasnych pracowników. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy o z.p.t.  powinno to sprzyja powszechniejszemu korzystaniu z usBug agencji pracy tymczasowej jako rozwizania celowego ze wzgldu na poszukiwanie wszelkich mo|liwych form aktywizacji zawodowej. A zatem, je[li zachoruje nam osoba bliska, to mo|emy przez agencj naj pielgniark. Pracodawca, aby sta si pracodawc u|ytkownikiem, musi speBnia kilka warunków. Pracodawc u|ytkownikiem nie mo|e zosta pracodawca, który w cigu 6 miesicy przed zamierzonym zatrudnieniem pracownika tymczasowego wypowiedziaB pracownikom stosunki pracy lub rozwizaB te stosunki na mocy porozumienia stron z przyczyn niedotyczcych pracowników17, je|eli liczba zwolnionych z tych przyczyn pracowników odpowiada liczbie okre[lonej w ustawie o zwolnieniach grupowych18, tj.: 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej ni| 100 pracowników, 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednak|e mniej ni| 300 pracowników, oraz 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub wicej pracowników. 17 Art. 3 ust. 1 ustawy o z.p.t. 18 Art. 1 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych. 10 W tym miejscu pragn podkre[li, |e moim zdaniem, nie mamy tu do czynienia tylko ze zwolnieniem grupowym w rozumieniu ustawy o zwolnieniach grupowych, ale ze zwolnieniem pracowników w liczbie odpowiadajcej zwolnieniu grupowemu. W zwizku z tym nale|y rozwa|y kilka zwizanych z tym problemów. Po pierwsze wyBczenie zdolno[ci bycia pracodawc u|ytkownikiem odnosi si nie tylko do pracodawców zatrudniajcych co najmniej 20 pracowników, jakby to wynikaBo z ustawy o zwolnieniach grupowych19, ale odnosi si równie| do pracodawców zatrudniajcych mniej ni| 20 osób i niepodlegajcych przepisom ustawy o zwolnieniach grupowych w razie zwolnienia co najmniej 10 osób. Po drugie badanie zdolno[ci bycia pracodawc u|ytkownikiem dotyczy okresu 6 miesicy poprzedzajcych przewidywany termin rozpoczcia wykonywania pracy tymczasowej przez pracownika tymczasowego, w którym to Bczna liczba zwolnionych pracowników nie mo|e odpowiada normie grupowego zwolnienia. Za tak wykBadni art. 3 ustawy o z.p.t. przemawia wyrazne zapo|yczenie przez ustawodawc z definicji zwolnienia grupowego jedynie liczby zwolnionych pracowników, która na gruncie ustawy o z.p.t. staje si wyznacznikiem badania zdolno[ci bycia pracodawc. Art. 3 ustawy o z.p.t. nie u|ywa zwrotu  zwolnienie grupowe , tym samym pomija konieczno[ zatrudniania przez pracodawc co najmniej 20 pracowników, jak równie| dokonania takiego zwolnienia w okresie 30 dni, jakby to wynikaBo z definicji zwolnienia grupowego. Tutaj badanie zdolno[ci bycia pracodawc odbywa si na przestrzeni 6 miesicy. Poza tym takie restryktywne rozumienie uzasadnione jest ochronnym charakterem tej regulacji  uniemo|liwieniem pracodawcom zwalniania swoich pracowników, w celu zastpienia ich pracownikami tymczasowymi. Po trzecie nieistotne jest przy tym, |e np. do zwolnieD doszBo w jednej tylko filii przedsibiorstwa, czy w kilku. Zwolnienie nie mo|e zaistnie w caBej firmie, niezale|nie od tego, w jakiej sytuacji znajduj si jej oddziaBy terenowe. Ustawa nie przewiduje w tym zakresie |adnych wyjtków. Po czwarte, wedBug mnie, ustawa o z.p.t. nie przewiduje utraty zdolno[ci bycia pracodawc u|ytkownikiem w sytuacji, gdy pracodawca u|ytkownik korzysta ju| z pracowników tymczasowych i dokonuje zwolnienia pracowników 19 Art. 1 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych. 11 w liczbie odpowiadajcej zwolnieniu grupowemu. Przepis art. 3 tej ustawy wymaga badania zdolno[ci bycia pracodawc u|ytkownikiem wyBcznie na etapie zgBoszenia przez niego zamiaru korzystania z pracowników tymczasowych. Je|eli zatem pracodawca u|ytkownik ju| korzysta z pracy pracowników tymczasowych i w pewnym momencie zachodzi konieczno[ dokonania zwolnienia pracowników w liczbie odpowiadajcej zwolnieniu grupowemu, nie musi on zawiadamia o tym agencji pracy tymczasowej, z której usBug korzysta, ani te| rezygnowa z dalszego wykonywania pracy tymczasowej przez pracowników tej agencji. Warto te| w tym miejscu zauwa|y, |e na mocy art. 6 ustawy o z.p.t. do pracowników tymczasowych nie maj zastosowania przepisy ustawy o zwolnieniach grupowych. Na koDcu tych rozwa|aD nale|aBoby si zastanowi, czy zakaz pByncy z art. 3 ustawy o z.p.t. jest do koDca uzasadniony. Otó| moim zdaniem nie, bo np. firma, która zwolniBa grup 10 pracowników, mo|e mie zapotrzebowanie na prac tymczasow do realizacji zupeBnie innych zadaD. Nie mogc zatrudni pracowników tymczasowych bdzie zmuszona zatrudni nowych lub starych pracowników albo - co bardziej prawdopodobne - rozBo|y ci|ar pracy na pozostaBych. W efekcie zastosowania tego ostatniego rozwizania nowe miejsca pracy nie powstan. Ustawa wprowadza ograniczenia, ale nie rozró|nia w tym przypadku grup pracowniczych, których zwolnienia dotycz. Gdyby to czyniBa, korzystanie z pracowników tymczasowych byBo by bardziej elastyczne i bardziej przystawaBo do szybko zmieniajcej si rzeczywisto[ci. Poniewa| agencja pracy tymczasowej nie ma mo|liwo[ci sprawdzenia, czy pracodawca u|ytkownik dokonaB, czy nie - w okresie 6 miesicy poprzedzajcych przewidywany termin rozpoczcia pracy tymczasowej przez pracownika tymczasowego - zwolnienia pracowników w liczbie odpowiadajcej zwolnieniu grupowemu, jest on zobowizany poinformowa w formie pisemnego o[wiadczenia agencj pracy tymczasowej, |e nie dotyczy go opisane wy|ej wyBczenie20. Je[li chodzi natomiast o kwesti sankcji w przypadku, gdy pracodawca u|ytkownik zatai fakt dokonania omawianego zwolnienia, na pewno nie ponosi on odpowiedzialno[ci karnej w rozumieniu art. 271 k.k. z tytuBu po[wiadczenia nieprawdy, gdy| ta dotyczy wyBcznie funkcjonariuszy publicznych. Nie ponosi równie| odpowiedzialno[ci w oparciu o przepisy karne ustawy o z.p.t. ani Kodeksu pracy, bo te zasadniczo dotycz wykroczeD przeciwko prawom pracowniczym. Osobi[cie uwa|am, |e zastosowanie mógBby mie tu jedynie art. 58 Kodeksu cywilnego21 w zwizku z art. 5 ustawy o z.p.t. i 20 Art. 3 ust. 2 ustawy o z.p.t. 21 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16 poz. 93 z pózn. zm.), zwana w dalszej cz[ci k.c. 12 art. 300 k.p. stanowicy o niewa|no[ci czynno[ci prawnej w przypadku, gdy jest ona sprzeczna z ustaw, tj. tak jak w omawianym przypadku narusza bezpo[rednio ustawowy zakaz bycia pracodawc u|ytkownikiem. Sankcj bezwzgldnej niewa|no[ci dotknite byByby zatem umowy midzy agencj pracy tymczasowej a pracodawc u|ytkownikiem oraz midzy agencj pracy tymczasowej a pracownikiem tymczasowym. Jednak|e, co musze podkre[li, ewentualne sankcje nale|y rozwa|a z uwzgldnieniem ochrony interesów pracownika, dlatego odrzucam mo|liwo[ przyjcia niewa|no[ci tych umów. Dobrym wyj[ciem po[rednim okaza si mo|e podnoszony w orzecznictwie faktyczny stosunek pracy przyznajcy prawo do [wiadczeD, które przysBuguj w analogicznej sytuacji pracownikowi22. Drugim przepisem ustanawiajcym negatywn przesBank, która skBada si na zdolno[ bycia pracodawc u|ytkownikiem jest art. 4 ustawy o z.p.t. Stanowi on, |e pracodawca nie mo|e by pracodawc u|ytkownikiem w stosunku do pracowników pozostajcych z nim w stosunku pracy.  Zakaz ten jest szeroki i ma charakter bezwzgldny, tj. nie mo|e by zniesiony lub ograniczony w drodze czynno[ci prawnej . Dotyczy wszystkich przypadków, w których pracodawca u|ytkownik powierzaBby swojemu pracownikowi dodatkow prac, za po[rednictwem agencji pracy tymczasowej, bez wzgldu na to, czy praca tymczasowa byBaby wykonywana w normalnych godzinach pracy, czy te| w czasie dla niego wolnym. Zakaz ten ma promowa zatrudnienie typowe. Równie| i tu nale|y zastanowi si nad konsekwencjami wystpienia takiej sytuacji. Znowu, majc na uwadze ochron interesów pracownika, nie mo|na przyj niewa|no[ci umowy o prac tymczasow. Gdy pracodawca u|ytkownik wie o równolegBym zatrudnianiu wBasnego pracownika w charakterze pracownika tymczasowego i stan ten akceptuje, mo|na uzna to za prób obej[cia przepisów o godzinach nadliczbowych. Je[li potencjalny pracodawca u|ytkownik speBnia wymagania okre[lone w art. 3 i 4 ustawy o z.p.t., ma prawo zwróci si do agencji pracy tymczasowej o wynajcie mu niezbdnych w danej chwili pracowników, je|eli nie zamierza ich anga|owa do pracy szczególnie niebezpiecznej, lub na stanowisku osoby, która uczestniczy w strajku, lub na którym w okresie ostatnich trzech miesicy przed przyjciem pracownika tymczasowego, pracowaBa osoba, z któr rozwizano stosunek pracy z przyczyn nie dotyczcych pracowników23. Pracodawca u|ytkownik, przyjmujc do pracy pracownika tymczasowego, zostaje zwolniony z wielu obowizków, które pozostaj w gestii 22 UchwaBa SN z 26 stycznia 1982 r., V PZP 8/81, OSNCP 1982, poz. 94 23 Art. 8 ustawy o z.p.t. 13 agencji pracy tymczasowej. Nie musi przeprowadza rekrutacji kandydatów do pracy, nie odprowadza skBadek na ubezpieczenia spoBeczne i zaliczki na podatek dochodowy, nie musi pilnowa terminów wypBat wynagrodzenia, nie przechowuje dokumentacji pracowniczej, nie musi pilnowa sporzdzenia i wydania [wiadectwa pracy. Za powy|sze trudno[ci biurokratyczne wypBaca jednak agencji pracy tymczasowej równowa|nik pieni|ny, którego wysoko[ strony ustalaj w zawartej midzy sob umowie gospodarczej w ramach czynno[ci poprzedzajcych zawarcie umowy o prace tymczasow. Jednak|e na mocy art. 14 ust. 1 ustawy o z.p.t. pracodawca u|ytkownik wykonuje obowizki i korzysta z praw przysBugujcych pracodawcy, w zakresie niezbdnym do organizowania pracy z udziaBem pracownika tymczasowego. Mowa tutaj o prawach i obowizkach wynikajcych wprost z Kodeksu pracy, a wic w szczególno[ci zwizanych z: - uprawnieniem do wyznaczania pracownikowi tymczasowemu zadaD i kontrolowania ich wykonywania, - konieczno[ci udzielania 15-minutowej przerwy, je|eli dobowy wymiar czasu pracy pracownika tymczasowego wynosi co najmniej 6 godzin, - gwarantowaniem okre[lonego w Kodeksie pracy odpoczynku dobowego i tygodniowego, - przestrzeganiem zasady przecitnie piciodniowego tygodnia pracy24. Do jego obowizków wzgldem pracownika tymczasowego na podstawie ustawy o z.p.t. nale|y: - zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy tymczasowej25, - prowadzenie ewidencji czasu pracy pracownika tymczasowego w zakresie i na zasadach, na jakich prowadzi si ewidencj czasu pracy dla pracowników26, - umo|liwienie korzystania z urzdzeD socjalnych jego firmy, np. bufetu, siBowni, parkingu27, - informowanie pracowników tymczasowych, w sposób u niego przyjty, o wolnych stanowiskach pracy, na których zamierza zatrudni pracowników28, 24 Art. 100 ust. 1 k.p., art. 129 k.p., art. 132 i nast k.p. 25 Art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o z.p.t. 26 Art. 14 ust. 2 pkt 2 tam|e. 27 Art. 22 tam|e. 28 Art. 23 ust. 3 tam|e. 14 - przestrzeganie zasady, |e pracownik tymczasowy nie mo|e by traktowany mniej korzystnie ni| pracownicy u niego zatrudnieni na takim samym lub podobnym stanowisku pracy29. Pracodawca u|ytkownik nie mo|e stosowa do pracownika tymczasowego art. 42 § 4 k.p., czyli nie mo|e ze wzgldu na swoje uzasadnione potrzeby powierza temu pracownikowi innej pracy ni| okre[lona w jego umowie o prac, na okres do trzech miesicy w roku kalendarzowym, nie mo|e równie| powierzy wykonywania pracy na rzecz i pod kierownictwem innego podmiotu30. Ponadto na pracodawcy u|ytkowniku spoczywaj dodatkowo te obowizki, które sam na siebie dobrowolnie przyjB w uzgodnieniach dokonanych z agencj pracy tymczasowej, ale o tym szerzej w nastpnym rozdziale. 29 Art. 15 ust. 1 tam|e. 30 Art. 14 ust. 2 pkt 3 tam|e. 15 § 3. Pracownik tymczasowy Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy o z.p.t., pracownikiem tymczasowym jest pracownik zatrudniony przez agencj pracy tymczasowej wyBcznie w celu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy u|ytkownika.  Regulacja ta dokonaBa wyBomu w kilkuletniej tradycji polskiego prawa pracy, w której pracownik mógB by podporzdkowany wyBcznie wBasnemu pracodawcy . Pracownik tymczasowy ma za zadanie wykona na rzecz pracodawcy u|ytkownika prace tymczasowe o charakterze sezonowym, okresowym, doraznym. Ponadto zobowizany jest do wykonywania prac, z którymi nie poradziliby sobie w okre[lonym czasie zatrudnieni ju| u pracodawcy u|ytkownika pracownicy, a tak|e wówczas, gdy zadaniami tymi zajmuje si osoba nieobecna w pracy31. Podstawowym celem ustawy, jak czytamy w uzasadnieniu projektu, byBo objcie pracowników tymczasowych przepisami prawa pracy gwarantujcymi im status pracowniczy. Zapewniono im m.in. prawo do urlopu wypoczynkowego, zaliczanie okresu takiej pracy do pracowniczego sta|u pracy przy ustalaniu prawa do [wiadczeD rentowych i emerytalnych. Nadto celem ustawy byBo zatrudnianie osób pozostajcych bez pracy nawet na krótkie okresy, jednak w zgodzie z zasadami obowizujcymi przy pracowniczym stosunku pracy. W zwizku z tym bezspornie nale|y przyj, |e do pracowników tymczasowych w peBni bdzie miaB zastosowanie art. 22 § 1¹ k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t., zgodnie z którym zatrudnienie w warunkach kierownictwa pracodawcy u|ytkownika jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez wzgldu na nazw zawartej przez strony umowy. Orzecznictwo od dawna wyra|a pogld, |e o charakterze stosunku zatrudnienia przesdza zamiar i cel umowy, jak równie| decydujce jest ustalenie, cechy której umowy - o prac, czy cywilnoprawnej maj charakter przewa|ajcy32. Ustawa o z.p.t. nie zakazuje zatrudniania przez agencje pracy tymczasowej osób na podstawie umów cywilnoprawnych, regulujc jednak te kwestie bardzo lapidarnie w art. 26 tej ustawy. Nale|y jednak zawsze przy tym 31 Art. 2 pkt 3 ustawy o z.p.t. 32 m.in. Wyrok SN z 14 wrze[nia 1998 r., sygn. akt I PKN 334/98, OSNAP 1999/20/646 16 mie na uwadze cel, jaki przy[wiecaB ustawodawcy  status pracowniczy. W zwizku z tym, u|yczenie pracownika na podstawie umowy cywilnoprawnej powinno by czynione z wielk rozwag i w drodze wyjtku, majc caBy czas na uwadze stosowanie art. 22 § 1¹ k.p. Niniejsze opracowanie odnosi si wyBcznie do statusu pracowniczego, tj. osoby bdcej pracownikiem agencji pracy tymczasowej. Jednak|e jedna kwestia, moim zdaniem, wymaga wyja[nienia. Otó| w przypadku, gdy osoba niebdca pracownikiem agencji pracy tymczasowej wyka|e istnienie podporzdkowania pracodawcy u|ytkownikowi w toku wykonywania pracy, bdzie miaBa prawo na podstawie art. 189 Kodeksu postpowania cywilnego33 dochodzi przed sdem pracy w stosunku do agencji pracy tymczasowej, |e jest jej pracownikiem tymczasowym. Prawo do wytoczenia powództwa o ustalenie ma tak|e paDstwowy inspektor pracy na podstawie art. 63¹ k.p.c. Zgodnie z art. 2 pkt 2 in fine ustawy o z.p.t., pracownik tymczasowy wykonuje prac tymczasow na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy u|ytkownika. Analizujc ten przepis, stwierdzam, |e oba te elementy musz wystpi jednocze[nie  na rzecz i pod kierownictwem. Niedopuszczalna jest zatem sytuacja, w której pracownik tymczasowy wykonuje prac tymczasow pod kierownictwem pracodawcy u|ytkownika, ale na rzecz innego pracodawcy. Tak interpretacje potwierdza równie| tre[ art. 14 ust. 2 pkt 3 ustawy o z.p.t. zakazujcy powierzanie pracownikowi tymczasowemu wykonywanie pracy na rzecz i pod kierownictwem innego podmiotu. Mo|e natomiast, moim zdaniem, wystpi sytuacja, w której pracownik [wiadczy prac bez kierownictwa pracodawcy u|ytkownika, ale i w tym przypadku mo|e to czyni wyBcznie na jego rzecz. Cechy takiej relacji bli|sze bd stosunkowi cywilnoprawnemu, jednak w oparciu o rozumowanie a maiori ad minus nic nie stoi na przeszkodzie zawarciu w takiej sytuacji umowy o prac tymczasow. Na pracowniku tymczasowym ci| takie same obowizki jak na pozostaBych. Obowizany jest on wykonywa prac sumiennie i starannie, stosowa si do poleceD przeBo|onego, które dotycz pracy, je|eli nie s one sprzeczne z przepisami prawa lub umow o prac, przestrzega regulaminu pracy obowizujcego u pracodawcy u|ytkownika w zakresie, w jakim reguluje on organizacj jego pracy, przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, dba o dobro pracodawcy u|ytkownika. Do jego obowizków nale|y punktualne 33 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postpowania cywilnego (Dz. U. Nr 43 poz. 296 z pózn. zm.), zwana w dalszej cz[ci k.p.c. 17 zgBaszanie gotowo[ci do wykonywania pracy zgodnie z przyjtym rozkBadem czasu pracy ustalonym przez pracodawc u|ytkownika34. 34 Art. 100 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 18 RozdziaB II. Czynno[ci poprzedzajce zawarcie umowy o prac tymczasow § 1. Uzgodnienia midzy agencj pracy tymczasowej a pracodawc u|ytkownikiem Przed zawarciem umowy o prac midzy agencj pracy tymczasowej a pracownikiem tymczasowym przepisy ustawy o z.p.t. przewiduj okre[lony tryb postpowania. Ma on na celu dokonanie pisemnych uzgodnieD midzy agencj a przyszBym pracodawc u|ytkownikiem w zakresie warunków zatrudnienia pracownika tymczasowego oraz warunków wspóBpracy tych podmiotów w ramach wykonywania pracy tymczasowej. Ze wzgldu na czynno[ci, które w ramach tego postpowania maj by dokonane i w zwizku z wyraznym ich usystematyzowaniem i rozdzieleniem przez ustawodawc, widz konieczno[ wyró|nienia 3 etapów. W ramach pierwszego etapu, zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o z.p.t. w celu zawarcia umowy o prac midzy agencj pracy tymczasowej a pracownikiem tymczasowym pracodawca u|ytkownik uzgadnia z t agencj w formie pisemnej: - rodzaj pracy, która ma by powierzona pracownikowi tymczasowemu, - wymagania kwalifikacyjne konieczne do wykonywania pracy, która ma by powierzona pracownikowi tymczasowemu, - przewidywany okres wykonywania pracy tymczasowej, - wymiar czasu pracy pracownika tymczasowego, - miejsce wykonywania pracy tymczasowej. Podczas tej pierwszej fazy pracodawca u|ytkownik, który chce skorzysta z pracownika tymczasowego, zgBasza si w tym celu do agencji pracy tymczasowej i uzgadnia z ni warunki jakie musi speBnia kandydat oraz na jakich bdzie on [wiadczyB prac tymczasow. Uzgodnienie to sBu|y prawidBowemu zatrudnieniu pracownika tymczasowego. Powinny by na tyle 19 konkretne aby pozwoliBy agencji prawidBowo zawrze umow o prac, a pracownikowi tymczasowemu  zdecydowa si na zatrudnienie. W ramach drugiego etapu, na mocy art. 9 ust. 2 ustawy o z.p.t. pracodawca u|ytkownik informuje agencj pracy tymczasowej na pi[mie o: - wynagrodzeniu za prac, która ma by powierzona pracownikowi tymczasowemu, okre[lonym w przepisach o wynagrodzeniu obowizujcych u pracodawcy u|ytkownika, - warunkach wykonywania pracy tymczasowej w zakresie dotyczcym bezpieczeDstwa i higieny pracy. Pracodawca u|ytkownik, u którego wewntrzne przepisy o wynagradzaniu np. regulamin wynagradzania lub ukBad zbiorowy pracy okre[laj wysoko[ wynagrodzenia na stanowisku, na którym ma wykonywa prac pracownik tymczasowy, ma obowizek poinformowa agencj na pi[mie o ich tre[ci. Ma to sBu|y temu, |eby pracownik tymczasowy nie byB traktowany mniej korzystnie w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o z.p.t, je|eli chodzi o wynagrodzenie, ni| pracownik wBasny pracodawcy u|ytkownika, zatrudniony na takim samym lub podobnym stanowisku. Dodatkowo je|eli wewntrzne przepisy o wynagradzaniu, obowizujce u danego pracodawcy u|ytkownika, przewiduj korzystniejsze ni| okre[lone w powszechnie obowizujcych przepisach dodatki do wynagrodzenia, np. dodatek za prac w nocy lub w godzinach nadliczbowych, pracodawca u|ytkownik informuje o nich agencj. Dodatki do wynagrodzenia skBadaj si bowiem na pojcie wynagrodzenia za prac. W sytuacji natomiast, gdy brak jest wewntrznych przepisów okre[lajcych wynagrodzenie pracowników na danych stanowiskach u pracodawcy u|ytkownika, nie oznacza to, |e pracownik tymczasowy mo|e by traktowany w tym zakresie mniej korzystnie ni| wBasny pracownik. Aby do tego nie doszBo, moim zdaniem, pracodawca u|ytkownik na podstawie omawianej dyspozycji art. 9 ust. 2 pkt 1 ustawy o z.p.t. powinien poinformowa agencj o ogólnym poziomie wynagradzania na stanowiskach pracy, na które maj by przyjci pracownicy tymczasowi np. w postaci wideBek pBacowych. Informacja taka stanowi dla agencji wskazówk umo|liwiajc okre[lenie w umowie o prac zawieranej z pracownikiem tymczasowym wynagrodzenia za prac w okresie jej wykonywania na rzecz pracodawcy u|ytkownika w wysoko[ci nie ni|szej ni| przysBugujca wBasnym pracownikom tego pracodawcy u|ytkownika zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy. 20 Dodatkowo, na mocy art. 5 ustawy o z.p.t., zgodnie z którym do agencji nale|y stosowa przepisy prawa pracy, je|eli ustawa o z.p.t. nie stanowi inaczej, przy ustalaniu wysoko[ci tego wynagrodzenia agencja pracy tymczasowej jest zwizana tymi samymi przepisami co pozostali pracodawcy stosujcy w tym zakresie wyBcznie Kodeks pracy. Zatem wynagrodzenie pracownika tymczasowego powinno by tak ustalone, aby odpowiadaBo w szczególno[ci rodzajowi pracy oraz kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a tak|e uwzgldniaBo ilo[ i jako[ [wiadczonej pracy35. Do pracowników tymczasowych ma tak|e zastosowanie ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za prac36. W |adnym wypadku agencja pracy tymczasowej ani równie| pracownik tymczasowy nie maj prawa pyta, a pracodawca u|ytkownik nie ma obowizku udziela odpowiedzi, o konkretn indywidualn wysoko[ wynagrodzenia jego wBasnego pracownika, okre[lon w zawartej z nim umowie o prac. Je|eli jednak pracownik tymczasowy powezmie uzasadnione przekonanie, |e wynagrodzenie za prac okre[lone w jego umowie jest zani|one w stosunku do minimalnego poziomu pBac wBasnych pracowników pracodawcy u|ytkownika zatrudnionych na takim samym lub podobnym stanowisku pracy, mo|e wystpi z odpowiednim roszczeniem na drog sdow. Na koDcu nale|y jeszcze przypomnie, |e to na agencji pracy tymczasowej, jako formalnym pracodawcy, ci|y obowizek wypBaty pracownikowi tymczasowemu wynagrodzenia37. W ramach trzeciej fazy, zgodnie z art. 9 ust. 3 ustawy o z.p.t., agencja pracy tymczasowej i pracodawca u|ytkownik przed zawarciem umowy o prac midzy agencj a pracownikiem tymczasowym uzgadniaj na pi[mie trzy grupy zagadnieD. Po pierwsze zakres informacji dotyczcych przebiegu pracy tymczasowej, które maj wpByw na wysoko[ wynagrodzenia za prac pracownika tymczasowego, oraz sposób i termin przekazywania tych informacji agencji pracy tymczasowej w celu prawidBowego obliczania wynagrodzenia za prac tego pracownika. Pracodawca u|ytkownik musi bowiem zdawa sobie spraw, |e na wynagrodzenie pracownika tymczasowego bdzie mie wpByw m.in. praca w porze nocnej, praca w godzinach nadliczbowych, przestój. Pracodawca u|ytkownik mo|e wic ustali, |e zobowizuje si do przekazywania na koniec 35 Art. 78 k.p 36 Ustawa z dnia 10 pazdziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac (Dz. U. Nr 200 poz. 1679 z pózn. zm.), zwana w dalszej cz[ci ustaw o minimalnym wynagrodzeniu za prac 37 Art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o z.p.t. 21 ka|dego miesica odpisu karty ewidencji czasu pracy pracownika tymczasowego w zakresie dotyczcym pracy w godzinach nadliczbowych, stanowicych przekroczenie normy dobowej czasu pracy, pracy w godzinach nocnych, liczby dni nieobecno[ci spowodowanych chorob, urlopem, przestojem. Natomiast na koniec okresu rozliczeniowego  odpisu kart ewidencji w zakresie przekroczenia przecitnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjtym okresie rozliczeniowym. Po drugie pracodawca u|ytkownik powinien równie| uzgodni z agencj na pi[mie, jakie obowizki wzgldem pracownika tymczasowego przejmie na siebie. Pracodawca u|ytkownik musi zdecydowa, czy i w jakim zakresie przejmie na siebie obowizki w zakresie BHP inne ni| zapewniane pracownikowi tymczasowemu w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy tymczasowej38, wyposa|enie jego stanowiska pracy w maszyny i inne urzdzenia techniczne speBniajce wymagania dotyczce oceny zgodno[ci39, tj. obowizki obejmujce w szczególno[ci: - dostarczanie pracownikowi tymczasowemu odzie|y i obuwia roboczego oraz [rodków ochrony indywidualnej, - zapewnienie napojów i posiBków profilaktycznych, - przeprowadzanie szkolenia w zakresie bezpieczeDstwa i higieny pracy (np. pracodawca u|ytkownik mo|e uzgodni z agencj pracy tymczasowej, |e to jego specjalista BHP przeprowadzi szkolenie dla pracowników tymczasowych), - ustalenie okoliczno[ci i przyczyn wypadku przy pracy, - przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego oraz informowanie o tym ryzyku. Strony mog ustali midzy sob, kto odpowiada za dany obszar obowizków zwizanych z BHP - agencja czy pracodawca u|ytkownik. Zazwyczaj do agencji nale|y zapewnienie pracownikom wstpnych badaD lekarskich i przeprowadzenie szkoleD BHP we wstpnym zakresie. Pracodawca u|ytkownik z reguBy zobowizuje si natomiast do przeprowadzenia szkoleD stanowiskowych, które zwizane s wyBcznie z wykonywaniem pracy na danym stanowisku w konkretnym przedsibiorstwie. Warto podnie[ w tym miejscu, |e tworzenie sBu|by BHP na zasadach, o których mowa w art. 23711 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t., ci|y na agencji, 38 Art. 14 ust. 2 pkt 1 i art. 27 ust. 1 ustawy o z.p.t. 39 Art. 27 ust. 1 ustawy o z.p.t. 22 która jest pracodawc w stosunku do pracowników tymczasowych. Liczb zatrudnionych pracowników w agencji ustala si z uwzgldnieniem pracowników tymczasowych. Nie ma jednak prawnych przeciwwskazaD, aby w ramach omawianego uzgodnienia przekaza na pracodawc u|ytkownika tak|e obowizek utworzenia sBu|by BHP. Bdzie to oznaczaBo, |e w takiej sytuacji sBu|ba BHP dziaBajca u pracodawcy u|ytkownika bdzie obejmowaBa swoj wBa[ciwo[ci zarówno zatrudnionych u niego pracowników, jak i pracowników tymczasowych. Zgodnie jednak z ustaw o z.p.t., za wszelkie sytuacje, które nie zostan uregulowane postanowieniami umowy midzy stronami, odpowiada bdzie agencja pracy tymczasowej. Dlatego te| np. w razie stwierdzenia u pracownika konieczno[ci stosowania okularów korygujcych wzrok, je|eli wyniki badaD okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wyka| potrzeb ich stosowania podczas pracy przy obsBudze monitora ekranowego40, to agencja bdzie zobowizana ponie[ ich koszty. Jest to rozwizanie korzystne dla pracodawcy u|ytkownika, gdy| eliminuje ewentualne spory odno[nie kompetencji danego podmiotu wobec pracownika tymczasowego. Poza tym z wymienionych powy|ej obowizków wydaje si sBuszne, aby pracodawca u|ytkownik przejB obowizek przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego, gdy| do jego wykonania niezbdna jest bardzo dobra znajomo[ zagro|eD wystpujcych w danym zakBadzie pracy na okre[lonym stanowisku pracy, a pracownicy zatrudnieni przez agencj takiej wiedzy zazwyczaj nie posiadaj. PozostaBe uprawnienia w zale|no[ci od umowy mog spoczywa albo na jednym, albo na drugim podmiocie. I wreszcie po trzecie pracodawca u|ytkownik powinien równie| uzgodni z agencj pracy tymczasowej, czy i w jakim zakresie przejmie obowizki pracodawcy dotyczce wypBacania nale|no[ci na pokrycie kosztów zwizanych z podró| sBu|bow. Mo|liwo[ dokonania takiego uzgodnienia stanowi wyjtek od zasady, |e to wyBcznie agencja pracy tymczasowej nalicza i wypBaca wynagrodzenie pracownikowi tymczasowemu. Nale|no[ci zwizane z pokryciem kosztów podró|y sBu|bowej mog by bowiem wypBacane bezpo[rednio przez pracodawc u|ytkownika. I wydaje mi si, |e bdzie to rozwizanie najbardziej korzystne, gdy| wyeliminuje konieczno[ 40 § 2 pkt 4, § 8 rozporzdzenia z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeDstwa i higieny pracy na stanowiskach wyposa|onych w monitory ekranowe (DzU nr 148, poz. 973). 23 informowania agencji o ka|dorazowych kosztach delegacji. Pracownik tymczasowy otrzymywaBby wynagrodzenie za prac od agencji pracy tymczasowej, a diety i inne nale|no[ci z tytuBu delegacji od pracodawcy u|ytkownika. Odrbnym od powy|szych jest uzgodnienie przez agencj pracy tymczasowej i pracodawc u|ytkownika wykorzystania przez pracownika tymczasowego urlopu wypoczynkowego w okresie wykonywania pracy tymczasowej na rzecz tego pracodawcy u|ytkownika. Je|eli okres wykonywania pracy na rzecz danego pracodawcy u|ytkownika obejmuje 6 miesicy lub okres dBu|szy, do obowizków pracodawcy u|ytkownika nale|y umo|liwienie pracownikowi wykorzystania w tym okresie urlopu wypoczynkowego. Termin jego udzielenia uzgadnia z pracownikiem41. Je|eli natomiast okres [wiadczenia pracy bdzie krótszy ni| 6 miesicy agencja i pracodawca u|ytkownik maj swobod w zdecydowaniu, czy pracownik wykorzysta urlop w caBo[ci lub w cz[ci i w jaki sposób taki urlop bdzie udzielony42. Mo|liwa jest zatem sytuacja, |e nie wykorzysta on w naturze urlopu w trakcie zatrudnienia. Do analizy problematyki zwizanej ze [wiadczeniem urlopowym odsyBam do rozdziaBu IV. Podsumowujc, agencja nie mo|e, jak to czyni ka|dy inny pracodawca, samodzielnie dokona czynno[ci zwizanych z zatrudnieniem pracownika tymczasowego i ustaleniem warunków jego umowy o prac, bowiem zatrudnia go wyBcznie na potrzeby pracodawcy u|ytkownika. Dlatego te| niezbdne jest dokonanie uzgodnieD i zawarcie umowy pomidzy agencj a pracodawc u|ytkownikiem. O tych wszystkich uzgodnieniach agencja pracy tymczasowej ma obowizek zawiadomi, przed zawarciem umowy o prac, osob, której ma by powierzone wykonywanie pracy tymczasowej. Wynikajce z nich bowiem warunki zatrudnienia mog zawa|y na podjciu przez pracownika tymczasowego decyzji dotyczcej zawarcia z agencj pracy tymczasowej umowy o prac, stanowicej podstaw skierowania do konkretnego pracodawcy u|ytkownika. Chocia| ustawa bezpo[rednio nie wymaga |adnej formy dla tej czynno[ci, mo|na zastosowa form pisemn dla celów dowodowych. Podstaw powstania stosunku prawnego midzy agencj pracy tymczasowej a pracodawc u|ytkownikiem jest odpowiednia umowa. Jest to handlowa umowa nienazwana o charakterze cywilnoprawnym, w wyniku której 41 Art. 10 ust. 2 ustawy o z.p.t. 42 Art. 10 ust. 1 ustawy o z.p.t. 24 przyjmujcy zlecenie - agencja pracy tymczasowej zobowizuje si do wykonania okre[lonych czynno[ci faktycznych i prawnych na rzecz dajcego zlecenie - pracodawcy u|ytkownika. Dajcy zlecenie zobowizuje si do zapBaty okre[lonego w umowie wynagrodzenia. Jest to umowa o [wiadczenie usBug, która nie jest odrbnie uregulowania w zwizku z czym na mocy art. 750 k.c. stosuje si do niej odpowiednio przepisy o zleceniu43. Bezpo[rednio bd równie| miaBy do niej zastosowanie ogólne przepisy prawa zobowizaD44. Ustawa o z.p.t. nie okre[la wprost wymaganych elementów takiej umowy. Jednak|e skoro przepisy nakBadaj na agencj i pracodawc u|ytkownika obowizek pisemnego ustalenia wskazanych powy|ej warunków [wiadczenia pracy przez pracownika, to w interesie obydwu kontrahentów jest uwzgldnienie ich w tre[ci umowy handlowej. Zgodnie z art. 25 ustawy o z.p.t., prawa i obowizki pracodawcy u|ytkownika i agencji pracy tymczasowej w zakresie nieuregulowanym w ustawie okre[la zawarta midzy nimi umowa. Dlatego, moim zdaniem, warto w niej ustali, do kogo pracownik tymczasowy ma zBo|y wniosek o urlop, kogo informuje, je[li np. z powodu choroby nie mo|e przyj[ do pracy, jaki bdzie okres rozliczeniowy agencji i pracodawcy u|ytkownika, jaki bdzie termin i kwota pBatno[ci za usBugi, zasady wcze[niejszego rozwizania umowy z agencj, czy wreszcie procedur zastpienia niezdolnego do pracy pracownika tymczasowego innym pracownikiem agencji. Ta ostatnia klauzula o dopuszczalno[ci zmiany pracownika uchroniBoby kontrahentów od potrzeby zawierania nowej umowy w razie konieczno[ci zastpienia dotychczasowego pracownika tymczasowego. Przypominam, |e to agencja zatrudnia konkretn osob i w innym przypadku wszelkie zmiany podmiotowe po stronie pracownika tymczasowego wymaga bd korekty omawianej umowy gospodarczej, w ramach której zostaBo zakontraktowane wykonywanie okre[lonego rodzaju pracy. Odpowiednie sformuBowanie pierwotnej umowy handlowej uBatwi niewtpliwie obrót gospodarczy. Równie| w ramach tej swobody, wynikajcej z art. 25 ustawy o z.p.t., pracodawca u|ytkownik ustala wysoko[ opBaty za usBug wspólnie z wybran przez siebie agencj pracy tymczasowej. Ustawa o z.p.t. nie okre[la górnej i dolnej granicy prowizji, jak mo|e pobra agencja pracy tymczasowej. Wysoko[ stawek ustala rynek. Najcz[ciej agencje pracy tymczasowej kalkuluj swoje wynagrodzenia na podstawie stawki ryczaBtowej, zale|nej od rodzaju stanowiska, jakie peBni ma pracownik tymczasowy. Stawki dla agencji 43 Art. 734 i nast. k.c. 44 Art.353 i nast. k.c. 25 pracy tymczasowej mog stanowi równie| procent wynagrodzenia pracownika tymczasowego. Przewa|nie mar|a wynosi od 10 do 20 procent wynagrodzenia brutto lub od 0,8 do 3 zB. za godzin pracy. Jak twierdz przedstawiciele agencji, jest ona indywidualnie negocjowana. Zale|y od liczby wynajmowanych pracowników, ich kwalifikacji, miejsca pracy, a tak|e od tego, czy firma jest staBym klientem agencji. Natomiast je[li chodzi o wynagrodzenie, od którego nalicza si mar|e, pod uwag brane jest to wynikajce z regulaminu wynagrodzeD danej firmy, czyli jakie dostaBaby osoba zatrudniana na danym stanowisku na umow o prac. Najcz[ciej umowa handlowa midzy agencj a pracodawc u|ytkownikiem dotyczy bdzie jedynie jednorazowego [wiadczenia okre[lonych usBug przez oddelegowanego pracownika. Jednak|e nic nie stoi na przeszkodzie aby miaBa ona charakter umowy ramowej, która wskazywa bdzie ogólne warunki wspóBpracy gospodarczej midzy stronami i na jej podstawie zawierane bd szczegóBowe umowy o [wiadczenie usBug przez wskazanych pracowników. Moim zdaniem to niewtpliwie przyczyniBoby si do usprawnienia i przy[pieszenia obrotu midzy tymi podmiotami. Nale|y w tym miejscu równie| podkre[li, |e zgodnie z art. 12 ustawy o z.p.t. ustalenie midzy agencj pracy tymczasowej a pracodawc u|ytkownikiem warunku niezatrudnienia pracownika tymczasowego przez pracodawc u|ytkownika po zakoDczeniu wykonywania pracy tymczasowej jest niewa|ne. Jest to zakaz bezwzgldny, nieograniczony w czasie. Aamie go równie| zawieranie klauzuli, w my[l której pracodawca u|ytkownik zobowizuje si nie zatrudnia pracownika tymczasowego u siebie w okresie np. 6 miesicy od dnia zakoDczenia wykonywania na jego rzecz pracy tymczasowej przez tego pracownika. Nie dotyczy to natomiast przerwania wykonywania tej pracy z powodu rezygnacji pracodawcy u|ytkownika. Dlatego warto zadba o to, aby w umowie o [wiadczenie usBug znalazBo si postanowienie zakazujce zatrudnienia przez pracodawc u|ytkownika pracownika tymczasowego, z którego zrezygnowaB przed koDcem okresu wykonywania pracy tymczasowej. Brak takiego zastrze|enia skutkowaBaby nadmiernym uprzywilejowaniem pracodawcy u|ytkownika w stosunku do agencji pracy tymczasowej. 26 § 2. Informacja zwizkowa Zgodnie z art. 23 ustawy o z.p.t. pracodawca u|ytkownik, który ma zamiar przyjcia do pracy pracownika tymczasowego, ma obowizek poinformowa o tym dziaBajc u niego reprezentatywn organizacj zwizkow. Informacja taka powinna zawiera: - rodzaj pracy, która ma by powierzona pracownikowi tymczasowemu, - wymagania kwalifikacyjne konieczne do wykonywania pracy, która ma by powierzona pracownikowi tymczasowemu, - przewidywany okres wykonywania pracy tymczasowej, - wymiar czasu pracy pracownika tymczasowego, - miejsce wykonywania pracy tymczasowej. Je|eli jednak zamierza powierzy pracownikowi tymczasowemu wykonywanie pracy przez okres dBu|szy ni| 6 miesicy, ma obowizek podj dziaBania zmierzajce do uzgodnienia tego zamiaru z dziaBajcymi w jego firmie reprezentatywnymi organizacjami zwizkowymi. Nale|y si w tym miejscu zastanowi, czy ta informacja zwizkowa dotyczy tylko faktu powierzenia wykonywania pracy pracownikowi tymczasowemu, czy tak|e jego przyczyny. Zgodnie z wykBadni gramatyczn tego przepisu pracodawca, je|eli chce powierzy wykonywanie pracy pracownikowi tymczasowemu przez okres nie dBu|szy ni| 6 miesicy, jest obowizany wyBcznie do poinformowania o takim zamiarze. W tym przypadku stoj na stanowisku, |e nie ma konieczno[ci uzasadniania swojego stanowiska. Co si natomiast tyczy obowizku podjcia dziaBaD zmierzajcych do uzgodnienia tego zamiaru w przypadku powierzenia pracownikowi tymczasowemu wykonywania pracy przez okres dBu|szy ni| 6 miesicy, wyra|am pogld, |e brak zaprezentowania organizacji zwizkowej motywów swojej decyzji mogBoby si spotka z niezrozumieniem. Dlatego w swoim dobrze pojtym interesie pracodawca u|ytkownik powinien je przedstawi. Samo przecie| sBowo  uzgodnienia niesie w sobie obowizek doprowadzenia do braku rozbie|no[ci, a nawet obopólnego wyra|enia zgody, co bez przedstawienia motywów jest w mojej ocenie niemo|liwe. Poza tym 27 zatrudnienie pracowników tymczasowych najcz[ciej wi|e si ze zwikszeniem obowizków staBych pracowników, którzy niewtpliwie bd musieli pokierowa prac osób wynajtych. Chocia|by z tego powodu pracodawca powinien zna zdanie organizacji zwizkowej w sprawie zamiaru zatrudnienia pracowników tymczasowych. Pragn w tym miejscu podkre[li, |e analizowany przepis art. 23 ust. 1 zd. 2 ustawy o z.p.t. nakazuje jedynie podjcie dziaBaD zmierzajcych do uzgodnienia tego zamiaru, nie zobowizujc przy tym pracodawcy u|ytkownika do ich dokonania. U|yte przez ustaw sformuBowanie nie upowa|nia zwizku zawodowego do wspóBdecydowania o pozyskaniu pracownika tymczasowego, a w konsekwencji nie uprawnia do zablokowania takiego dziaBania. Ma jednak zapewni swego rodzaju nadzór eliminujcy nazbyt pochopne korzystanie przez pracodawc z tej formy zatrudnienia. W zwizku z tym, je|eli nie dojdzie do uzgodnienia zamiaru przyjcia do firmy pracownika tymczasowego, nie bdzie to stanowiBo przeszkody w powierzeniu mu pracy, poniewa| decyzja co do konieczno[ci i racjonalno[ci skorzystania z pracownika tymczasowego pozostawiona zostaBa swobodnej decyzji pracodawcy. Wa|ne jest jednak, aby w przypadku kontroli PaDstwowej Inspekcji Pracy pracodawca u|ytkownik byB w stanie wykaza, |e podjB dziaBania zmierzajce do dokonania takiego uzgodnienia np. poprzez sporzdzenie notatki sBu|bowej o spotkaniu z przedstawicielami organizacji zwizkowej. Dopuszczalna jest równie| mo|liwo[ ustalenia przez strony szerszego, ni| wskazany na pocztku, zakresu informacji, który ma by przekazany organizacjom zwizkowym. W tym przypadku zarówno pracodawca u|ytkownik, jak i reprezentatywne organizacje zwizkowe musz wspólnie to ustali. Dla celów dowodowych najlepiej podpisa porozumienie w tym zakresie45. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby wBa[nie korzystajc z tego uprawnienia pracodawca u|ytkownik poinformowaB organizacje o motywach powierzenia pracy pracownikowi tymczasowemu, jak równie| poinformowaB o ich liczbie, czy okresie, na jaki zostan zatrudnieni. Reprezentatywn organizacj zwizkow, zgodnie z art. 24125a k.p., do którego wprost odsyBa ustawa o z.p.t., jest organizacja, która: 1) jest jednostk organizacyjn albo organizacj czBonkowsk ponadzakBadowej organizacji zwizkowej zrzeszajcej: 45 Art. 23 ust. 2 zd. 2 ustawy o z.p.t. 28 - co najmniej trzysta tysicy pracowników, zgodnie z art. 6 ustawy o Komisji Trójstronnej46, - co najmniej 10% ogóBu pracowników objtych zakresem dziaBania statutu, nie mniej jednak ni| dziesi tysicy pracowników, - najwiksz liczb pracowników, dla których mógBby by zawarty okre[lony ukBad ponadzakBadowy pod warunkiem |e zrzesza ona co najmniej 7% pracowników zatrudnionych u pracodawcy, 2) zrzesza co najmniej 10% pracowników zatrudnionych u pracodawcy. Je|eli jednak |adna z zakBadowych organizacji zwizkowych nie speBnia powy|szych warunków, reprezentatywn zakBadow organizacj zwizkow jest organizacja zrzeszajca najwiksz liczb pracowników. Je|eli wic w zakBadzie dziaBa tylko jedna organizacja zwizkowa, to bez wzgldu na liczb czBonków posiada status organizacji reprezentatywnej. Natomiast brak organizacji zwizkowej dezaktualizuje obowizek pracodawcy do przedstawienia informacji zwizkowej. Na koDcu tych rozwa|aD pragn doda, |e obowizek poinformowania przez pracodawc u|ytkownika reprezentatywnej organizacji zwizkowej spoczywa na nim ka|dorazowo w momencie, kiedy bdzie chciaB przyj do pracy u siebie pracownika tymczasowego. Obowizek ten nie zale|y ani od liczby obecnych pracowników ani majcych by zatrudnionych. 46 Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw SpoBeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu spoBecznego (Dz. U. Nr 100, poz. 1080 z pózn. zm.) 29 RozdziaB III. Umowa o prac tymczasow § 1. Rodzaje umowy Zgodnie z art. 7 ustawy o z.p.t., agencja pracy tymczasowej mo|e zatrudni pracowników tymczasowych wyBcznie na podstawie umowy o prac na czas okre[lony lub na czas wykonywania okre[lonej pracy. Jest to przepis szczególny w stosunku do regulacji Kodeksu pracy. Niedopuszczalne jest wic stosowanie wobec pracowników tymczasowych umów na okres próbny lub na czas nieokre[lony. Termin obowizywania umowy o prac na czas okre[lony mo|e by wyznaczony zarówno przez dat kalendarzow, jak równie| poprzez wskazanie zdarzenia przyszBego pewnego, którego nadej[cie powoduje ustanie stosunku pracy. Natomiast umowa na czas wykonywania okre[lonej pracy jest zawierana na czas niezbdny do jej wykonania. Termin jej rozwizania zale|y od tempa wykonania danego zadania, którego dokBadnie nie da si ustali. W zwizku z tym bardzo istotne jest precyzyjne okre[lenie rodzaju pracy, jaka ma by wykonana, np. zainstalowanie centrali telefonicznej w firmie z caBym okablowaniem i podBczeniem urzdzeD koDcowych, a| do momentu oddania jej do u|ytkowania. Z mocy art. 21 ustawy o z.p.t., do umów o prac na czas okre[lony zawartych midzy agencj pracy tymczasowej a pracownikiem tymczasowym nie stosuje si art. 251 k.p. W stosunku do pracowników tymczasowych wyBczono wic zakaz wielokrotnego zawierania po sobie umów na czas okre[lony. W my[l bowiem art. 251 k.p., zawarcie trzech nastpujcych po sobie umów na czas okre[lony, gdy przerwa midzy rozwizaniem poprzedniej, a nawizaniem kolejnej umowy nie przekroczyBa jednego miesica, jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o prac na czas nieokre[lony. Ustawowa regulacja wyBczajca zakaz zawierania ponad dwóch umów na czas oznaczony jest uzasadniona potrzeb zagwarantowania jak najwikszej elastyczno[ci zatrudnienia w zakresie pracy tymczasowej. 30 § 2. SkBadniki tre[ci umowy W art. 13 ustawy o z.p.t. wskazano wymogi formalne dotyczce umowy o prace tymczasow. Umowa o prac zawarta midzy agencj pracy tymczasowej a pracownikiem tymczasowym powinna okre[la: - strony umowy (pracownik i agencja pracy tymczasowej), - rodzaj umowy (na czas okre[lony lub na czas wykonywania okre[lonej pracy), - dat zawarcia umowy, - pracodawc u|ytkownika, - ustalony okres wykonywania na rzecz pracodawcy u|ytkownika pracy tymczasowej, - rodzaj pracy, która ma by powierzona pracownikowi tymczasowemu (poprzez wskazanie stanowiska, funkcji, czy opisu czynno[ci), - wymiar czasu pracy pracownika tymczasowego (peBny lub niepeBny), - miejsce wykonywania pracy tymczasowej (siedziba pracodawcy u|ytkownika lub inne miejsce przez niego wskazane), - wynagrodzenie za prac oraz termin i sposób wypBacania tego wynagrodzenia przez agencj pracy tymczasowej. Warunkiem sine qua non umowy o prac jest okre[lenie rodzaju pracy, która ma by powierzona pracownikowi tymczasowemu. To ona bowiem determinuje wysoko[ wynagrodzenia za prac. Bez tego skBadnika nie dojdzie do zawarcia umowy. W przypadku pracowników tymczasowych, w momencie konstruowania umowy o prac, nale|y zawsze mie na uwadze, |e ustawa o z.p.t. zakazuje powierzania pracownikom tymczasowym niektórych rodzajów prac, niezale|nie od zakazów dotyczcych ogóBu pracowników. Pracownik tymczasowy nie mo|e wykonywa pracy szczególnie niebezpiecznej, o czym bdzie mowa w rozdziale V. Zakazane jest równie| powierzanie mu pracy na stanowisku, na którym jest zatrudniony pracownik wBasny pracodawcy u|ytkownika w okresie uczestniczenia tego pracownika w legalnym strajku, a tak|e na stanowisku pracy, na którym w okresie ostatnich 3 miesicy poprzedzajcych przewidywany termin rozpoczcia wykonywania pracy tymczasowej przez pracownika tymczasowego byB zatrudniony pracownik staBy 31 pracodawcy u|ytkownika, z którym rozwizany zostaB stosunek pracy z przyczyn niedotyczcych pracowników47. Wynagrodzenie pracownika tymczasowego, na mocy art. 5 ustawy o z.p.t., podlega takiej samej ochronie jak w przypadku typowego stosunku pracy. Obowizuje np. zakaz zrzeczenia si prawa do wynagrodzenia lub przeniesienia go na inne osoby48. Maj tak|e zastosowanie przepisy dotyczce terminu i sposobu wypBaty wynagrodzenia okre[lone w przepisach kodeksowych. Wynagrodzenie za prac pBatne raz w miesicu wypBaca si z doBu - zgodnie z zasad pBacenia wynagrodzenia za prac wykonan, niezwBocznie po ustaleniu jego peBnej wysoko[ci, nie pózniej jednak ni| w cigu pierwszych 10 dni nastpnego miesica kalendarzowego49. WypBata wynagrodzenia nastpuje w formie pieni|nej do rk pracownika, chyba |e wyrazi on pisemn zgod na wypBat wynagrodzenia w inny sposób, np. w formie przelewu na konto bankowe50. Wskazanie okresu wykonywania na rzecz pracodawcy u|ytkownika pracy tymczasowej w umowie nie daje pracownikowi gwarancji, |e przez taki czas bdzie faktycznie pracowaB. Jest to termin rozwizania umowy. W umowie o prac zawartej na czas okre[lony jej strony mog bowiem przewidzie mo|liwo[ wcze[niejszego rozwizania tej umowy przez ka|d ze stron za wypowiedzeniem. Jednak|e ju| tu warto zauwa|y, |e w odró|nieniu od kodeksowej regulacji umowy o prace na czas okre[lony, gdzie klauzula dopuszczajca jej wypowiedzenie mo|e by wprowadzona jedynie do takiej umowy, która jest zawierana na okres dBu|szy ni| 6 miesicy, to w przypadku umowy na czas okre[lony zawieranej z pracownikiem tymczasowym dopuszczalno[ wprowadzenia takiej klauzuli jest niezale|na od dBugo[ci trwania umowy51. Umowa o prac powinna by zawarta na pi[mie. Je|eli umowa o prac nie zostaBa zawarta na pi[mie, pozostanie ona wa|na, jednak|e agencja pracy tymczasowej bdzie zobowizana potwierdzi pracownikowi tymczasowemu w formie pisemnej rodzaj zawartej umowy o prac i jej warunki, nie pózniej ni| w drugim dniu wykonywania pracy tymczasowej52. Przy typowej umowie o prac, pracodawca musi to uczyni najpózniej w dniu rozpoczcia pracy przez pracownika53. 47 Art. 8 ustawy o z.p.t. 48 Art. 84 k.p. 49 Art. 85 § 2 k.p. 50 Art. 86 § 3 k.p. 51 Art. 33 k.p.; Art. 13 ust. 2 ustawy o z.p.t. 52 Art. 13 ust. 4 ustawy o z.p.t. 53 Art. 29 § 2 k.p. 32 Umowa o prac z pracownikiem tymczasowym mo|e by zmieniona w drodze porozumienia stron albo wypowiedzenia zmieniajcego54. Zgodnie z zasad równego traktowania, warunki pracy i pBacy pracowników tymczasowych nie mog by mniej korzystne ni| okre[lone w przepisach o wynagrodzeniu obowizujcych u pracodawcy u|ytkownika55. Stoj na stanowisku, |e zmiany tych regulacji wpBywaj na tre[ stosunków pracy pracowników tymczasowych. Po zawarciu umowy o prac agencja kieruje pracownika do pracy u pracodawcy u|ytkownika. Je|eli pracodawca u|ytkownik bdzie zadowolony z pracy pracownika tymczasowego, to po zakoDczeniu umowy o prac tymczasow sam mo|e go zatrudni na podstawie zwykBej umowy o prac. Agencja nie mo|e domaga si od pracodawcy u|ytkownika, aby go nie zatrudniaB po okresie pracy tymczasowej56. 54 Art.. 42 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 55 Art. 9 ust. 2 w zw. z art. 15 ust. 1 ustawy o z.p.t. 56 Art. 12 ustawy o z.p.t. 33 RozdziaB IV. Czas pracy i czas wypoczynku pracowników tymczasowych § 1. Czas pracy pracowników tymczasowych Ustawa o z.p.t. nie zawiera regulacji dotyczcych czasu pracy. Jednak|e ju| sama specyfika pracy tymczasowej wywoBuje ró|nice wobec zwykBych pracowników. Te wynikaj przede wszystkim z tego, |e zatrudnienie tymczasowe jest krótkotrwaBe i ma sBu|y zaspokojeniu konkretnych, bie|cych potrzeb pracodawcy. Czasem pracy pracownika tymczasowego jest czas, w którym pozostaje on w dyspozycji pracodawcy u|ytkownika w zakBadzie pracy lub w innym miejscu przez niego wyznaczonym do wykonywania pracy57. Decydujc si na zatrudnienie pracownika tymczasowego, trzeba pamita, |e doBczy on do istniejcego ju| zespoBu pracowników. Dlatego te| najbardziej praktycznym rozwizaniem, pozwalajcym unikn zakBócenia w funkcjonowaniu przedsibiorstwa, byBoby zorganizowanie mu pracy w takim samym systemie czasu pracy (podstawowym lub szczególnym)58, w jakim s ju| zatrudnieni stali pracownicy pracodawcy u|ytkownika oraz zastosowanie takiego samego okresu rozliczeniowego (1 miesic, 3 miesice). Jest to jednak niemo|liwe w sytuacjach, gdy umowa o prac trwa zaledwie kilka dni czy tygodni. Wówczas nale|y ustali indywidualny wymiar jego czasu pracy zgodnie z art. 130 § 1 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. Przepis ten stanowi, |e obowizujcy pracownika wymiar czasu pracy oblicza si, mno|c 40 godzin przez liczb tygodni przypadajcych w okresie rozliczeniowym, a nastpnie dodajc do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostaBych do koDca okresu rozliczeniowego, przypadajcych od poniedziaBku do pitku, gdzie 40 godzin odnosi si do przecitnie tygodniowej (5 dni) normy czasu pracy, a 8 godzin do dobowej normy czasu pracy59. Musz w tym miejscu jeszcze zaznaczy, |e przy dokonywanej tutaj analizie kilkudniowej i kilkutygodniowej umowy o prac tymczasow okres rozliczeniowy pracownika tymczasowego bdzie równy okresowi obowizywania umowy. Art. 130 § 1 k.p. dostosowany jest jednak do miesicznych okresów rozliczeniowych i nie przewiduje obliczania wymiaru 57 Art. 128 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 58 Art. 129, 135-140, 142-145 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 59 Art. 129 § 1 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 34 czasu pracy dla krótszych umów o prac. Aby tego jednak dokona nale|y posiBkowo odnie[ si do dobowej i tygodniowej normy czasu pracy okre[lonej w art. 128 § 3 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. Zgodnie z tym przepisem doba to 24 kolejne godziny, a tydzieD to 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynajc od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego. A zatem, je|eli pracownik ma umow zawart na okres krótszy ni| tydzieD, to do obliczenia jego wymiaru czasu pracy trzeba pomno|y liczb dni przez 8 godzin, bo tyle wynosi norma dobowa. Wymiar czasu pracy dla pracownika zatrudnionego przez 4 dni wyniesie 32 godziny (4 dni x 8 godzin). Gdy pracuje tydzieD, wówczas jego czas pracy powinien wynie[ 40 godzin, bo tyle wynosi przecitna tygodniowa norma czasu pracy. Natomiast wymiar czasu pracy pracownika tymczasowego zatrudnionego przez 10 dni wyniesie 64 godziny (1 tydzieD x 40 godzin + 3 dni x 8 godzin). Niezgodne zatem z prawem bdzie zatrudnienie pracownika tymczasowego na 5 dni i zaplanowanie mu pracy po 12 godzin dziennie. W cigu 5 dni powinien przepracowa 40 godzin. Pracujc po 12 godzin dziennie przepracowaBby 60 godzin, a wic nale|aBoby mu wypBaci odrbne wynagrodzenie za 20 godzin nadliczbowych. Podsumowujc: powy|szy wtek dotyczyB pracownika tymczasowego, który zaczB swoj prac po rozpoczciu okresu rozliczeniowego u pracodawcy u|ytkownika, a zakoDczyB j przed jego upBywem. Je|eli natomiast pracownik tymczasowy pojawi si u pracodawcy u|ytkownika w trakcie trwania okresu rozliczeniowego jego zwykBych pracowników i bdzie pracowaB od pocztku okresu rozliczeniowego do dnia zakoDczenia wykonywania pracy tymczasowej lub od dnia rozpoczcia wykonywania pracy tymczasowej do dnia zakoDczenia okresu rozliczeniowego, wówczas zastosowanie bdzie miaBa regulacja art. 1516 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. Zgodnie z tym przepisem, je|eli w tym okresie pracownik tymczasowy przekroczy ustalone dla zwykBych pracowników normy czasu pracy, bdzie mu przysBugiwaBo, oprócz normalnego wynagrodzenia, prawo do dodatku za prac w godzinach nadliczbowych. Pracownicy tymczasowi mog by zatrudniani w innym systemie czasu pracy ni| pracownicy stali pracodawcy u|ytkownika, odpowiednim ze wzgldu na wykonywanie poszczególnych rodzajów pracy. Jednak|e nale|y mie na uwadze zasad równego traktowania i w przypadku, gdy pracodawca u|ytkownik zastosowaB okre[lony system czasu pracy do wBasnych pracowników wykonujcych tak sam prac, jak ta, która zostaBa powierzona pracownikom tymczasowym, to pracownicy tymczasowi powinni zosta objci takim samym systemem czasu pracy. Je|eli natomiast na danym stanowisku s zatrudnieni wyBcznie pracownicy tymczasowi, system czasu pracy powinien by ustalony odpowiednio do rodzaju pracy lub jej organizacji. Nie mo|na 35 stosowa danego systemu czasu pracy tylko ze wzgldu na to, |e praca ma charakter tymczasowy. Inaczej mo|e by ustalony tak|e okres rozliczeniowy. Na przykBad, czas pracy pracowników tymczasowych bdzie rozliczany w miesicznym okresie rozliczeniowym, a pozostaBych zatrudnionych u pracodawcy u|ytkownika w czteromiesicznym okresie rozliczeniowym, oczywi[cie, z zachowaniem zasady równego traktowania. Podsumowujc nale|y stwierdzi, |e zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o z.p.t., pracodawca u|ytkownik wykonuje obowizki i korzysta z praw przysBugujcych pracodawcy w zakresie niezbdnym do organizowania pracy z udziaBem pracownika tymczasowego. To jemu przysBuguj wic wzgldem pracownika tymczasowego uprawnienia zwizane m.in. z: - ustaleniem rozkBadu czasu pracy, tj. godzin rozpoczcia i zakoDczenia pracy, oraz dni pracy, - dokonaniem wyboru systemu czasu pracy, - poleceniem pracy w godzinach nadliczbowych, - poleceniem pracy w dniu wolnym od pracy. Pracodawca u|ytkownik ma obowizek prowadzenia ewidencji czasu pracy pracowników tymczasowych i przekazywa te informacje agencji pracy tymczasowej, aby ta prawidBowo naliczyBa i wypBaciBa pracownikowi tymczasowemu wynagrodzenie. 36 § 2. Urlop wypoczynkowy pracowników tymczasowych Ustawa o z.p.t. wprowadza samodzielne zasady dotyczce nabycia prawa, wymiaru i sposobu udzielania urlopu wypoczynkowego pracownikom tymczasowym. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o z.p.t. pracownik tymczasowy nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze dwóch dni za ka|dy miesic pozostawania w dyspozycji jednego pracodawcy u|ytkownika lub wicej ni| jednego pracodawcy u|ytkownika. W konsekwencji roczny wymiar urlopu pracownika tymczasowego mo|e osign teoretycznie nawet 24 dni, niezale|nie od jego sta|u pracy. Pozostawanie w dyspozycji pracodawcy u|ytkownika nie jest równoznaczne z okresem wykonywania pracy tymczasowej. Okresem pozostawania w dyspozycji pracodawcy u|ytkownika jest okres, na jaki agencja skierowaBa pracownika tymczasowego do wykonywania pracy tymczasowej na rzecz pracodawcy u|ytkownika. Przy ustalaniu okresu uprawniajcego go do nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego uwzgldnia si wszystkie kalendarzowe dni pozostawania tego pracownika w dyspozycji pracodawcy u|ytkownika, niezale|nie od tego, czy w tych dniach praca byBa faktycznie [wiadczona, czy te| nie i bez wzgldu na wymiar czasu pracy, jak równie| okresy odpoczynku i korzystanie ze zwolnieD lekarskich. Mo|liwa jest równie| sytuacja, w której umowa o prac trwa dBu|ej ni| okres pozostawania w dyspozycji pracodawcy u|ytkownika, i za takie okresy urlop nie przysBuguje. Pracodawca u|ytkownik mo|e bowiem skróci okres zapotrzebowania na prac tymczasow. Pracownik tymczasowy nabywa prawo do dwóch dni urlopu za ka|dy miesic pozostawania w dyspozycji jednego lub wicej ni| jednego pracodawcy u|ytkownika. To oznacza, |e przy pozostawaniu w dyspozycji jednocze[nie u kilku pracodawców u|ytkowników przez okres 5 miesicy wymiar jego urlopu bdzie wynosiB 10 dni. W przypadku natomiast, gdy pracownik tymczasowy pozostaje jednocze[nie w kilku stosunkach pracy z ró|nymi agencjami pracy tymczasowej, nabywa prawo do osobnych urlopów wypoczynkowych, oddzielnie w ka|dej agencji. 37 Pracownikowi tymczasowemu nie przysBuguje urlop proporcjonalny. Minimalnym okresem uprawniajcym pracownika tymczasowego do nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego jest miesic pozostawania w dyspozycji pracodawcy u|ytkownika lub wicej ni| jednego pracodawcy u|ytkownika. Je|eli pracownik tymczasowy w okresie zatrudnienia przez dan agencj bdzie pozostawaB w dyspozycji pracodawcy u|ytkownika nie przez miesic, lecz np. przez 15 dni, to nie nabdzie za ten czas prawa do urlopu wypoczynkowego. Do pracownika tymczasowego nie stosuje si w tym zakresie regulacji Kodeksu pracy Miesiczny termin pozostawania w dyspozycji pracodawcy u|ytkownika lub wicej ni| jednego pracodawcy u|ytkownika ustala si na podstawie art. 114 k.c. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. i art. 300 k.p., który stanowi, |e je|eli termin jest oznaczony w miesicach, a cigBo[ terminu nie jest wymagana, miesic liczy si jako dni trzydzie[ci. Do tych dni wlicza si wszystkie kolejne dni kalendarzowe pozostawania przez pracownika tymczasowego w dyspozycji pracodawcy u|ytkownika lub wicej ni| jednego pracodawcy u|ytkownika. Je|eli wic pracownik tymczasowy na podstawie umów o prac zawartych z dan agencj pozostawaB w dyspozycji pierwszego pracodawcy u|ytkownika przez 10 dni - od 1 do 10 kwietnia, u drugiego przez 5 dni - od 15 do 19 kwietnia i u trzeciego przez 20 dni - od 10 maja do 30 maja, to po zsumowaniu wszystkich kolejnych dni kalendarzowych pozostawania w dyspozycji pracodawców u|ytkowników miesiczny termin upBynB 25 maja, w okresie pozostawania w dyspozycji u trzeciego pracodawcy u|ytkownika. Pragn w tym miejscu przypomnie, |e art. 10 ust. 2 ustawy o z.p.t. nakBada na pracodawc u|ytkownika obowizek udzielenia pracownikowi tymczasowemu urlopu wypoczynkowego w naturze w okresie wykonywania pracy tymczasowej, je|eli wykonywanie pracy na rzecz danego pracodawcy u|ytkownika obejmuje 6 miesicy lub okres dBu|szy. Wówczas w terminie uzgodnionym z pracownikiem tymczasowym pracodawca u|ytkownik jest obowizany udzieli mu czasu wolnego od pracy w wymiarze odpowiadajcym przysBugujcemu temu pracownikowi urlopowi wypoczynkowemu. W takim wypadku pracownik tymczasowy mo|e równie| na podstawie art. 17 ust. 2 zd. 2 ustawy o z.p.t. realizowa prawo do urlopu na |danie udzielanego w trybie art. 1672 k.p. w wymiarze nie wicej ni| 4 dni w ka|dym roku kalendarzowym. Warto podkre[li, |e uniemo|liwienie pracownikowi tymczasowemu skorzystania z takich uprawnieD powoduje, |e wykroczenie przeciwko prawom pracownika popeBnia pracodawca u|ytkownik. 38 Natomiast do pracownika tymczasowego wykonujcego prac przez okres do 6 miesicy nie stosuje si w sposób bezwzgldny zasady obowizku udzielania urlopu w naturze60. Jest to istotne odstpstwo od kodeksowych zasad wykorzystania urlopu wypoczynkowego. W zwizku powy|szym nale|y mie na uwadze dwie sytuacje. Pierwsza to nabycie prawa do urlopu, które pracownik tymczasowy nabywa ex lege (z mocy samego prawa) na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy o z.p.t. Druga sytuacja to porozumienia odno[nie wykorzystania przez niego urlopu w sytuacji zatrudnienia nie przekraczajcego 6 miesicy, które mo|e by dokonane na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o z.p.t. Je|eli agencja i pracodawca u|ytkownik nie ustalili jednak zasad wykorzystania urlopu, ten ostatni nie jest zobowizany do jego udzielenia w naturze. W takiej sytuacji jednak agencja pracy tymczasowej zobowizana jest, na mocy art. 17 ust. 3 ustawy o z.p.t, do wypBacenia pracownikowi tymczasowemu ekwiwalentu pieni|nego w zamian za ten urlop lub te| za jego niewykorzystan cz[. Zgodnie z art. 17 ust. 4 ustawy o z.p.t. przy obliczaniu wynagrodzenia za jeden dzieD urlopu wypoczynkowego lub ekwiwalentu pieni|nego za jeden dzieD tego urlopu bierze si pod uwag wynagrodzenie uzyskane przez pracownika tymczasowego w okresie wykonywania pracy tymczasowej i dzieli si to wynagrodzenie przez liczb dni pracy, za które ono przysBugiwaBo. Uwzgldnia si zatem wyBcznie dni, w które pracownik tymczasowy faktycznie wykonywaB prac i otrzymaB za ni wynagrodzenie, pomijajc nieobecno[ci spowodowane niezdolno[ci do pracy czy urlopem, oraz wynagrodzenie, jakie przysBugiwaBo za czas tych nieobecno[ci. Powoduje to, |e proces wyliczania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy pracownika tymczasowego jest bardziej zBo|ony ni| u zwykBego pracownika. Na koniec tego wtku zilustruj to przykBadem. Pracownik tymczasowy pozostawaB w dyspozycji u pracodawcy u|ytkownika przez 2 miesice. NabyB wic prawo do 4 dni urlopu. W cigu tego okresu faktycznie wykonywaB prac tymczasow przez 40 dni, za które otrzymaB 3000 zB. Jego wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy lub ekwiwalent pieni|ny za niewykorzystany urlop wynosi: (3000 zB : 40) x 4 = 300 zB. Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy powinien by wypBacony w dacie rozwizania umowy o prac, z tytuBu której pracownik nabyB prawo do ekwiwalentu. W my[l wyroku Sdu Najwy|szego z 15 pazdziernika 1976 r.61, pracownik nabywa prawo do ekwiwalentu pieni|nego za niewykorzystany urlop w dacie rozwizania stosunku pracy. Je|eli agencja 60 Art. 10 ust. 1 ustawy o z.p.t. 61 Wyrok SN z 15 pazdziernika 1976 r. I PRN 1/76, Lex nr 14330 39 pracy tymczasowej tego nie zrobi, pracownik mo|e wystpi do sdu pracy z roszczeniem o wypBacenie ekwiwalentu, najlepiej po uprzednim wezwaniu agencji do dobrowolnego speBnienia |dania. Urlop nie przysBuguje jednak za okres, za który pracownik wykorzystaB u poprzedniego pracodawcy urlop wypoczynkowy przysBugujcy na podstawie odrbnych przepisów62. Aby to lepiej wyjasni, posBu| si przykBadem. Pracownik tymczasowy zanim rozpoczB [wiadczy prac na rzecz pracodawcy u|ytkownika byB zatrudniony na umow na czas nieokre[lony. W kwietniu wykorzystaB urlop wypoczynkowy za caBy dany rok. Nastpnie zostanie zwolniony. W lipcu tego samego roku zgBosi si do agencji pracy tymczasowej i przez okres od sierpnia do grudnia wykonywaB bez przerwy prac na rzecz ró|nych pracodawców u|ytkowników. W zwizku z tym za okres od sierpnia do grudnia pracownik tymczasowy nie nabdzie ju| prawa do urlopu wypoczynkowego z tytuBu pracy tymczasowej, gdy| za ten okres wykorzystaB ju| urlop na podstawie przepisów Kodeksu pracy. Wymiar urlop wypoczynkowego pracownika tymczasowego - tj. 2 dni za ka|dy miesic pozostawania w dyspozycji jednego pracodawcy u|ytkownika lub wicej ni| jednego pracodawcy u|ytkownika - jest niezale|ny od tego, czy wykonuje on prac na podstawie umowy o prac na caBy etat, czy tylko na cz[ etatu. Wymiar urlopu nie zale|y od wymiaru czasu pracy. Je|eli zatem pracownik zatrudniony jest w wymiarze 1/8 etatu i wykonuje prac przez 1 godzin dziennie, to przysBuguj mu dwa jednogodzinne dni urlopu. Je|eli chodzi o sposób udzielania urlopu wypoczynkowego, to zgodnie z dyspozycj art. 17 ust. 2 zd. 1 ustawy o z.p.t. urlopu udziela si pracownikowi tymczasowemu w dni, które byByby dla niego dniami pracy, gdyby nie korzystaB z tego urlopu. Pracownik tymczasowy wykorzystuje urlop wypoczynkowy w dniach, a nie w wymiarze godzinowym, tak jak zwykBy pracownik. Dlatego te| do pracowników tymczasowych nie maj zastosowania zasady udzielania urlopu w wymiarze godzinowym, o których mowa w art. 1542 k.p. Na przykBadzie wygldaBoby to nastpujco. Pracownik tymczasowy zatrudniony jest na póB etatu i pracuje dwa razy w tygodniu, w poniedziaBek i wtorek po 10 godzin. Ma wic prawo do tych dwóch dni w caBo[ci wolnych. Nie mo|na przelicza mu urlopu na godziny w taki sposób, |e 2 dni x 8 godzin = 16 godzin i kaza mu przyj[ do pracy we wtorek czy inny dzieD na 4 godziny. Na koDcu tych rozwa|aD pragn odnie[ si do urlopów okoliczno[ciowych. Ustawa o z.p.t. nie zawiera wyBczenia uprawnieD do tych 62 Art. 17 ust. 1 zd. 2 ustawy o z.p.t. 40 [wiadczeD, w zwizku z tym przysBuguj one tak|e tej grupie pracowników. Nale|y wic wprost stosowa przepisy rozporzdzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecno[ci w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnieD od pracy 63. W § 15 tego rozporzdzenia okre[lono dwie grupy przypadków, które skutkuj obowizkiem udzielenia pBatnego zwolnienia okoliczno[ciowego, w wymiarze: - 2 dni - w razie [lubu pracownika lub urodzenia si jego dziecka albo zgonu i pogrzebu maB|onka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy, - 1 dnia - w razie [lubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, te[ciowej, te[cia, babki, dziadka, a tak|e innej osoby pozostajcej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpo[redni opiek. Wykorzystanie zwolnienia okoliczno[ciowego powinno nastpi w dniu zdarzenia, które jest podstaw jego udzielenia, lub w bezpo[rednim ssiedztwie tego dnia - w zwizku np. z zaBatwianiem koniecznych formalno[ci. 63 Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecno[ci w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnieD od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281), zwane w dalszej cz[ci rozporzdzeniem w sprawie udzielania zwolnieD od pracy. 41 RozdziaB V. Standardy ochrony prawnej pracowników tymczasowych § 1. Zasada równego traktowania Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o z.p.t., pracownik tymczasowy w okresie wykonywania pracy na rzecz pracodawcy u|ytkownika nie mo|e by traktowany mniej korzystnie w zakresie warunków pracy i innych warunków zatrudnienia ni| pracownicy zatrudnieni przez tego pracodawc u|ytkownika na takim samym lub podobnym stanowisku pracy. Przedmiotem ochrony okre[lonej w tym przepisie s warunki pracy i inne warunki zatrudnienia pracownika tymczasowego. Pojcie  warunki pracy zwizane jest przede wszystkim ze stanem bezpieczeDstwa i higieny pracy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy tymczasowej. Dla przykBadu, gdy u pracodawcy u|ytkownika wykonywana jest praca monotonna, pracodawca musi wprowadzi przerwy w pracy wliczane do czasu pracy64. Odmówienie prawa do korzystania z takich przerw pracownikom tymczasowym wykonujcym prac monotonn, podczas gdy pracownicy stali wykonujcy tak prac z nich korzystaj, stanowi pogorszenie ich warunków BHP i naruszenie zasady równego traktowania pracowników tymczasowych. Natomiast  inne warunki zatrudnienia" dotycz warunków, na jakich agencja pracy tymczasowej i pracownik tymczasowy nawizuj umow o prac na potrzeby konkretnego pracodawcy u|ytkownika. Zakres podstawowych warunków zatrudnienia, wymaganych w tre[ci umowy o prac zawieranej z pracownikiem tymczasowym, okre[la art. 13 ust. 1 ustawy o z.p.t. Dla przypomnienia nale| do nich: - rodzaj pracy, która ma by powierzona pracownikowi tymczasowemu, - wymiar czasu pracy pracownika tymczasowego, - miejsce wykonywania pracy tymczasowej, - wynagrodzenie za prac oraz termin i sposób wypBacania tego wynagrodzenia przez agencj pracy tymczasowej. 64 Art. 145. § 1 k.p. 42 Zasada niedyskryminacji ze wzgldu na tymczasowy status pracowniczy dotyczy gBównie wynagrodzenia za prac. Do wynagrodzenia pracownika tymczasowego stosuje si odpowiednio przepisy Kodeksu pracy. W zwizku z tym pracownik tymczasowy nie mo|e dosta ni|szego wynagrodzenia za tak sam ilo[ciowo i jako[ciowo prac, zajmujcy identyczne lub zbli|one stanowisko pracy jak wykonuje staBy pracownik pracodawcy u|ytkownika uwzgldniajc rodzaj wykonywanej pracy i kwalifikacje wymagane przy jej wykonywaniu65. Na wynagrodzenie skBadaj si te| korzystniejsze ni| okre[lone w powszechnie obowizujcych przepisach dodatki do wynagrodzenia okre[lone w wewntrznych przepisach obowizujcych u danego pracodawcy u|ytkownika, np. za prac w porze nocnej. A zatem pracodawca u|ytkownik ma obowizek uwzgldni ich wysoko[ w pisemnej informacji dla agencji przekazywan w ramach uzgodnieD, a agencja uzyskawszy tak informacj ma obowizek ustala przysBugujce pracownikowi tymczasowemu wynagrodzenie z uwzgldnieniem tego korzystniejszego dodatku. WypBacanie bowiem jedynie dodatku wynikajcego z Kodeksu pracy byBoby jego dyskryminacj wobec pracowników wBasnych pracodawcy u|ytkownika. Zakaz traktowania pracowników tymczasowych mniej korzystnie od wBasnych dotyczy równie| uczestnictwa w szkoleniach podnoszcych kwalifikacje zawodowe. Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o z.p.t. pracownik tymczasowy wykonujcy prac dBu|ej ni| 6 tygodni na rzecz tego samego pracodawcy u|ytkownika ma prawo do uczestnictwa w szkoleniach przez niego organizowanych. W takim przypadku pracownikowi tymczasowemu przysBuguj urlop szkoleniowy i zwolnienie z cz[ci dnia a tak|e mo|liwo[ przyznania dodatkowych [wiadczeD zgodnie z rozporzdzeniem w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wyksztaBcenia ogólnego dorosBych66. Kontynuacj zasady równego traktowania pracowników tymczasowych jest art. 22 ustawy o z.p.t. stanowicy, |e pracownik tymczasowy w okresie wykonywania pracy na rzecz pracodawcy u|ytkownika ma prawo do korzystania z jego urzdzeD socjalnych na zasadach przewidzianych dla pracowników przez niego zatrudnionych. Przez  urzdzenia socjalne" nale|y rozumie powszechnie dostpne u pracodawcy u|ytkownika pomieszczenia przeznaczone do zaspokajania potrzeb |ywieniowych, medycznych, sportowo- 65 Art. 78 § 1 k.p. 66 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej Oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 pazdziernika 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wyksztaBcenia ogólnego dorosBych (Dz. U. Nr 103 poz. 472), zwane w dalszej cz[ci rozporzdzeniem w sprawie podnoszenia kwalifikacji zawodowych. 43 rekreacyjnych, kulturalnych. Ma to zapobiec dyskryminacji i podziaBowi pracowników na lepszych - wBasnych, i gorszych - tymczasowych. Gdyby si okazaBo, |e pracodawca u|ytkownik naruszyB wobec pracownika tymczasowego zasad równego traktowania, w zakresie wy|ej omówionych warunków, przysBuguje mu prawo dochodzenia od agencji pracy tymczasowej odszkodowania w wysoko[ci okre[lonej w przepisach Kodeksu pracy dotyczcych odszkodowania nale|nego pracownikowi od pracodawcy z tytuBu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu, tj. w wysoko[ci nie ni|szej ni| minimalne wynagrodzenie za prac67. Nale|y podkre[li, |e odszkodowanie nale|y si pracownikowi zawsze od agencji pracy tymczasowej, bo to ona ponosi odpowiedzialno[ prawn z tytuBu naruszenia zasady równego traktowania wobec pracownika tymczasowego. Jednak|e pracodawca u|ytkownik musi zdawa sobie spraw, |e i on ponosi tak odpowiedzialno[, bo agencja pracy tymczasowej ma prawo dochodzenia od niego zwrotu równowarto[ci odszkodowania, które zostaBo wypBacone pracownikowi tymczasowemu68. ChciaBbym zwróci uwag, |e w praktyce szczególne znaczenie ma kwestia jednakowego wynagradzania za prac jednakowej warto[ci. Jak ju| o tym pisaBem, zgodnie z art. 9 ust. 2 pkt 1 ustawy o z.p.t. pracodawca u|ytkownik ma obowizek poinformowania agencji o wynagrodzeniu za prac, która ma by powierzona pracownikowi tymczasowemu, okre[lonym w obowizujcych u niego przepisach o wynagrodzeniu. Wynika wic z tego, |e zani|enie wysoko[ci wynagrodzenia, a wic naruszenie zasady równego traktowania mo|e nastpi z winy pracodawcy u|ytkownika lub agencji pracy tymczasowej. W zale|no[ci od tego obowizek wypBaty odszkodowania pracownikowi tymczasowemu obci|y ostatecznie agencj lub pracodawc u|ytkownika. Je|eli pracodawca u|ytkownik podaB nieprawdziwe informacje dotyczce zasad wynagradzania, a agencja ustaliBa na ich podstawie wynagrodzenie dyskryminujce i zostaBa zmuszona do wypBaty odszkodowania lub wynagrodzenia wyrównawczego to finalnie pracodawca u|ytkownik ponosi odpowiedzialno[ odszkodowawcz wobec agencji. Natomiast je|eli to agencja zani|yBa wysoko[ wynagrodzenia ma obowizek wypBaci pracownikowi odszkodowanie i nie ma prawa do roszczenia zwrotnego wzgldem pracodawcy u|ytkownika. Warto zwróci uwag, |e agencja pracy tymczasowej odpowiada równie| na ogólnych zasadach okre[lonych w Kodeksie pracy za praktyki dyskryminacyjne w stosunku do zatrudnionych u niej pracowników 67 Art. 183d k.p. 68 Art. 16 ustawy o z.p.t. 44 tymczasowych, zarówno tych skierowanych do tego samego, jak i do ró|nych pracodawców u|ytkowników, np. w dostpie do zatrudnienia. Innymi sBowy pracownik tymczasowy mo|e by dyskryminowany nie tylko przez pracodawc u|ytkownika, ale tak|e przez agencje pracy tymczasowej. Podsumowujc nale|y stwierdzi, |e przedstawione tutaj rozwizania maj zapewni pracownikom tymczasowym tak sam ochron jak pozostaBym, zrównujc ich w prawach pracowniczych z pracownikami staBymi pracodawcy u|ytkownika. Dotyczy to czasu pracy, okresów odpoczynku, pracy w porze nocnej, dni ustawowo wolnych od pracy, pracy kobiet w ci|y, matek karmicych, mBodocianych, wynagrodzenia i ubezpieczeD, wynagrodzenia w razie choroby, pBatnego urlopu wypoczynkowego, dostpu do szkoleD podnoszcych kwalifikacje, a tak|e przeciwdziaBania dyskryminacji ze wzgldy na pBe, ras, pochodzenie etniczne, religi, niepeBnosprawno[, wiek czy orientacj seksualn. 45 § 2. Limitowanie okresu wykonywania pracy tymczasowej Ustawa o z.p.t. w art. 20 wprowadza ograniczenie czasowego wykonywania pracy tymczasowej stanowic, |e w okresie obejmujcym 36 kolejnych miesicy Bczny okres wykonywania pracy tymczasowej przez pracownika tymczasowego na rzecz jednego pracodawcy u|ytkownika nie mo|e przekroczy 12 miesicy. W praktyce mo|e to oznacza mo|liwo[ zatrudniania tego samego pracownika tymczasowego na rzecz jednego pracodawcy u|ytkownika, np. przy pracach ogrodniczych czy inwentaryzacyjnych przeprowadzanych w kilku oddziaBach przedsibiorstwa, przez 3 lata po 4 miesice w roku. Jest to najbardziej krytykowany, przez [rodowisko agencji pracy tymczasowej w Polsce, przepis tej ustawy. WedBug nich takie ograniczenie powoduje czsto, |e pracodawcy u|ytkownicy nie bdc w stanie stworzy nowych stanowisk bezpo[rednio w swojej strukturze organizacyjnej po prostu zmuszeni s zrezygnowa z dalszego zewntrznego zatrudniania wykwalifikowanych ju| i znajcych przedsibiorstwo pracowników. Zdaniem agencji takie limitowanie okresu wykonywania pracy tymczasowej przeszkadza wszystkim trzem stronom - agencji, pracodawcy u|ytkownikowi oraz samemu pracownikowi. Agencja pracy zmuszona jest szuka odpowiedniej osoby na to samo stanowisko, pracodawca u|ytkownik traci sprawdzonego, dobrze przygotowanego pracownika, a ten ostatni traci swoje zródBo dochodów. Nie podzielam w peBni tego stanowiska majc w pamici cel jakim kierowaB si ustawodawca, tj. zwikszenie szans pracownika tymczasowego na staBe zatrudnienie w tym przedsibiorstwie po zakoDczeniu pracy tymczasowej. WsBuchujc si jednocze[nie w sygnaBy pBynce od pracodawców u|ytkowników mówice, |e korzystaj oni z pracowników tymczasowych poza okresami wzmo|onej produkcji czy sprzeda|y usBug lub nagBego zastpstwa tak|e wówczas, gdy centrale tych pracodawców wprowadzaj limity etatów, na które pracodawcy u|ytkownicy nie maj wpBywu - to nale|y przyBczy si do tej krytyki. Do dramatycznych sytuacji mo|e tak|e dochodzi w tych miejscowo[ciach, w których jest tylko jeden zakBad produkcyjny. Tam nie ma gdzie skierowa osoby, której  wyczerpaB si limit zatrudnienia u pracodawcy u|ytkownika. Oczywi[cie agencja pracy tymczasowej mo|e skierowa do tego samego pracodawcy u|ytkownika nowych pracowników tymczasowych. Nie mo|e natomiast zaBo|y np. drugiej agencji pracy tymczasowej i wysBa tych samych pracowników do tego samego pracodawcy u|ytkownika na dalszy okres. ByBoby 46 to ewidentne obej[cie przepisów ustawy powodujc niewa|no[ umów zawartych w nastpstwie takich dziaBaD. Równie| dlatego, je|eli pracownik tymczasowy byB ju| zatrudniony za po[rednictwem innej agencji pracy tymczasowej u tego samego pracodawcy u|ytkownika, ten okres trzeba odliczy od czasu, przez który bdzie pracowa za po[rednictwem nowej agencji. Agencja pracy tymczasowej powinna zatem sprawdza, czy zatrudniany przez ni pracownik tymczasowy nie pracowaB wcze[niej za po[rednictwem innej agencji na rzecz pracodawcy, do którego go kieruje. Je|eli jednak pracownik tymczasowy wykonuje w sposób cigBy na rzecz danego pracodawcy u|ytkownika prac tymczasow obejmujc zadania, których wykonanie nale|y do obowizków nieobecnego pracownika zatrudnionego przez tego pracodawc u|ytkownika - np. matk wychowujc dziecko, to okres wykonywania pracy tymczasowej zostaB wydBu|ony i w takim przypadku nie mo|e przekroczy 36 miesicy. Ale wówczas po okresie wykonywania pracy tymczasowej na rzecz danego pracodawcy u|ytkownika pracownik tymczasowy mo|e by ponownie skierowany do wykonywania pracy tymczasowej u tego pracodawcy u|ytkownika nie wcze[niej ni| po upBywie 36 miesicy69. Podsumowujc nale|y stwierdzi, |e przepis limitujcy okres wykonywania pracy tymczasowej na gruncie ustawy o z.p.t. zastpuje niejako wyBczone stosowanie art. 251 k.p. przy zawieraniu umów o prac na czas okre[lony midzy agencj pracy tymczasowej a pracownikiem tymczasowym majc chroni w ten sposób szczególny charakter pracy tymczasowej70. Oznacza to, |e pomimo omawianego ograniczenia agencja pracy tymczasowej i ten sam pracownik tymczasowy mog zawiera ze sob nieograniczon liczb umów o prac na czas okre[lony w celu wykonywania pracy tymczasowej, ale ten sam pracownik tymczasowy nie mo|e by cigle kierowany do tego samego pracodawcy u|ytkownika. 69 Art. 20 ust. 2 i 3 ustawy o z.p.t. 70 Art. 21 ustawy o z.p.t. 47 § 3. BezpieczeDstwo i zdrowie w pracy pracowników tymczasowych W odniesieniu do pracowników tymczasowych prawo Unii Europejskiej odrbnie uregulowaBo minimalny zakres ich ochrony w sferze bezpieczeDstwa i zdrowia w pracy. Dyrektywa w sprawie poprawy bezpieczeDstwa i zdrowia w pracy pracowników tymczasowych miaBa na celu zapewnienie, by m.in. pracownicy tymczasowi uzyskali taki sam stopieD ochrony przy pracy, jak inni pracownicy zatrudnieni w danym przedsibiorstwie. Polska ustawa o z.p.t. dokonaBa wdro|enia postanowieD przedmiotowej dyrektywy. Zgodnie z art. 5 tej dyrektywy, nieustanowienie w prawie krajowym wobec pracowników tymczasowych ograniczenia wykonywania pracy szczególnie niebezpiecznej wymagaBoby powoBania specjalnego nadzoru medycznego nad stanem zdrowia pracowników, a to z kolei byBoby niewtpliwie kosztownym przedsiwziciem. Dlatego te| polski ustawodawca zdecydowaB si na zawarcie takiego zakazu w art. 8 pkt 1 ustawy o z.p.t. Zgodnie z tym przepisem pracownikowi tymczasowemu nie mo|e by powierzone wykonywanie na rzecz pracodawcy u|ytkownika pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 23715 k.p. Prace szczególnie niebezpieczne zostaBy okre[lone w rozdziale 6 rozporzdzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy71, wydanego wBa[nie na podstawie tego przepisu. W zwizku z tym, pracownikowi tymczasowemu nie mog by powierzone m.in. prace: - spawalnicze wykonywane w ramach robót budowlanych, remontowych lub monta|owych, - w zbiornikach, kanaBach, studniach, studzienkach kanalizacyjnych i w innych zamknitych przestrzeniach, - przy których wykonywaniu wystpuje niebezpieczeDstwo np. oblania pracowników [rodkami |rcymi lub zapalenia odzie|y na pracowniku, - wykonywane na rusztowaniach na wysoko[ci powy|ej 2 m od otaczajcego poziomu podBogi lub terenu zewntrznego oraz na podestach ruchomych wiszcych, tj. prace na wysoko[ci, - na sBupach, masztach, konstrukcjach wie|owych, kominach, konstrukcjach budowlanych. 71 Rozporzdzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 wrze[nia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650) 48 Równie| z przepisów implementowanej dyrektywy wynika obowizek poinformowania pracownika tymczasowego przez korzystajce z jego usBug przedsibiorstwo o ryzykach, które podejmuje72. W tym zakresie dyrektywa nakazuje paDstwom czBonkowskim podjcie wszelkich niezbdnych [rodków w celu zapewnienia realizacji tego postulatu poprzez skierowanie pracownika tymczasowego na przeszkolenie wBa[ciwe ze wzgldu na charakter pracy, przy czym wykorzystane maj zosta jego kwalifikacje i do[wiadczenie73. Przepisy ustawy o z.p.t. nieco rozmyBy tak wyraznie skonstruowane przepisy dyrektywy dajc woln rk pracodawcy u|ytkownikowi co do przejcia tych obowizków. Je[li ten tego nie uczyni, bd spoczywaBy na agencji pracy tymczasowej74. Z dyrektywy tej pBynie równie| odpowiedzialno[ korzystajcego przedsibiorstwa za zasady regulujce wykonanie pracy w zakresie zwizanym ze zdrowiem, bezpieczeDstwem i higien pracy75. Odwzorowaniem tej regulacji na gruncie polskim jest art. 14 ust. 2 ustawy o z.p.t., w my[l którego pracodawca u|ytkownik jest obowizany zapewni pracownikowi tymczasowemu bezpieczne i higieniczne warunki pracy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy tymczasowej. Zgodnie natomiast z art. 9 przedmiotowej dyrektywy, paDstwa czBonkowskie mog wprowadzi korzystniejsze zasady w odniesieniu do bezpieczeDstwa i ochrony zdrowia pracowników tymczasowych. Nasz ustawodawca jednak|e z tej mo|liwo[ci nie skorzystaB, wprowadzajc jedynie wymagane minimum. Agencje pracy tymczasowej wysuwaj w tym wzgldzie postulaty, proponujc, aby obowizki zwizane z bezpieczeDstwem i higien pracy spoczywaBy (wprost z ustawy) na pracodawcy u|ytkowniku. To jemu bez wtpienia Batwiej przeprowadzi szkolenie w zakresie BHP, oraz ustali okoliczno[ci i przyczyny wypadku przy pracy czy poinformowa o ryzyku zwizanym z t konkretna prac. To on przecie| na bie|co organizuje prac z udziaBem pracownika tymczasowego i to na terenie jego zakBadu praca jest [wiadczona. Osobi[cie przyBczam si do tego postulatu. Agencja pracy tymczasowej, tak jak ka|dy inny pracodawca, odpowiada za pracownika tymczasowego, je|eli nie bdzie on miaB zapewnionych bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i w zwizku z tym np. ulegnie wypadkowi przy pracy. Dlatego te| agencja ma prawo sprawdzi, czy pracodawca u|ytkownik faktycznie zapewnia pracownikowi tymczasowemu 72 Art. 3 Dyrektywy w sprawie poprawy bezpieczeDstwa i zdrowia w pracy pracowników tymczasowych 73 Art. 4 tam|e 74 Art. 9 ust. 3 pkt 2 ustawy o z.p.t. 75 Art. 8 Dyrektywy w sprawie poprawy bezpieczeDstwa i zdrowia w pracy pracowników tymczasowych 49 bezpieczne i higieniczne warunki pracy w miejscu wykonywania pracy tymczasowej i czy wyposa|a stanowisko pracy pracownika tymczasowego w maszyny i inne urzdzenia techniczne, które speBniaj odpowiednie standardy. Taka kontrola korzystna jest równie| dla pracodawcy u|ytkownika, gdy| mo|e zwróci mu uwag na niedopatrzenia w zakresie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i ustrzec go przed ewentualn kar grzywny ze strony PaDstwowej Inspekcji Pracy. W pozostaBym zakresie, nie uregulowanym odmiennie w ustawie o z.p.t., maj zastosowanie powszechnie obowizujce przepisy prawa pracy76. 76 Art. 5 ustawy o z.p.t. 50 § 4. Odpowiedzialno[ agencji pracy tymczasowej Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy o z.p.t., agencja pracy tymczasowej jest obowizana do naprawienia szkody wyrzdzonej pracodawcy u|ytkownikowi przez pracownika tymczasowego przy wykonywaniu pracy tymczasowej - na zasadach i w granicach obowizujcych pracownika zgodnie z przepisami o odpowiedzialno[ci materialnej pracowników77. Jest to wic szczególne postanowienie, wyBczajce w tym zakresie dochodzenie przez pracodawc u|ytkownika od agencji odszkodowania na zasadach przewidzianych w Kodeksie cywilnym, pomimo |e midzy tymi podmiotami zostaBa zawarta umowa handlowa o charakterze cywilnoprawnym. Zatrudnienie pracownika tymczasowego za po[rednictwem agencji nie oznacza zatem, |e pracodawca u|ytkownik za szkod przez niego wyrzdzon uzyska wy|sze odszkodowanie ni| za tak sam szkod wyrzdzon przez swojego wBasnego pracownika. Agencja pracy tymczasowej naprawia szkod wyrzdzon przez pracownika tymczasowego w stosunku do pracodawcy u|ytkownika z tego wzgldu, |e pracownik tymczasowy nie jest formalnie zwizany z pracodawc u|ytkownikiem, wic nie ma on podstaw prawnych, |eby bezpo[rednio od niego |da zado[uczynienia za szkod. Podkre[lmy, |e aby agencja w ogóle odpowiadaBa za szkod wyrzdzon przez pracownika tymczasowego, musz zaistnie przesBanki, które warunkuj odpowiedzialno[ materialn po stronie zwykBego pracownika. SkBadaj si na nie kumulatywnie78: - niewykonanie lub nienale|yte wykonanie obowizków pracowniczych, - wina po stronie pracownika tymczasowego, - powstanie szkody w majtku pracodawcy u|ytkownika, - adekwatny zwizek przyczynowy pomidzy dziaBaniem pracownika a wyrzdzona szkod. Je|eli chodzi natomiast o granice odpowiedzialno[ci, to gdy szkoda powstaBa z winy nieumy[lnej pracownika tymczasowego, odpowiedzialno[ agencji bdzie ograniczona do kwoty trzymiesicznego wynagrodzenia przysBugujcego pracownikowi w dniu wyrzdzenia szkody79. Je|eli natomiast 77 Art. 114-122 k.p. 78 Art. 114 i 115 k.p. w zw. z art. 19 ust. 1 ustawy o z.p.t. 79 Art. 119 k.p. w zw. z art. 19 ust. 1 ustawy o z.p.t. 51 pracownik tymczasowy umy[lnie wyrzdziB szkod pracodawcy u|ytkownikowi, agencja bdzie zobowizana do jej naprawienia w peBnej wysoko[ci80. W koDcowym jednak rozrachunku agencja pracy tymczasowej ma prawo dochodzenia od pracownika tymczasowego zwrotu równowarto[ci odszkodowania, które zostaBo wypBacone pracodawcy u|ytkownikowi81. Powy|szy tryb dochodzenia roszczeD zwizany jest wyBcznie z wyrzdzeniem szkody przez pracownika tymczasowego. Niewykonanie lub nienale|yte wykonanie zobowizania w innym zakresie ni| opisane powy|ej przez agencj pracy tymczasowej wzgldem pracodawcy u|ytkownika powoduje odpowiedzialno[ odszkodowawcz okre[lon w przepisach Kodeksu cywilnego82. W takim samym trybie bdzie podlegaB odpowiedzialno[ci pracownik tymczasowy, który przechodzc obok zakBadu pracy poza godzinami pracy wybije umy[lnie szyb. Agencja pracy tymczasowej odpowiada bowiem za szkody powstaBe przy wykonywaniu pracy tymczasowej. 80 Art. 122 k.p. w zw. z art. 19 ust. 1 ustawy o z.p.t. 81 Art. 19 ust. 2 ustawy o z.p.t. 82 Art. 471 i nast. k.c. 52 § 5. Odpowiedzialno[ pracodawcy u|ytkownika Ustawa o z.p.t. w rozdziale IV zawiera przepisy karne. W my[l art. 28 ustawy o z.p.t. inspektor pracy zostaB upowa|niony do wystpienia z wnioskiem w trybie przepisów Kodeksu postpowania w sprawach o wykroczenia83 o ukaranie pracodawcy u|ytkownika lub osoby dziaBajcej w jego imieniu kar grzywny w przypadku: 1) niezapewnienia pracownikowi tymczasowemu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy tymczasowej, 2) niewyposa|enia stanowiska pracy pracownika tymczasowego w maszyny i inne urzdzenia techniczne, które speBniaj wymagania dotyczce oceny zgodno[ci, 3) niewypeBniania uzgodnionych na pi[mie z agencj pracy tymczasowej obowizków pracodawcy, w tym: - niedostarczenia pracownikowi tymczasowemu odzie|y i obuwia roboczego oraz [rodków ochrony indywidualnej, - niezapewnienia pracownikowi tymczasowemu napojów i posiBków profilaktycznych, - niezapewnienia przeszkolenia pracownika tymczasowego w zakresie bezpieczeDstwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz szkolenia okresowego, - niezapewnienia ustalenia w przewidzianym trybie okoliczno[ci i przyczyn wypadku przy pracy, któremu ulegB pracownik tymczasowy, - niepoinformowania pracownika tymczasowego o ryzyku zawodowym, które wi|e si z wykonywan prac, oraz zasadach ochrony przed zagro|eniami, - niewypeBniania innych obowizków, uzgodnionych z agencj pracy tymczasowej, zwizanych z wykonywaniem pracy tymczasowej przez pracownika tymczasowego. 83 Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postpowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 106, poz. 1148 z pózn. zm.) 53 Ustawa o z.p.t. nie reguluje natomiast zasad odpowiedzialno[ci za wykroczenia przeciwko prawom pracownika tymczasowego dokonanych przez agencj pracy tymczasowej. W takich przypadkach zastosowanie bd miaBy bezpo[rednio przepisy dziaBu trzynastego Kodeksu pracy dotyczce odpowiedzialno[ za wykroczenia pracodawcy przeciwko prawom pracownika84. Odrbno[ci w zakresie dochodzenia roszczenia przez pracownika tymczasowego jest to, |e rozpatruje je sd pracy wBa[ciwy ze wzgldu na siedzib agencji pracy tymczasowej zatrudniajcej tego pracownika85. Jest to sdowa wBa[ciwo[ wyBczna dyskryminujca pracownika tymczasowego wzgldem zwykBego pracownika, który w ramach wBa[ciwo[ci przemiennej mo|e wytoczy powództwo bdz przed sd wBa[ciwo[ci ogólnej pozwanego, bdz sd, w którego okrgu praca jest, byBa lub miaBa by wykonywana, bdz te| przed sd, w którego okrgu znajduje si zakBad pracy86. 84 Art. 281 i nast. k.p. 85 Art. 24 ustawy o z.p.t. 86 Art. 461 § 1 k.p.c. 54 RozdziaB VI. Ustanie stosunku pracy z pracownikiem tymczasowym Ogóln zasad na gruncie ustawy o z.p.t., w zakresie ustania stosunku pracy z pracownikiem tymczasowym jest, |e umowa o prac z nim zawarta rozwizuje si z upBywem ustalonego midzy stronami okresu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz danego pracodawcy u|ytkownika87. Jednak|e w umowie o prac zawartej na czas okre[lony strony, czyli agencja pracy tymczasowej i pracownik tymczasowy, mog przewidzie mo|liwo[ wcze[niejszego jej rozwizania przez ka|d ze stron88. DBugo[ okresu wypowiedzenia zale|y od okresu, na jaki umowa zostaBa zawarta, i wynosi: - trzy dni, gdy umowa o prac zostaBa zawarta na okres nieprzekraczajcy 2 tygodni, - jeden tydzieD, gdy umowa o prac zostaBa zawarta na okres dBu|szy ni| 2 tygodnie. Klauzul o dopuszczalno[ci wcze[niejszego rozwizania umowy o prac za wypowiedzeniem strony mog wprowadzi do umowy zarówno przy jej zawieraniu, jak i podczas jej trwania. Klauzula mo|e by równie| wprowadzona do umowy nawet tu| przed jej rozwizaniem. Krótkie okresy wypowiedzenia umowy to bardzo korzystne rozwizanie dla pracodawcy u|ytkownika, poniewa| umo|liwia elastyczne reagowanie, np. gdy pracownik nie sprawdza si na zajmowanym stanowisku. Podsumuj ten wtek na przykBadzie: je|eli pracodawca u|ytkownik zrezygnowaB z pracy pracownika tymczasowego po jednym dniu jej [wiadczenia na podstawie umowy o prace na czas okre[lony zawartej na 10 dni, do której nie zostaBa wprowadzona klauzula dopuszczajca wcze[niejsze jej rozwizanie za wypowiedzeniem to ulegnie ona rozwizaniu z upBywem 10. dnia pomimo, |e pracownik tymczasowy nie [wiadczy faktycznie pracy na rzecz pracodawcy u|ytkownika. Umowa mo|e by jednak rozwizana na mocy porozumienia stron89, a je|eli pracownik nie wyrazi na to zgody i zgBosi gotowo[ do pracy, 87 Art. 18 ust. 1 ustawy o z.p.t. 88 Art. 13 ust. 2 ustawy o z.p.t. 89 Art. 30 ust. 1 pkt 1 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 55 umowy nie bdzie mo|na rozwiza, a pracownik powinien otrzyma wynagrodzenie jak za przestój90. Ustawa o z.p.t. nie okre[la sposobu liczenia terminu wypowiedzenia umowy o prac. Aby prawidBowo ustali dzieD rozwizania si stosunku pracy w nastpstwie wypowiedzenia nale|y, na mocy art. 5 ustawy o z.p.t., w zakresie nieuregulowanym odmiennie przepisami ustawy i przepisami odrbnymi, do agencji pracy tymczasowej, pracownika tymczasowego i pracodawcy u|ytkownika stosowa przepisy prawa pracy dotyczce odpowiednio pracodawcy i pracownika. Zgodnie z art. 30 § 21 k.p. okres wypowiedzenia umowy o prac obejmujcy tydzieD koDczy si w sobot. Dlatego, je|eli z pracownikiem tymczasowym zostaBa zawarta umowa o prac na czas okre[lony na okres od 1 do 30 maja 2006 r. i w zwizku z rezygnacj pracodawcy u|ytkownika z pracy pracownika tymczasowego agencja wrczyBa mu wypowiedzenie 17 maja w [rod, to okres wypowiedzenia upBynie w sobot 27 maja 2006 r. Natomiast w celu ustalenia terminu rozwizania umowy o prac za trzydniowym wypowiedzeniem nale|y, ma mocy art. 300 k.p., stosowa zasad, |e w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje si odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, je|eli nie s one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Na tej podstawie, stosuje si posiBkowo art. 111 k.c. Oznacza to, |e okres ten liczy si od dnia nastpujcego po dniu, w którym zostaBo zBo|one o[wiadczenie o wypowiedzeniu umowy o prac, i koDczy si z upBywem trzeciego dnia. Je|eli z pracownikiem tymczasowym zostaBa zawarta umowa o prac na czas okre[lony na okres od 1 do 10 czerwca 2006 r., a 5 czerwca agencja wrczyBa mu wypowiedzenie, to okres wypowiedzenia tego pracownika zacznie biec od 6 czerwca i skoDczy si z upBywem 8 czerwca 2006 r. Zastrze|enie o mo|liwo[ci wcze[niejszego wypowiedzenia umowy nie ma natomiast zastosowania do umowy na czas wykonania okre[lonej pracy, która rozwizuje si zgodnie z ogóln zasad - wraz z wykonaniem umówionej pracy na rzecz pracodawcy u|ytkownika. Mo|liwa jest jedynie analogiczna sytuacji jak w przypadku umowy o prac na czas okre[lony, w której nie przewidziano mo|liwo[ci wcze[niejszego jej rozwizania za wypowiedzeniem, a mianowicie rozwizanie umowy na mocy porozumienia stron91. W przeciwnym wypadku pracownik powinien otrzyma wynagrodzenie jak za przestój92. 90 Art. 81 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 91 Art. 30 ust. 1 pkt 1 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 92 Art. 81 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 56 Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy o z.p.t., pracodawca u|ytkownik, który zamierza zrezygnowa z wykonywania pracy przez pracownika tymczasowego przed upBywem uzgodnionego z agencj pracy tymczasowej okresu musi zawiadomi j na pi[mie o przewidywanym terminie zakoDczenia wykonywania pracy tymczasowej przez pracownika. Przepis nie nakBada na pracodawc u|ytkownika obowizku uzasadniania swojej decyzji, ale mo|e j uzasadni z wBasnej inicjatywy. Przyczyny zakoDczenia wykonywania pracy tymczasowej mog by ró|ne, np. niezadowolenie ze sposobu wykonywania pracy przez pracownika tymczasowego, problemy finansowe pracodawcy, krótszy ni| zwykle sezon, mniejsze ni| zakBadano zapotrzebowanie na prac, naruszenia przez pracownika podstawowych obowizków pracowniczych. Wystarczy wic, |e wystpi jakiekolwiek okoliczno[ci uzasadniajce w jego ocenie wcze[niejsze zakoDczenie wykonywania pracy. Rezygnacja nie wyklucza tak|e zgBoszenia przez pracodawc u|ytkownika zapotrzebowania na innego pracownika tymczasowego, nawet na to samo stanowisko. Pracodawca u|ytkownik powinien jednak w miar mo|liwo[ci dokona tego zawiadomienia z wyprzedzeniem uwzgldniajcym obowizujcy strony umowy o prac okres wypowiedzenia tej umowy93. Nie jest to jednak obowizek bezwzgldny, gdy| ustawodawca posBuguje si zwrotem  w miar mo|liwo[ci . ChciaBbym podkre[li, |e pracodawca u|ytkownik nie ma wpBywu na termin i tryb rozwizania stosunku pracy przez agencj pracy tymczasowej z pracownikiem. Pracodawca u|ytkownik nie mo|e zwolni pracownika tymczasowego. Po dokonanym przez niego zawiadomieniu o rezygnacji z pracownika tymczasowego stosunek pracy trwa nadal, poniewa| tylko agencja jest uprawniona do rozwizania z nim umowy o prac. Agencja pracy tymczasowej mo|e wypowiedzie pracownikowi umow o prac, je|eli zastrze|ono w niej tak mo|liwo[. Natomiast je|eli pracownik tymczasowy dopu[ciB si u przedsibiorcy u|ytkownika kradzie|y, to jedynie agencja mo|e podj decyzj o rozwizaniu z nim umowy o prac bez wypowiedzenia z winy pracownika94. Mo|liwa jest równie| sytuacja, w której pracownik tymczasowy sam faktycznie zaprzestanie wykonywania pracy tymczasowej na rzecz pracodawcy u|ytkownika i nie stawi si do pracy bez usprawiedliwienia przyczyn swojej nieobecno[ci, albo odmówi dalszego wykonywania pracy tymczasowej na jego rzecz. W takim przypadku, zgodnie z art. 18 ust. 3 ustawy o z.p.t., pracodawca u|ytkownik ma obowizek zawiadomi niezwBocznie agencj pracy 93 Art. 18 ust. 2 in fine ustawy o z.p.t. 94 Art. 51 ust. 1 pkt 2 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 57 tymczasowej o terminie i okoliczno[ciach zaprzestania wykonywania pracy przez pracownika tymczasowego. I znowu decyzja o tym, czy i w jakim trybie rozwiza umow o prac, nale|y do agencji. Mo|e ona, oczywi[cie, rozwiza umow o prac bez wypowiedzenia z winy pracownika z powodu ci|kiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowizków pracowniczych95. Natomiast agencja pracy tymczasowej bdzie zobowizana do naprawienia wyrzdzonej pracodawcy szkody z mo|liwo[ci dochodzenia od pracownika zwrotu równowarto[ci tego odszkodowania na zasadach opisanych w rozdziale V. Na koDcu nale|y zwróci uwag na odrbno[ ochrony trwaBo[ci stosunku pracy pracownicy w ci|y [wiadczcej prac tymczasow. Ró|nica polega jedynie na tym, |e w jej przypadku umowa o prac zawarta na czas okre[lony lub na czas wykonania okre[lonej pracy, która ulegBaby rozwizaniu po upBywie trzeciego miesica ci|y, nie ulega przedBu|eniu do dnia porodu96. W pozostaBym jednak zakresie powszechnie obowizujce przepisy Kodeksu pracy dotyczce ochrony trwaBo[ci zatrudnienia ci|arnych maj zastosowanie tak|e do pracownic tymczasowych. A zatem agencja nie mo|e wypowiedzie jej umowy o prac, a je|eli o[wiadczenie o wypowiedzeniu zostaBo ju| wrczone, to ma obowizek je wycofa. Umowa o prac zawarta z t pracownic rozwi|e si z upBywem czasu, na który zostaBa zawarta97. 95 Art. 52 ust. 1 pkt 1 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 96 Art. 13 ust. 3 ustawy o z.p.t. 97 Art. 177 § 1 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t. 58 ZakoDczenie Na koniec zagadnieD merytorycznych, aby usystematyzowa i uwypukli ró|nice wystpujce midzy statusem prawnym pracownika tymczasowego, a zwykBego pracownika zatrudnionego na czas okre[lony lub na czas wykonania okre[lonej pracy posBu| si zestawieniem porównawczym. ZwykBy pracownik jest zatrudniony przez tego samego pracodawc, na rzecz i pod kierownictwem którego [wiadczy prac oraz który zobowizuje si wypBaci mu wynagrodzenie. Natomiast pracownik tymczasowy jest zatrudniony przez agencj pracy tymczasowej bdc jego formalnym pracodawc, a prac [wiadczy na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy u|ytkownika, do którego kieruje go agencja. Pomidzy te dwa podmioty ustawa rozdziela wykonywanie praw i obowizków wzgldem pracownika tymczasowego, a dodatkowo umo|liwia im w zakresie swobody umów dobrowolne ich uksztaBtowanie w pozostaBym zakresie98. ZwykBemu pracownikowi pracodawca mo|e powierzy, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, inn prac ni| okre[lona w umowie o prac na okres nie przekraczajcy 3 miesicy w roku kalendarzowym, je|eli nie powoduje to obni|enia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom tego pracownika. W przypadku pracownika tymczasowego pracodawca u|ytkownik nie mo|e tego zrobi, ani te| powierza mu wykonywania pracy na rzecz i pod kierownictwem innego podmiotu99. ZwykBemu pracownikowi przysBuguje urlop wypoczynkowy na ogólnych zasadach, wynikajcych z Kodeksu pracy - w wymiarze 20 lub 26 dni, w zale|no[ci od sta|u pracy. Urlop wypoczynkowy pracownika tymczasowego jest uregulowany w sposób szczególny. PrzysBuguje mu urlop wypoczynkowy w wymiarze 2 dni za ka|dy miesic pozostawania w dyspozycji jednego pracodawcy u|ytkownika lub wicej ni| jednego pracodawcy u|ytkownika. Pracownik tymczasowy wykorzystuje urlop wypoczynkowy w dniach, a nie w wymiarze godzinowym, tak jak zwykBy pracownik100. W przypadku zwykBego pracownika liczba umów zawartych na czas okre[lony na nastpujce po sobie okresy jest limitowana i mo|e wynie[ tylko 98 Art. 22 § 1 k.p., Art. 1 i 14 ustawy o z.p.t. 99 Art. 14 ust. 2 pkt 3 ustawy o z.p.t. 100 Art. 152 i nast. k.p.; Art. 17 ustawy o z.p.t. 59 dwie. Natomiast ten sam pracownik tymczasowy i agencja pracy tymczasowej mog zawiera ze sob nieograniczon liczb umów o prac na czas okre[lony. Jednak|e ten sam pracownik tymczasowy nie mo|e by kierowany do wykonywania pracy tymczasowej na rzecz jednego pracodawcy u|ytkownika zasadniczo przez okres dBu|szy ni| 12 miesicy w okresie obejmujcym 36 kolejnych miesicy101. Kodeksowa regulacja stanowica, |e umowa o prac zawarta na czas okre[lony lub na czas wykonania okre[lonej pracy, która ulegBaby rozwizaniu po upBywie trzeciego miesica ci|y, zostaje przedBu|ona do dnia porodu, nie ma zastosowania do pracownicy tymczasowej. W jej przypadku umowa o prac rozwi|e si z upBywem ustalonego midzy stronami okresu wykonywania pracy tymczasowej102. Pracownik tymczasowy jest szczególnie chroniony w zakresie powierzania okre[lonych prac w porównaniu ze zwykBym pracownikiem. Nie mo|na go bowiem zatrudnia nie tylko w sytuacjach, kiedy zabronione jest zatrudnianie zwykBych pracowników, jak np. kobiet przy pracach szczególnie uci|liwych lub szkodliwych dla zdrowia, pracownicy w ci|y w godzinach nadliczbowych czy w porze nocnej, ale równie| przy pracach szczególnie niebezpiecznych, oraz w zastpstwie pracownika, który uczestniczy w strajku, a tak|e na stanowisku pracy, na którym, w okresie 3 miesicy poprzedzajcych termin rozpoczcia pracy tymczasowej, byB zatrudniony pracownik pracodawcy u|ytkownika, z którym rozwizano stosunek pracy z przyczyn niedotyczcych pracowników103. Przyjmowanie do pracy pracownika tymczasowego podlega kontroli dziaBajcej u pracodawcy u|ytkownika reprezentatywnej organizacji zwizkowej. Nie uzyskuje ona informacji o zamiarze zatrudnienia zwykBego pracownika104. W kodeksowej regulacji umowy o prac na czas okre[lony, klauzula dopuszczajca jej wypowiedzenie mo|e by wprowadzona jedynie do takiej umowy, która jest zawierana na okres dBu|szy ni| 6 miesicy, a w przypadku umowy na czas okre[lony zawieranej z pracownikiem tymczasowym dopuszczalno[ wprowadzenia takiej klauzuli jest niezale|na od dBugo[ci trwania umowy105. 101 Art. 20 i 21 ustawy o z.p.t. 102 Art. 13 ust. 3 tam|e. 103 Art. 176 i 178 k.p. w zw. z art. 5 ustawy o z.p.t.; Art. 8 ustawy o z.p.t. 104 Art. 23 ustawy o z.p.t. 105 Art. 33 k.p.; Art. 13 ust. 2 ustawy o z.p.t. 60 ZwykBy pracownik, [wiadczcy prac u pracodawcy zatrudniajcego co najmniej 20 pracowników, w razie rozwizywania jego stosunku pracy z przyczyn go niedotyczcych ma prawo do odprawy pieni|nej, zgodnie z przepisami ustawy o zwolnieniach grupowych. W stosunku do pracowników tymczasowych zatrudnionych przez agencj pracy tymczasowej stosowanie przepisów tej ustawy zostaBo wyBczone106. Ju| caBkiem na koniec, aby zobrazowa zjawisko pracy tymczasowej w Polsce posBu| si statystykami. W poszczególnych latach liczba zarejestrowanych agencji pracy tymczasowej wyniosBa: - w 2003 roku - 56, - w 2004 roku - 320, - w 2005 roku - 1001. Natomiast liczba osób podejmujcych prac tymczasow: - w 2003 roku - 32 000 - w 2004 roku - 160 000 - w 2005 roku - ponad 200 000. Natomiast udziaB pracowników tymczasowych w ogólnej liczbie zatrudnionych w wybranych krajach wynosi107: - w Holandii - 4,5 %, - w Wielkiej Brytanii - 3,2 %, - we Francji - 2,5 %, - w Stanach Zjednoczonych - 2,4 % (okoBo 2 mln osób dziennie pracuje w charakterze pracowników tymczasowych), - w Polsce - okoBo 0,7 %. Nale|y stwierdzi, |e od kilku lat rynek pracy tymczasowej w Polsce rozwija si bardzo dynamicznie - wzrost szacuje si na okoBo 30 % rocznie. Mimo to Polska pozostaje jeszcze daleko w tyle w porównaniu z innymi krajami. Stawiam tez, |e ta forma zatrudnienia bdzie si cieszyBa coraz wikszym zainteresowaniem. Podsumowujc: regulacje prawne oraz zachodnie wzorce zrobiBy swoje. Ju| nie boimy si zatrudnienia na czas okre[lony. Zaczynamy dostrzega 106 Art. 6 tam|e. 107 yródBo: U. S. Bureau of Labor Statistics, International Confederation of Temporary Work Business 61 korzy[ci, jakie daje mo|liwo[ wspóBpracy z wieloma firmami, poznania ich struktur organizacyjnych oraz sposobu funkcjonowania w ró|nych bran|ach. Podstawow zalet pracy tymczasowej jest elastyczno[ nawizywania i rozwizywania stosunku pracy, oraz minimalizacja formalno[ci. Praca tymczasowa poza tym, |e jest zródBem dochodu, umo|liwia zdobycie do[wiadczenia zawodowego. WyksztaBca postaw aktywno[ci, mobilno[ci i elastyczno[ci. To alternatywa i uzupeBnienie dotychczasowych stosunków pracy. Praca tymczasowa na pewno nie zastpi pracy staBej. Jest inn, ale na pewn nie gorsz, form zatrudnienia i zarobkowania. Praca tymczasowa jest te| jednym z narzdzi walki z bezrobociem. 62 Bibliografia AKTY PRAWNE Dyrektywa w sprawie poprawy bezpieczeDstwa i zdrowia w pracy pracowników tymczasowych - Dyrektywa nr 91/383/EWG z dnia 25 czerwca 1991 r. uzupeBniajca [rodki majce wspiera popraw bezpieczeDstwa i zdrowia w pracy pracowników pozostajcych w stosunku pracy na czas okre[lony lub w tymczasowym stosunku pracy (Dz. Urz. WE L 206 z 29.07.1991) k.c. - Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16 poz. 93 z pózn. zm.) k.p.c. - Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postpowania cywilnego (Dz. U. Nr 43 poz. 296 z pózn. zm.) k.p. - Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998, Nr 21, poz. 94 z pózn. zm.) Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziaBaniu bezrobociu (Dz.U. z 2001 r. Nr 6, poz. 56, z pózn. zm) Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw SpoBeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu spoBecznego (Dz. U. Nr 100, poz. 1080 z pózn. zm.) Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 128, poz. 1405) Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postpowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 106, poz. 1148 z pózn. zm.) Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za prac - Ustawa z dnia 10 pazdziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac (Dz. U. Nr 200 poz. 1679 z pózn. zm.) Ustawa z dnia 20 grudnia 2002 o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziaBaniu bezrobociu (Dz.U. z 2003 r. Nr 6, poz. 65) Ustawa o zwolnieniach grupowych - Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwizywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczcych pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 z pózn. zm.) 63 Ustawa o z.p.t - Ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. z 2003, Nr 166, poz. 1608, z 2004, Nr 96, poz. 959) Ustawa o promocji zatrudnienia - Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99 poz. 1001 z pózn. zm.) Ustawa o swobodzie gospodarczej - Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaBalno[ci gospodarczej (Dz. U. Nr. 173, poz. 1807) Rozporzdzenie w sprawie podnoszenia kwalifikacji zawodowych - Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej Oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 pazdziernika 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wyksztaBcenia ogólnego dorosBych (Dz. U. Nr 103 poz. 472) Rozporzdzenie w sprawie udzielania zwolnieD od pracy - Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecno[ci w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnieD od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281) Rozporzdzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 wrze[nia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650) Rozporzdzenie z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeDstwa i higieny pracy na stanowiskach wyposa|onych w monitory ekranowe (DzU nr 148, poz. 973). Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 13 pazdziernika 2005 r. w sprawie wpisu do rejestru podmiotów prowadzcych agencje zatrudnienia oraz informacji skBadanych przez agencje zatrudnienia (Dz. U. Nr 212, poz. 1770) ORZECZNICTWO Wyrok SN z 15 pazdziernika 1976 r. I PRN 1/76, Lex nr 14330 Wyrok SN z 3 kwietnia 1986 r. III URN 20/86 Wyrok SN z 14 wrze[nia 1998 r., sygn. akt I PKN 334/98, OSNAP 1999/20/646 64 UchwaBa SN z 26 stycznia 1982 r., V PZP 8/81, OSNCP 1982, poz. 94 LITERATURA Wszystkie zgromadzone przeze mnie pozycje, nadal aktualizowane. 1. Baran Krzysztof W., red., Prawo pracy, Rozdz. 11, Pracownicy tymczasowi, Zakamycze 2005 2. Bednarek Magdalena, Praca tymczasowa w ryzach ustawy, Rzeczpospolita 2004, nr 23 3. Bednarek Magdalena, Czasowy a jednak pracodawca, Rzeczpospolita 2004, nr 169 4. Bednarek Magdalena, W agencji jak w pracy, Rzeczpospolita 2004, nr 205 5. Berek Maciej, Zatrudnianie pracowników tymczasowych, Serwis Prawno- Pracowniczy 2003, nr 37 6. BerBowski PaweB, Pracy tymczasowej bilans korzystny. Sonda  Personelu , Personel i zarzdzanie 2004, nr 6 7. BiliDski SBawomir, Agencje zatrudnienia - po zmianach, Praktyczny Poradnik Ksigowego 2003, nr 7 8. Brodowski MirosBaw, Bez certyfikatu ani rusz, Rzeczpospolita 2004, nr 173 9. Bulik Agnieszka, Jak unika puBapek zawartych w nowych regulacjach pracy tymczasowej? Gazeta Prawna 2004, nr 103 10.Bulik Agnieszka, Tymczasowo[ zle si kojarzy, Gazeta Prawna 2005, nr 168 11.Ciszek PrzemysBaw, Chakowski Maciej, Jakie s warunki prawne wynajmowania pracowników tymczasowych, Personel i zarzdzanie 2005, nr 10 12. Chobot Andrzej, Pachciarek Konrad, Prawa i obowizki agencji pracy tymczasowej i pracodawcy u|ytkownika wobec pracownika tymczasowego, Praca i Zabezpieczenie SpoBeczne Polskie 2005, nr 1 s. 23 65 13.Cudowski BogusBaw, Podstawowe problemy zbiorowych stosunków pracy z udziaBem pracowników tymczasowych, Monitor Prawa Pracy 2005, Nr 4 14.CzerwiDska Dorota, Raszkowska Gra|yna, Pracownik do wynajcia, Rzeczpospolita 2004, nr 11 15.Delbar Maurice, Ile restrykcji, ile dowolno[ci, Personel i zarzdzanie 2004, nr 11 16.Dörre-Nowak Dominika, Koczur Sebastian, Ustawa o zatrudnianiu pracowników tymczasowych  czy zmiany s konieczne, Monitor Prawa Pracy 2005, Nr 1 17.Drzewiecka Ewa, Jak wprowadza nietypowe formy zatrudnienia, Poradnik Gazety Prawnej 2004, nr 8 18.Drzewiecka Ewa, Umowy cywilnoprawne z pracownikiem tymczasowym, Poradnik Gazety Prawnej 2004, nr 8 19.Drzewiecka Ewa, Umowa cywilna nie tylko dla uczniów, Rzeczpospolita 2004, nr 10 20.DziurzyDska-Leipert Lidia i Perski Radomir, Leasing pracowniczy uregulowany, Gazeta Prawna 2004, nr 4 21.DziurzyDska-Leipert Lidia i Perski Radomir, Zamiast zatrudnia na staBe, pracownika mo|na wypo|yczy, Gazeta Prawna 2004, nr 5 22. DziurzyDska-Leipert Lidia i Perski Radomir, Zasada: równe traktowanie, Gazeta Prawna 2004, nr 6 23.Frczek Monika, Zatrudnianie pracowników tymczasowych, Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2004, nr 3 24.Frczek Monika, Czy warto zatrudnia pracowników tymczasowych?, Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2004, nr 4 25.Frczek Monika, Kiedy mo|na zatrudnia pracowników tymczasowych przy zwolnieniach grupowych? Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2004, nr 7 26. Frczek Monika, Jaki urlop pracowników tymczasowych? Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2004, nr 8 27.Frczek Monika, Jak zatrudnia pracowników tymczasowych, Monitor ksigowego 2004, nr 9 66 28.Frczek Monika, Czy do sta|u urlopowego wlicza si prac tymczasow? Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2004, nr 12 29.Frczek Monika, Jak okre[li stawk wynagrodzenia pracowników tymczasowych? Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2004, nr 15 30.Frczek Monika, Jak rozliczy godziny nadliczbowe pracowników tymczasowych? Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2004, nr 21 31. Frczek Monika, Brodowski MirosBaw, Praca tymczasowa, Rzeczpospolita Czytelników cz. I, Rzeczpospolita 2004, nr 24 32.Frczek Monika, Praca tymczasowa, Rzeczpospolita Czytelników cz. II, Rzeczpospolita 2004, nr 30 33.Frczek Monika, ABC pracy w trójkcie, Rzeczpospolita 2004, nr 173 34. Frczek Monika, Pracownicy tymczasowi  zysk dla pracodawcy, Serwis Prawno-Pracowniczy 2004, nr 22 35.Frczek Monika, Czy przyj pracownika tymczasowego, Serwis Prawno- Pracowniczy 2004, nr 25 36. Frczek Monika, Aajeczko Maria, Praca tymczasowa. Pytania i odpowiedzi, SBu|ba Pracownicza 2004, nr 5 37.Frczek Monika, Rzeczpospolita Czytelników Praca tymczasowa, cz. I, Rzeczpospolita 2004, nr 139 38.Frczek Monika, Rzeczpospolita Czytelników Praca tymczasowa, cz. II, Rzeczpospolita 2004, nr 140 39. Frczek Monika, Rzeczpospolita Czytelników Praca tymczasowa, cz. III, Rzeczpospolita 2004, nr 144 40.Frczek Monika, Praca tymczasowa w pytaniach i odpowiedziach, Rzeczpospolita 2004, nr 173 41.Frczek Monika, Aajeczko Maria, Praca tymczasowa - pytania i odpowiedzi, SBu|ba Pracownicza 2004, nr 6 s. 11 42.Frczek Monika, Aajeczko Maria, Praca tymczasowa - pytania i odpowiedzi, SBu|ba Pracownicza 2005, nr 2 s. 11 43.Frczek Monika, Aajeczko Maria, Praca tymczasowa - pytania i odpowiedzi, SBu|ba Pracownicza 2005, nr 6 s. 19 44.Frczek Monika, Aajeczko Maria, Praca tymczasowa - pytania i odpowiedzi, SBu|ba Pracownicza 2005, nr 7 s. 19 67 45.Frczek Monika, Praca tymczasowa, Serwis Prawno-Pracowniczy 2006, nr 3 46.Fura Katarzyna, Krajewski Witold, Komu jest potrzebna praca tymczasowa, Rzeczpospolita 2004, nr 173 47.Gadomska Marta, Alternatyw praca tymczasowa, Rzeczpospolita 2005, nr 33 48.Gadomska Marta, Je[li nie etat, to co, Rzeczpospolita 2005, nr 203 49.Gienieczko Eugenia, Kontrowersyjne 12 miesicy, Gazeta Prawna 2005, nr 11 50.Godlewska Monika, Taka praca si opBaca, Personel i zarzdzanie 2005, nr 6 51.Góral Urszula i Berek Marcin, Pracownicy tymczasowi a umowa cywilnoprawna, Poradnik Gazety Prawnej 2004, nr 18 52. Górecka Renata, Jakie [wiadczenia na wypadek choroby przysBuguj pracownikom tymczasowym, Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2005, nr 15 53.Ignaciuk Ewa, Finansowe konsekwencje zatrudniania pracowników tymczasowych, Serwis Finansowo Ksigowy 2003, nr 49 54.Jackowiak Urszula, Terminowe umowy o prac a ochronna funkcja prawa pracy, Edukacja Prawnicza 2005, nr 3 55. Jackowska Iwona, Na zleceniach nie tylko studenci, Gazeta Prawna 2003, nr 186 56.Jackowska Iwona, Pracownik do wynajcia  zalety pracy tymczasowej, Gazeta Prawna 2003, nr 241. 57.Januszewska Magdalena, Agencje ustaw skrpowane, Rzeczpospolita 2005, nr 18 58.Januszewska Magdalena, Jak zorganizowa prac w agencji, Rzeczpospolita 2005, nr 128 59.Januszewska Magdalena, Zatrudnieni przez agencj, Rzeczpospolita 2005, nr 156 60.Januszewska Magdalena, Tymczasowy pracownik za granic, Rzeczpospolita 2005, nr 180 68 61. Januszewska Magdalena, Agencje zatrudnienia do weryfikacji, Rzeczpospolita 2005, nr 199 62.Januszewska Magdalena, Nie bój si elastycznego zatrudniania, Rzeczpospolita 2005, nr 203 63.Januszewska Magdalena, Trudniej zaBo|y agencj zatrudnienia, Rzeczpospolita 2005, nr 214 64.Januszewska Magdalena, Certyfikat na prób, pózniej na staBe, Rzeczpospolita 2005, nr 255 65.Januszewska Magdalena, Trudniej zaBo|y agencj, Rzeczpospolita 2005, nr 256 66.Januszewska Magdalena, Pracownik tymczasowy tylko z nazwy, Rzeczpospolita 2005, nr 291 67.Januszewska Magdalena, Jak zwolni pracownika tymczasowego, Rzeczpospolita 2006, nr 3 68.JodBowski Jan, Zaskakujce konsekwencje podatkowe, Rzeczpospolita 2004, nr 173 69.Jurczewska Marzena, Nowe regulacje o pracy tymczasowej, Gazeta Prawna 2002, nr 65 70.Jurczewska Marzena, Jak zatrudni pracownika tymczasowego, Gazeta Prawna 2006, nr 155 71.KaBu|na Joanna, Praca tymczasowa to sposób na rozwój umiejtno[ci, Gazeta Prawna 2006, nr 54 72.Kasprzak Magdalena, Zatrudnienie pracowników tymczasowych w stowarzyszeniu, Rachunkowo[ StowarzyszeD, Fundacji, Organizacji non-profit 2005, nr 3 73.Klucz Danuta, Rakowska-BoroD Izabela, Jak znalez i podj prac sezonow, Gazeta Prawna 2006, nr 60 74.Klucz Danuta, Pracownicy tymczasowi a obowizki pracodawcy, Gazeta Prawna 2005, nr 68 75.KoBodziejuk Marek, Leasing pracowniczy bdzie prawnie ograniczony, Gazeta Prawna 2003, nr 224 69 76.Konarska Agata, Kto sporzdza wnioski o ustalenie kapitaBu pocztkowego pracowników tymczasowych, Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2005, nr 15 77.Konarska Agata, Czy agencja pracy tymczasowej ma obowizek kompletowania wniosków o rent, Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2005, nr 17 78.Kozyra Grzegorz, Czas to pienidze, Gazeta Prawna 2005, nr 233 79.Kozicki Maciej, Busse Roma, Praca tymczasowa na wybranych rynkach europejskich, Personel i zarzdzanie 2006, nr 6 80.Kroner Jolanta, Aatwiej zatrudni i zwolni, Rzeczpospolita 2003, nr 159 81.Kubot ZdzisBaw, Kierownictwo pracodawcy wobec pracowników wypo|yczonych, Praca i Zabezpieczenie SpoBeczne Polskie 2002, nr 4 s. 16 82.Kuczewska-Aaguniak Renata, Jak ustali wymiar urlopu pracownika, który wcze[niej pracowaB w agencji pracy tymczasowej, Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2005, nr 24 83. KuBakowska Marzena, Zatrudnianie pracowników tymczasowych  nowe przepisy, Prawo Przedsibiorcy 2003, nr 46 84.Lempart Marta, Jakie s zasady zatrudniania pracowników tymczasowych, Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2005, nr 10 85.LewiDski Janusz, Pracodawca u|ytkownik mo|e zosta ukarany grzywn, Gazeta Prawna 2004, nr 21 86.Lisowski Robert, ZasiBek chorobowy dla pracownika tymczasowego, Prawo Przedsibiorcy 2005, nr 11 87.Liszcz Teresa, Zatrudnianie pracowników tymczasowych, W: Prawo pracy, Wydanie 2, Warszawa 2005 88.Aajeczko Maria, Tylko niezbdne zmiany, Gazeta Prawna 2006, nr 59 89.Maj Aneta, Jak oblicza zasiBek z ubezpieczeD spoBecznych nale|ny pracownikowi tymczasowemu, Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2004, nr 18 90. Makowski Dariusz, Zatrudnianie pracowników tymczasowych przez agencje pracy tymczasowej w [wietle prawa wspólnotowego, Praca i Zabezpieczenie SpoBeczne Polskie 2003, nr 7 s. 13-17 70 91.Makowski Dariusz, Zatrudnianie pracowników tymczasowych, Praca i Zabezpieczenie SpoBeczne Polskie 2003, nr 12 s. 25 92. Makowski Dariusz, Zatrudnianie pracowników poprzez agencj pracy tymczasowej w [wietle midzynarodowego prawa pracy, Studia prawno- ekonomiczne 2003, nr 68 s. 53 93.Makowski Dariusz, Regulacja w Polsce w porównaniu z Francj, Hiszpani i Niemcami, Rzeczpospolita 2004, nr 173 94.Makowski Dariusz, Umowa o prac czy cywilnoprawna, Rzeczpospolita 2004, nr 173 95.Marczuk Bartosz, Coraz wicej tymczasowych, Gazeta Prawna 2005, nr 204 96.MarszaBek Dariusz, Zatrudnianie pracowników tymczasowych, Rachunkowo[ StowarzyszeD, Fundacji, Organizacji non-profit 2003, nr 2 97. Matey-Tyrowicz Maria, Nietypowe formy zatrudnienia, dyrektywy i praktyka UE. W: Deregulacja polskiego rynku pracy, Red. Kazimierz W. Frieske, Warszawa 2003, IPiS s. 153-166. 98.Mattoug Michel, Zbroja Patryk, Praca tymczasowa, czyli leasing personelu, Rzeczpospolita 2002, nr 255 99.Maurice Delbar, Praca tymczasowa w Europie, Rzeczpospolita 2004, nr 173 100.Mazur Zofia, PBaca bez dyskryminacji, Rzeczpospolita 2004, nr 173 101.MoszyDski MichaB, Praca tymczasowa  aspekty ekonomiczne i zatrudnieniowe, Praca i Zabezpieczenie SpoBeczne Polskie 2004, nr 10 s. 8 102.Mrozowska Monika, Pracownicy tymczasowi - od zgBoszenia do zatrudnienia, Prawo Pracy 2004, nr 7-8 s. 15 103.Nowicka Joanna, ZióBkowski PaweB, Jak obni|y finansowe obci|enia pracodawcy, Serwis Prawno-Pracowniczy 2005, nr 2 104.Ordak Gra|yna, Pracownika przyjm od zaraz, Rzeczpospolita 2004, nr 76 105.Ordak Gra|yna, Zlecenie albo o prac, Rzeczpospolita 2004, nr 76 71 106.Orkwiszewska Ewa, Jak ustali wynagrodzenie za czas choroby pracownika tymczasowego, Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2005, nr 18 107.OrBowski Grzegorz, Ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych z komentarzem problemowym, O[rodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr 2004, s. 12. 108.OrBowski Grzegorz, Regulacje prawne pracy tymczasowej w Polsce i w innych krajach Unii Europejskiej, Personel i zarzdzanie 2004, nr 6 109.O|arska-Karbowiak BogumiBa, Zatrudnianie pracowników tymczasowych, Gazeta Prawna 2003, nr 231 110.Perski Radomir, Wynagrodzenia pracowników tymczasowych, Gazeta Prawna 2004, nr 119 111.Perski Radomir, Jak ustali wynagrodzenie, Gazeta Prawna 2004, nr 124 112.Piasecka-Sobkiewicz MaBgorzata, Masz uprawnienia pracownicze, Gazeta Prawna 2006, nr 55 113.Piecyk Katarzyna, Zdaniem PaDstwowej Inspekcji Pracy - Autorka odpowiada na pytania dotyczce urlopu wypoczynkowego pracownika tymczasowego, Praca i Zabezpieczenie SpoBeczne Polskie 2005, nr 4 s. 41 114.Pisarczyk Aukasz, Ró|ne formy zatrudnienia, Dom wydawniczy ABC, Warszawa 2003 115.Piwowarczyk Katarzyna, Sobczyk Arkadiusz, Jak zatrudnia pracowników tymczasowych, Gazeta Prawna 2006, nr 59 116.Podgórska-Rakiel Ewa, Co zwizkowcy musz wiedzie, gdy pracodawca chce zatrudni pracownika tymczasowego, Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2006, nr 2 117.Podgórski Tomasz, ZasiBki dla pracowników tymczasowych, Gazeta Prawna 2006, nr 83 118.Polak Krzysztof, Praca tymczasowa po nowemu  skomplikowana, ale wci| korzystne, Personel i zarzdzanie 2003, nr 24 119.Polak Krzysztof, Doradca radzi, Gazeta Prawna 2003, nr 187 120.Polak Krzysztof, StaBy element rynku, Gazeta Prawna 2003, nr 235 121.Polak Krzysztof, Szkoda traci czas na eksperymenty z prac tymczasow, Personel i zarzdzanie 2004, nr 1 72 122.Polak Krzysztof, Nie warto testowa tego, co ju| odrzucili inni, Personel i zarzdzanie 2004, nr 6 123.Polak Krzysztof, Trzeba zabezpieczy interesy i agencji, i pracowników tymczasowych, Personel i zarzdzanie 2004, nr 6 124.Polak Krzysztof, Praca tymczasowa, Personel i zarzdzanie 2004, nr 11 125.Polak Krzysztof, Nowy ruch na rynku pracy tymczasowej, Personel i zarzdzanie 2005, nr 4 126.Polak Krzysztof, Praca tymczasowa  etyka staBa, Personel i zarzdzanie 2005, nr 6 127.Polak Krzysztof, Idea dobra, z przepisami gorzej, Gazeta Prawna 2005, nr 24 128.Polak Krzysztof, KBopoty rozwi|e pracownik tymczasowy, Gazeta Prawna 2004, nr 161 129.Polak Krzysztof, Czasownik bardziej aktywny, Gazeta Prawna 2005, nr 169 130.Polak Krzysztof, Nowe zasady pracy tymczasowej, Gazeta Prawna 2004, nr 194 131.Polak Krzysztof, Zagro|ony rozwój, Gazeta Prawna 2004, nr 244 132.Polak Krzysztof, Wicej pracy po zmianie ustawy, Gazeta Prawna 2005, nr 33 133.Polak Krzysztof, Czasownik bardziej aktywny, Gazeta Prawna 2005, nr 169 134.PrasoBek Aukasz, Zdaniem PaDstwowej Inspekcji Pracy - Autor omawia zagadnienie ochrony stosunku pracy pracownicy w ci|y zatrudnionej w agencji pracy tymczasowej, Praca i Zabezpieczenie SpoBeczne Polskie 2005, nr 2 s. 40 135.PrasoBek Aukasz, Zdaniem PaDstwowej Inspekcji Pracy - Autor odpowiada na pytania zwizane z zatrudnieniem w agencji pracy tymczasowej, Praca i Zabezpieczenie SpoBeczne Polskie 2005, nr 3 s. 38 136.PrasoBek Aukasz, Prawo do pierwszego urlopu a praca tymczasowa, Serwis Finansowo Ksigowy 2005, nr 44 137.PrasoBek Aukasz, Stosuj nie tylko kodeks, Rzeczpospolita 2005, nr 279 73 138.PrasoBek Aukasz, Inaczej ni| zwykBy personel, Rzeczpospolita 2005, nr 279 139.PrasoBek Aukasz, Pracownicy tymczasowi  obowizki i korzy[ci, Prawo Przedsibiorcy 2006, nr 10 140.PrasoBek Aukasz, Na co trzeba uwa|a, zatrudniajc pracowników tymczasowych, Rzeczpospolita 2006, nr 167 141.PrasoBek Aukasz, Nie na ka|dym stanowisku, Rzeczpospolita 2006, nr 167 142.PrasoBek Aukasz, Umów si z agencj i zatrudnij pracownika tymczasowego, Rzeczpospolita 2007, nr 002 143.Raczak Marcin, Kto pBaci za po[rednictwo? Gazeta Prawna 2005, nr 195 144.Raczkowski BartBomiej, Czy urzdy mog zatrudnia pracowników czasowych? Gazeta Prawna 2003, nr 176 145.RadzisBaw Andrzej, SkBadki za czasownika, Rzeczpospolita 2004, nr 173 146.Rakowska Izabela, Outsourcing pracy z wtpliwo[ciami, Personel i zarzdzanie 2004, nr 12 147.Rakowska Izabela, Praca tymczasowa do pilnej poprawki, Gazeta Prawna 2004, nr 227 148.Rakowska Izabela, Teyszerski Romuald, Praca tymczasowa, Gazeta Prawna 2005, nr 106 149.Rakowska-BoroD Izabela, Zamiast zatrudnia, musz zwalnia, Gazeta Prawna 2005, nr 187 150.Rakowska-BoroD Izabela, Tymczasowy nie ma zle, Gazeta Prawna 2005, nr 231 151.Rakowska-BoroD Izabela, Pracownik tymczasowy na urlopie, Gazeta Prawna 2005, nr 238 152.Rakowska-BoroD Izabela, Nie musz pracowa dorywczo, Gazeta Prawna 2006, nr 104 153.Rakowska-BoroD Izabela, Jak zatrudni pracownika sezonowego, Gazeta Prawna 2006, nr 140 154.Rakowska-BoroD Izabela, Przeszkadzaj obci|enia biurokratyczne, Gazeta Prawna 2006, nr 145 74 155.Rakowska-BoroD Izabela, Guza Aukasz, Cudzoziemcy mog pracowa tymczasowo, Gazeta Prawna 2006, nr 219 156.Raszkowska Gra|yna, Elastyczna praca, mniejsze bezrobocie, Rzeczpospolita 2003, nr 60 157.Raszkowska Gra|yna, Kto nie boi si pracowa inaczej, Rzeczpospolita 2003, nr 95 158.Rosa Agnieszka, Du|a rotacja bez ra|cych naruszeD, Rzeczpospolita 2005, nr 293 159.Rotkiewicz Marek, Kto wypBaca wynagrodzenie pracownikowi tymczasowemu? Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2004, nr 12 160.Rotkiewicz Marek, Kto wypBaca wynagrodzenie pracownikowi tymczasowemu, Personel i zarzdzanie 2005, nr 1 161.Rotkiewicz Marek, Pracownicy tymczasowi  zasady zatrudniania, Serwis Finansowo Ksigowy 2005, nr 33 162.Rotkiewicz Marek, Praca tymczasowa  najcz[ciej zadawane pytania, Serwis Finansowo Ksigowy 2005, nr 33 163.Rotkiewicz Marek, Pracownicy tymczasowi w Unii Europejskiej, Serwis Finansowo Ksigowy 2005, nr 33 164.Skar|yDski Grzegorz, Kto opBaca skBadki na ubezpieczenia spoBeczne i zdrowotne za pracownika tymczasowego, Serwis Finansowo Ksigowy 2005, nr 38 165.SkupieD SBawomir, Kierowanie do pracy na podstawie umów cywilnoprawnych, Gazeta Prawna 2003, nr 246 166.SkupieD SBawomir, Wybór jest mo|liwy, Rzeczpospolita 2004, nr 47 167.Sobczak Arkadiusz, Zatrudnianie pracowników tymczasowych, Praca i Zabezpieczenie SpoBeczne Polskie 2004, nr 4 s. 35 168.Sobczyk Arkadiusz, Zakaz konkurencji pracowników tymczasowych, Gazeta Prawna 2005, nr 180 169.Sobczyk Arkadiusz, Tymczasowy na staBe, Gazeta Prawna 2005, nr 200 170.Sobczak Arkdiusz, Ustawa o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, Komentarz, Zakamycze, 2005. 171.Stefaniak Jadwiga, Rozliczanie i konsekwencje finansowe pracy tymczasowej, Serwis Finansowo Ksigowy 2003, nr 49 75 172.StrusiDska-{ukowska Jolanta, Pracownicy tymczasowi - zasady zatrudniania od 1 stycznia 2004 r., Prawo Pracy 2003, nr 12 s. 3 173.Tatarski Ryszard, Praca tymczasowa a zasady bhp, Prawo Przedsibiorcy 2004, nr 36 174.Tymorek Krystyna, Ubezpieczenie chorobowe dla pracowników tymczasowych, SBu|ba Pracownicza 2004, nr 11 s. 7 175.Ulatowska Monika, Trendy na rynku pracy tymczasowej w Polsce, Personel i zarzdzanie 2006, nr 6 176.Ulatowska Monika, Potrzeby rynku wymuszaj rozwój pracy tymczasowej, Gazeta Prawna 2006, nr 162 177.Wach SBawomir, Mniej uci|liwo[ci, wicej precyzji, Gazeta Prawna 2006, nr 59 178.Wacikowska Monika, Kto pokrywa koszt zakupu okularów pracowników tymczasowych? Monitor prawa pracy i ubezpieczeD 2006, nr 4 179.Wars Andrzej, Pracownicy tymczasowi  zasiBki chorobowe, Serwis Prawno-Pracowniczy 2005, nr 8 180.Wgrzynowska Katarzyna, WsiDska-Zawadka El|bieta, Pracownicy tymczasowi - blaski i cienie, Inspekcja Pracy 2005, nr 11 181.Wiktorowicz Hanna, Potwierdzenie umowy pracownikowi tymczasowemu, Poradnik Gazety Prawnej 2005, nr 41 182.Wiktorowicz Hanna, PrzedBu|enie umowy z pracownikiem tymczasowym, Poradnik Gazety Prawnej 2005, nr 41 183.Wiktorowska Bo|ena, Praca tymczasowa poza granicami kraju, Prawna 2004, nr 80 184.Wiktorowska Bo|ena, Pracodawca zawsze musi pBaci skBadki, Gazeta Prawna 2004, nr 207 185.WBudarczyk Anna, Agencje pracy tymczasowej  zestawienie sporzdzone na podstawie ankiety redakcyjnej, Personel i zarzdzanie 2004, nr 6 186.Wojciechowski Piotr, Aamanie praw czasowników, Rzeczpospolita 2004, nr 173 76 187.Wozniak Piotr, Nie ka|dy wysyBajcy pracownika za granic dostanie druk E 101, Rzeczpospolita 2006, nr 87 188.Zakrzewska Krystyna, Praca tymczasowa a bhp, Prawo Przedsibiorcy 2005, nr 46 189.Zalewski Tomasz, Pracownicy do wypo|yczenia, Gazeta Prawna 2003, nr 28 190.Zalewski Tomasz, Kodeks Bagodniejszy ni| ustawa o ,,czasownikach  , Gazeta Prawna 2004, nr 93 191.Zalewski Tomasz, Jak dziaBa prawo dla  czasowników , Gazeta Prawna 2004, nr 118 192.Zalewski Tomasz, Obowizki pracodawcy wobec pracownika sezonowego, Gazeta Prawna 2004, nr 127 193.Zalewski Tomasz, Jak pozyska pracownika tymczasowego, Gazeta Prawna 2005, nr 92 194.Zawadzka Agnieszka, Leasing pracowniczy  korzystanie z pracowników tymczasowych, Rachunkowo[ Bud|etowa 2004, nr 5 195.Zawadzka Agnieszka, Leasing pracowniczy  zatrudnia  na zastpstwo czy wynajmowa, Rachunkowo[ Bud|etowa 2004, nr 6 196.Zbroja Patryk, Odpowiedzialno[ pracowników tymczasowych za szkod wyrzdzon pracodawcy i osobie trzeciej, Monitor Prawniczy 2003, nr 6 197.Zbroja Patryk, Personel w leasingu. Zatrudnianie pracowników tymczasowych, Rzeczpospolita 2003, nr 249 198.Zbroja Patryk, Nieudana próba, Rzeczpospolita 2004, nr 29 199.Zitek Magdalena, Praca tymczasowa i inne nietypowe formy zatrudnienia. Gazeta Prawna 2004, nr 218 200.Ziobro Anna, U kogo urlop dla pracownika tymczasowego, Gazeta Prawna 2006, nr 155 201.{elazek Kinga, Wydajny pracownik na chwil, Rzeczpospolita 2005, nr 118 202.{elazek Kinga, Sezon na czasowników, Rzeczpospolita 2006, nr 145 203.201 bBdów w dokumentach, Praktyczne wskazówki, Umowa o prace tymczasow, Serwis Prawno-Pracowniczy 2006, nr 30 77 204.PaDstwowa Inspekcja Pracy, Urlop dla pracownika tymczasowego, Serwis Prawno-Pracowniczy 2006, nr 1 205.DziaB prawa, Umowa cywilna pod ochron prawa pracy, Rzeczpospolita 2004, nr 11 206.GP, Tymczasowi zarobi wicej, Gazeta Prawna 2005, nr 187 78

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
144 Ustawa o zatrudnianiu pracownik w tymczasowych
Akty prawne Ustawa o zatrudnianiu pracownikow tymczasowych
Ustawa o zatrudnianiu pracowników tymczasowych
Ustawa o zatrudnianiu pracownikow tymczasowych
Jak założyć firmę za fundusze unijne, zatrudnić pracowników i rozliczyć się z ZUS
Zatrudnianie pracowników
zatrudnianie pracownikow op
Wypowiedzenie niewydajnemu pracownikowi zatrudnionemu na czas nieokreślony
Idealny pracownik (praca, firma, rekrutacja, zatrudnienie) (2)
zatrudnianie nowego pracownika
Idealny pracownik (praca, firma, rekrutacja, zatrudnienie)

więcej podobnych podstron