56781

Latadywan i inni) próbują przeciwstawić się degradacji ludzkiego życia. Choć w ekstremalnych warunkach nie sposób wskazać żadnych sankcji dla zasad moralnych, ich postępowaniem kientje nakaz obrony najsłabszych (np. dzieci). Są solidami, nie zgadzają się na świat „stukaniny”, która - według szpicla Gaiła - jest nadrzędnym, bo jedynym prawem. Dyskusja Gaiła z księdzem Bańczyckim to najważniejsza w powieści debata ideowa Bieg świata i ludzkiego życia zdaje się wymykać jakiemukolwiek porządkowi Jeśli jednak pragnie się ocalić godność, nie można się z tym pogodzić. Dlatego bohaterowie instynktownie - tak długo, jak to możliwe - pozostają w pobliżu swoich domostw. Wraz z odejściem z okolic Szabasowej pozostałych jeszcze przy życiu członków oddziału zamyka się fabuła utworu.

Buczkowski byl jedynym chyba z nowatorów polskiej prozy powojennej, który programowo zwrócił się przeciwko formie i światopoglądowi tradycyjnej powieści. W „Czarnym potoku” zerwał z ciągłością fabuły i opowiadania, znacznie ograniczył kompetencje narratora, który relacjonuje wydarzenia z perspektywy bohaterów zagubionych w chaosie wypadków. Destrukcja tradycyjnej powieści jest tu odpowiednikiem zagłady świata. Jednak uważna lektura pozwala odtworzyć chronologie zdarzeń i odkryć przemyślaną arclutektmę powieści, której konstmkcja polega na przytaczaniu kolejnych, spiętrzonych relacji bohaterów (nadrzędnym opowiadaczem okazuje się Heindl).

Opublikow'any w 1954 roku, choć napisany wcześniej, „Czarny potok” byl pierwszym utworem Buczkowskiego, który zwrócił na pisaiza uwagę krytyki. W kolejnych dziełach, zazwyczaj związanych tematycznie z epizodami z 1 lub 11 wojny na terenach dawnej Galicji, pisaiz proponował jeszcze bardziej oryginalne zasady kompozycji. Np. w utworze „Kąpiele w Lucca” ( 1974) zastosował poetykę kolażu literackiego, oryginalnie wykorzystał reguły stylizacji ( np. fragmenty utrzymane w konwencji językowego samouczka). Pozwoliło to pisarzowi na przedstawienie w szczupłym objętościowo utworze syntetycznej wizji europejskiej kultury i historii.