Wyjątek: po rozpoczęciu przewodu sądowego, jeśli:
- przyczyna wyłączenia powstała po rozpoczęciu przewodu albo
- przyczyna wyłączenia stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu
przewodu.
Tryb wyłączenia sędziego od udziału w sprawie
1. w przypadku iudex inhabilis-
a. z urzędu (Art. 42 §2 )
b. na wniosek
- sędzia wyłącza się, składając oświadczenie na piśmie do akt
- w jego miejsce wstępuje inny sędzia
2. w przypadku iudex suspectus
a. na żądanie sędziego
b. na wniosek ( Art. 42 §3 )
- sędzia może złożyć do akt stosowne oświadczenie na piśmie
- powstrzymuje się od udziału w sprawie
-jest jednak obowiązany podejmować czynności niecierpiące zwłoki.
W przedmiocie wniosku i żądania rozstrzyga
Zasada: sad, przed którym toczy się postępowanie (Art. 42 §4 )
- w składzie orzekającym w kwestii wyłączenia nie może brać udziału sędzia,
którego dotyczy wyłączenie
Chodzi tu bowiem o sąd jako ta sama jednostka organizacyjna ( a nie skład rozpoznający sprawę z wyłączeniem sędziego, co do którego został złożony wniosek). Wyjątek: sąd wyższego rzędu
- niemożność utworzenia takiego składu sądu.
Sędzia podlega wyłączeniu z chwila wydania postanowienia w trybie Art. 42. Konsekwencje wyłączenia sędziego od udziału w sprawie
1. Orzekanie przez iudex inhabilis
-> bezwzględna przyczyna odwoławcza (Art. 439 §1)
2. Orzekanie przez iudex suspectus
-> względna przyczyna odwoławcza ( Art. 438 )
Możliwe jest również powołanie się na względną przyczynę odwoławczą, gdyby orzekał w sprawie sędzia, który- zdaniem strony- podlegał wyłączeniu, ale sąd rozstrzygnął ten wniosek negatywnie.
Odpowiednie stosowanie przepisów o wyłączeniu sędziego
Art. 40 pkt 1- 6 i 10 §2, Art. 41, 52 stosuje się odpowiednio do:
a. prokuratora ( Art. 47 §1)
b. innych osób prowadzących postępowanie przygotowawcze (Art. 47 §1)
c. innych oskarżycieli publicznych (Art 47 §1)
Różnice:
a. osoby te podlegają wyłączeniu również wtedy, gdy brały udział w sprawie jako ( Art. 47 §2
- obrońca,
- pełnomocnik,
- przedstawiciel społeczny,
- przedstawiciel ustawowy strony
b. o wyłączeniu orzeka ( Art. 48 §1)
- prokurator nadzorujący postępowanie lub,