stosunkami społecznymi
- ograniczenie praw jednostki na rzecz dobra ogólnego
Szkoła jurysprudencji interesów (Interessenjurisprudenz)
- uniwersytet w Tybindze: Filip Heck. M. R unici i n. H Stoli
- na gnmcie przemyśleń Rudolfa Iheringa (1818-1892) - prawo me powinno być tworzone samo dla siebie, lecz spełniać rolę służebną wobec społeczeństwa, którego interesy ma odzwierciedlać -> jurysprudencja celowościowa (teleologiczna)
Szkoła wolnego prawa (Freirechtsschule)
- bardziej radykalny nurt naturalizmu prawniczego
- Niemcy: Eugen Ehrlich. Herman Kantorowie/.
Francja: Franciszek Geny
Szwajcaria: Eugen Huber
- bardziej radykalna krytyka pozytywizmu ustawowego i naukowego
- uznanie nieuchronności istnienia luk w prawie - wypełnianie ich przez działalność sędziego
art. 1 szwajcarskiego k.c. upoważniał sędziego, w razie zaistnienia luk w prawie, do wydania orzeczenia, na podstawie reguł, które by sam ustanowił, gdyby był ustawodawcą.
Kodeksy cywilne innych państw
Kodeks Napoleona
a) jako prawo narzucone:
- Belgia. Luksemburg. Nadrenia. Hesja, Sabaudia, Holandia, Monaco i księstwa Bergu
b) jako prawo recypowanc:
- Księstwo Warszawskie, Westfalia, Hanower, Badenia, Frankfurt n, Menem, Nassau, Gdańsk itp.
Oparły się na nim kodeksy cywilne:
- 1864 - Rumunii
- 1865-Włoch
- 1867 - Portugalii
- 1889 - Hiszpanii
Do dzisiaj obowiązuje nadal w Belgii i Luksemburgu.
Wzorowała się na nim większość kodeksówr cywilnych A. Południowej (Argentyny, Boliwii, Ekwadoru, Kolumbii, Paragwaju, Urugwaju, Wenezueli), jak i również kodeks Luizjany z I825r. oraz Quebecu z 1866r.
Poza krajami romańskimi jego oddziaływanie można dostrzec w kodeksach:
- 1827r. - Gracja
- Egipt i Persja
- byle kolonie francuskie w Afiyce Północnej (Maroko, Tunezja), Bliski Wschodzie (Syria, Liban), jak również w dawnych Indochinach.