64195

Inne ADR w sprawach gospodarczych

9W praktyce obrotu gospodarczego wykształciły się, w szczególności w Ameryce Północnej i w Europie Zachodniej, różne inne metody ADR. Mimo istotnych różnic, łączą je pewne cechy wspólne. Charakterystyczne jest w szczególności dążenie do tworzenia takich pozasądowych mechanizmów rozwiązywania sporów, które będą „uszyte na miarę”, tzn. optymalnie dostosowane do potrzeb danego przypadku. Rozmaite typy empiryczne metod niemieszczących się w tradycyjnym kanonie trybów „postępowań spornych” określa się wspólnym mianem „alternatywnych” metod rozwiązywania sporów (ADR).

Skrót ADR (Alternative Dispute Resolution) wywodzi się ze Stanów Zjednoczonych. Mimo że funkcjonuje dopiero od końca lat siedemdziesiątych, przyjął się tak szybko, że już dekadę później był niemal powszechnie znany. Wkrótce ten anglojęzyczny akronim zrobił prawdziwie międzynarodową karierę. W niektórych krajach próbowano go, co prawda, zastąpić rodzimymi odpowiednikami, takimi jak MARC (Les modes alternatifs de resolution des conflits) czy RAD (Reglement altematif des differends) we Francji i w kanadyjskim Quebecu* czy AKR (aussergerichtlichen Konfliktregelung) w Niemczech, lecz próby te zakończyły się co najwyżej umiarkowanym powodzeniem.

Użycie określenia „alternatywny” implikuje pytanie: alternatywny wobec czego? Można wskazać co najmniej cztery prezentowane w doktrynie koncepcje w tym zakresie. Według pierwszej alternatywny sposób rozwiązywania sporów to każdy tryb „postępowania spornego”, który odbiega od klasycznego procesu sądowegori91. Zgodnie z drugą to takie działania w ramach procesu cywilnego i wykonywania władzy sądowniczej, które umożliwiają „nieantagonistyczne zakończenie sporu”r201. Stosownie do trzeciego ujęcia pojęcie ADR obejmuje wszystkie metody stanowiące alternatywę dla postępowania przed sądem powszechnym, w tym m.in. arbitrażf211. Wreszcie czwarta koncepcja zakłada wyłączenie z zakresu pojęcia ADR wszystkich metod opartych na tzw. modelu adjudykacyjnym (orzeczniczym), a nie ugodowym, tzn. nie tylko procesu sądowego, ale także arbitrażuf221.

Do ADR zalicza się m.in. - trzymając się oryginalnej terminologii anglojęzycznej -następujące metody. Early Neutral Evaluation, Mini-Trial, Fact-Finding, Med-Arb i Arb-Med oraz Dispute Review Boards.