Top 7

174 IV. Wschód

w sprawach gospodarczych (obok wicepremiera Siergieja Iwanowa, sprawującego kontrolę nad kompleksem wojskowo-przemysłowym; Siergieja Czemiczowa, szefa przedsiębiorstwa Rosoboroneksport, który przejął kontrolę nad przemysłem samochodowym; Walcrija Nazarowa (SWZ), dyrektora Agencji ds. Zarządzania Majątkiem Państwowym; Borysa Jakunina, prezesa Rosyjskich Kolei Państwowych i in.). Grupa „trzymająca władzę ekonomiczną" w Rosji i jej zaplecze siłowe jest głównym beneficjentem obecnych przekształceń własnościowych. Uprzywilejowany status nic tylko pozwala czeqiać dochody z zajmowanych stanowisk w radach nadzorczych; umożliwia układy biznesowe z sektorem prywatnym, a także umacnianie wpływów w kraju i budowanie ich za granicą. Nic bez znaczenia wydaje się fakt, że uważani za najbardziej wpływowych polityków w kwestiach gospodarczych (Siergiej Iwanow, Siergiej Czcmiezow, Wiktor Czerkicsow, Borys Jakunin) są wymieniani wśród potencjalnych następców Władimira Pulina. Przez rosyjskich technologów polityki są oni traktowani jako gracze systemowi, zaś sam intensywnie budowany w ostatnich latach kapitalizm państwowo-prywatny - jako system „długiego trwania".

3. Slłowicy Jako beneficjenci przemian własnościowych

Nowy etap przekształceń własnościowych, określany jako „czwarty podział"-**, doprowadził do głębokich zmian w strukturze własności'¹. Objęły one ponad połowę rosyjskich przedsiębiorstw - zobacz tabela 1.

T-WJ I. Kariera w biznesie w buch 1994 -2006

ttódky I. faun. tUv<f    tut». hur./mopAiRnu 7 07 JCOi

Pierwsze pokolenie rosyjskiego biznesu rekrutowało się spośród najbardziej energicznych przedstawicieli rosyjskiego społeczeństwa (struktur administracyjnych, resortów siłowych, kręgów naukowych i gospodarki szarostrefowej). Roz-

“ Wadim Wołkow uyrMnl.i na stepujtce <upy Ftywatyzacji w Rosji: 1) 1938-91 - etap pry-waryzacji niejawnej: 2) 1992-95 - pcywaryzacjj czekowa; J) 1996-98 - przejmowanie przedłifbtorsrw pod zastaw kiołytów na rzecz budzeni państwu; 4) etap redystrybucji własności, rozpoczęły u' 1998 i trwając)' do diii.

¹⁷ Stosowne badania przeprowadziło Centrum Technologii IV>lir>>:tłiych pod kierunkiem Igora Bunina Dynamikę przemian udało mu się uchwycie dzięki badaniom przeprowadzenym w 1994 ru grupie 120 biznesmenów, którzy rozpoczynali dziiiilrwśi pod koniec Lu 30.-na początku Lu 90. ub. stulecia. Z tymi samymi biznesmenami przeprcmaJzcoo wywiady w roku 2006.

poczynali działalność z minimalnym kapitałem startowym, przywłaszczając mienie państwa. Dziś jest to w praktyce niemożliwe - własność państwowa jest przywracana i konsolidowana, zaś programy rozwoju małego biznesu pozostają na papierze. Tbn „efekt wąskiego gardła" nic dotyczy „silowików", którzy stali się beneficjentami przekształceń własnościowych zarówno w wielkim, jak i średnim i małym biznesie

Czwarty podział, przebiegający już w nowej konfiguracji sil na szczytach władzy, wyraźnie się ostatnio zdynamizował, co jest związane ze zbliżającymi się wyborami parlamentarnymi (2007) i prezydenckimi (2008) w Rosji. Dotyczy to aktywności inwestycyjnej tak osób fizycznych (np. Aleksandra Lebiedicwa). jak i prawnych (np. Rosoboronckspottu). Lcbicdiew, były oficer Służby Wywiadu Zagranicznego, obecnie właściciel Narodowego Banku Rezerw, nabył w ostatnich latach 26-proccntowy pakiet Aeroftotu, holding Russkij lYikoiaż, wszedł na rynek mediów (wraz z Michaiłem Gorbaczowem zakupił 49% akcji koncernu Nowaja Ga-ziela). Stał się także współwłaścicielem państwowo-prywatnej spółki lljuszyn Fi-nans Co (38% akcji należy do Komitetu Mienia Państwa, 16% - do WnicszckoiKirn-banku, pozostałe akcje - do Lebicdiewa). Obecne przekształcenia własnościowe dobrze obrazuje działalność inwestycyjna usytuowanego w strukturach Ministerstwa Obrony państwowego monopolisty w zakresie handlu bronią, Rosoboroncks-portu, który w 2003 uzyskał prawo do inwestowania w przemyśle zbrojeniowym. Ostatnio sukcesywnie poszerza swe aktywa także w przemyśle samochodowym (AwtoWaz, KAMAZ, IżAwto) oraz w metalurgii (nabył np. pakiet kontrolny koncernu AWISMA, światowego lidera w produkcji tytanu i stopów metalowych, którego klientami są m.in. Airbus i Boeing), stając się jednym z centrów konsolidacji aktywów państwowych.

Zmiany w stmkiuizc własnościowej są prowadzone odgórnie i uzasadniane interesem państwa. Instrumentem prawnym nowego podziału własności stała się uchwalona pod koniec 1998 ustawa o bankructwie. Jej oficjalnie deklarowanym celem było wyeliminowanie nieefektywnych przedsiębiorstw”. Do tego procesu, przebiegającego już w nowej konfiguracji sił, włączono rosyjski system sądownictwa. Ustawę wykorzystywano nagminnie w celu przywracania własności państwowej oraz oczyszczania rynku z firm nie poddających się kontroli. Według danych Sądu Arbitrażowego FR w 2001 rozpatrzono 47 762 wniosków w sprawie bankructwa. 79% tych wniosków zainicjowało państwo.

4. Prywatne agencje bezpieczeństwa - wzrost I ewolucja

Prywatna przedsiębiorczość siłowa okazała się stabilnie rozwijającym się biznesem, wykazującym stałą tendencję wzrostową (zob. tabela 2). Według oficjalnych danych MSW FR pod koniec 1999 zarejestrowano 11 652 prywatnych przedsiębiorstw ochtony i agencji detektywistycznych, zatrudniających 196 266 funkcjonariuszy po-

^ł* W myli nwego prawa lokalne *vdy arbitrażowe wdrażały procedurę bankructwa, JeSli kwora zadłużenia przedsiębiorstwa przekraczała 15 ty*. USD. Do cu*u zwołania posiedzenia kredyt o-rów sądy wprowadzały zarząd komisaryczny. Najczętcicj kredytorzy suwali się akcjonariuszami, wyłaniali nowe wtadzc i zatrudniali nowy nurupmnf.