Top 9

178 IV. Wschód

nitów Administracji Prezydenta, państwowych resortów siłowych). Dla wielkiego biznesu nieformalna „krysza państwowa" odgrywa taką samą rolę jak prywatne przedsiębiorstwo ochrony dla małego i średniego biznesu. Zdaniem niektórych obserwatorów doszło też do podziału sfer wpływów: mały biznes jest klientem MSW, zaś wielki - FSB^H.

Tego rodzaju nieformalne usługi przedstawicieli korporacji siłowej Woltów traktuje jako formę icli udziału w przedsiębiorczości siłowej”. W jego opinii „to środowisko instytucjonalne wysyła i reprodukuje identyczne bodźce". Dyspo ncnci zasobów siłowych państwa mają znaczną autonomię, pozostają poza kontrolą, stoją ponad prawem - własny interes ekonomiczny mogą realizować bez przeszkód. Prowadzi to zresztą do kolizji i tarć w ramach poszczególnych ugrupowań korporacji”.

Zdominowanie rynku usług siłowych przez byłych funkcjonariusz)' państwowych nic powstrzymało jego kryminaJizacji. Skrajnym tego przejawem są kryminalne porachunki, których ofiarami stają się także osoby powiązane z elitami Kremla. Głośnymi tego typu przykładami były skrytobójcze zamachy na dyrektora holdingu zbrojeniowego Alma-Antiej (czerwiec 2003) oraz na byłego szefa Moskiewskiego Zarządu FSB Aleksandra Trofimowa i jego żonę w kwietniu 2005. Zastrzelony generał był właścicielem kilku firm ochroniarskich (nominalnym właścicielem był jego syn, Borys), firm przewozowych i taksówkowych, a także wiceprezesem spółki Finwcst, zajmującej się informatyzacją przedsiębiorstw komercyjnych. Ofiarą otrucia (wrzesień 2004) stal się także wspomniany Roman Cepów, uważany za jednego z najbardziej wpływowych łudzi w Petersburgu. Na początku lat 90. był ochroniarzem mera Petersburga Anatolija Sobczaka, bliskim znajomym obecnego prezydenta Władimira Putina i szefa Służby Bezpieczeństwa Prezydenta Wiktora Zolotowa”. Przez biznesmenów Cepów był nagminnie wykorzystywany do załatwiania różnych problemów, zaś władze zlecały mu różne „delikatne" misje w święcie biznesu.

^M M. Frawotorow, Na kr/ux niiiirjiia, a mhi itit fiksuj. K kam p*itfsu. MWD. KO. SWK, FSO. Prokaraluia, „Profil" 200<S, 10 kwietnia

” Wolkuw, dz. C)T., s. 240, 241.

^M O ich przezwyciężenie jpckiw.il m.in generał Wiktor Czcrklwow, dyrektor Federalnej Sluiby <is Kontroli Obrotu Narkotykami, który w lalach 70. dzielił w leningradzkiin urzędzie KGB biurko z obecnym prezydentem FR; „Musimy zrozumieć. le stanowimy wspólnotę. Nic rwalKmy się do wiftdty, nie aspirujemy do roli sianu panującego. Historia zrządzili, ic brzemię utrzymania rosyjskiej państwowość legio ni nasze bitki Musimy przyznać, że nie byliśmy do tego przygotowani. (...) CzckKci to różni ludzie. Z jednej strony bezwarunkowi patrioci, silni i aktywni, z drugiej - ludzie z ograniczeniami zawodowymi i korporacyjnymi wiitutii. A skoro uk, (O llłc mole być w naszych szeregach kiau i zgnilizny, paniki i lutcdyskrcdyucji. Należy painaętać o samoograniczeniach, musimy pokonywa: zachłanno;*: i pokusy, które oferuje epoka nierorwinjętcgO w pdnl I nlCItablllKgO kapitalizmu Tylko w ten sposób uchronimy się od haniebnego losu ^degenerowanej radzieckiej ncencnklatury *. Zob. W. Czcrkie-sow, Wnłi na KGB?. .Keniii.-eiiolsi.ija Pmwdl" 2005. 3 Stycznia.

¹⁵ G. Maksimów, 'Mijaiirfnyj otkmmik srał iztlwej ninknuimtgt procosj, „Gasieta* 2004, 26 września; A. Cyganów, Olnrnka orWuwż Smcfnogt. 0» ilinkan rtwipi znal. „Kommlcrsant* 200-1, 25 wrzelnu. Według niektórych do nietani Cepów zestal otruty nieznanym środkiem mifioiktywiiym (V. Yasmann, Tkt KGB'i IW Smut Coiotiircuifiz.irńjii - www.rfcrl.otg/fcuurcsartklc/2O00/12/i5/ (hekgbs-pojt-joi-łct-cemmeirtilizarion; pobrano: styczeń 2007).

6. Przestępstwa przeciwko własności

Wymiernym przejawem kryminalizacji życia ekonomicznego w Rosji jest systematyczny wzrost przestępczości. Według oficjalnych danych MSW FR-** w 2005 wzrosła ona o 22,8% w porównaniu do roku poprzedniego. Ponad potowa zarejestrowanych przestępstw (55,7%) to przestępstwa przeciwko własności prywatnej: kradzieże (+23,2%), grabież (+37,0%), rozbój z zaborem mienia (+14,8%). W porównaniu ze stanem z 2004 o 8,8% wzrosła także liczba przestępstw ekonomicznych (w 2005 zarejestrowano 437,7 tys. przestępstw tej kategorii). W tym kontekście warto odnotować burzliwy rozwój nowego rodzaju przestępstw ekonomicznych, określanych w Rosji mianem „rnjderstwo". Polega ono na siłowym przejęciu przedsiębiorstw, podczas którego dokonywana jest sprzedaż aktywów tego przedsiębiorstwa zleceniodawcy nalotu, .rajdu'.

Kryminalne przejęcia osiągnęły niespotykaną skałę, a czarny rynek bankructw poszerza się w zawrotnym tempie. O ile (jak szacuje Rosyjska Izba Han-dlowo-Przcmyslowa’⁵) w latach 2000-04 zarejestrowano ok. 5000 takich przejęć, to w samym tylko 2005 - już 1900. O dynamice ich wzrostu można wnioskować także na podstawie statystyki przypadków karalnych (zob. wykres 1). Według MSW” w 2004 wszczęto 171 postępowań karnych pod zarzutem nielegalnej akwizycji własności, w 2005 - już 346, z czego 106 w Moskwie. Jest tajemnicą poliszynela, żc tc nielegalne akwizycje odbywają się przy udziale bądź za milczącym przyzwoleniem funkcjonariuszy państwa. Są one realizowane w różnych formach: presji ekonomicznej, działań prokuratury, nękania i represji państwowych resortów siłowych. 7. analizy kosztów „rajdu' wynika, że ich gros stanowią opłaty za usługi informacyjne (dostęp do informacji FSB, Federalnej Służby Podatkowej i in.) oraz za likwidowanie trudności administracyjnych i barier prawnych. Rosną także koszty ochrony przed rajderami. W obu przypadkach (rajdach i ich zapobieganiu) rola struktur siłowych pozostaje kluczowa.

Burzliwy wzrost przestępstw przeciwko własności prywatnej w opinii Michaiła Diełagina, dyrektora Instytutu Problemów Globalizacji, jest w dużej mierze rezultatem polityki państwa. Podczas ostatnich kampanii wyborczych rządzące elity stworzyły przekonują^ obraz „wroga”, podburzając opinię publiczną przeciwko konkurencyjnym ugrupowaniom oligarchicznym. „W imię doraźnych interesów politycznych państwo umocniło powszechne wyobrażenie bixnesu jako rzemiosła złodziejskiego, a mienia prywatnego - jako efektu przestępczej działalności. Przedsiębiorca stal się grabieżcą i wrogiem nie tylko w oczach społeczeństwa, ale i w oczach własnych pracowników. (...) Żywiołowy wzrost złodziejstwa od dołu towarzyszy wzrostowi korupcji systemowej i złodziejstwa od góry, co sytuuje biznes między młotem i kowadłem”*'. Takie normy postępowania, zdaniem prof. Siergieja Pierie-

“ Zob. Kroili}' ntiifiz sastojotr^i p-tts rop nosn' (uwrjnwilgoT.ru: pobrano, styczeń 2007). Na marginesie rulety odnctowfct spodek przestępczofci i o tyciem broni (-4,9%). chot ki wskaźnik liczbowy nadal pozostaje znacz-icy. w 2005 popełniono 21 576 takich przestępstw.

^w M. Kondrttjcwa. Rkj&try. tjk (psi^- czuiej kunia?. ..Russką News wek' 21X36, 12-18 czerwca. ^M Za: „TiucT 2C06. 27«erw<a.

” M.* Dtel.igin. Iitcicfijs krąży. .Profil" 2C06,27 marca.