Top 11

I

182    iv. Wschód były problemy na rynku alkoholowym w Rosji. Wprowadzony pod egidą FSB nowy system rejestracji sprzedaży alkoholi zablokował handel tym towarem latem 2006.

8. .Przymusowy' sponsoring struktur siłowych

Znaczącą ewolucję przeszła także kształtująca się od połowy lat 90. instytucja sponsoringu struktur siłowych: przekształci! się on w nieformalny obowiązek. Rozszerza się grono darczyńców: głównymi sponsorami resortów siłowych są przedstawiciele wielkiego biznesu, z czołowymi oligarchami na czele. Ewoluowały też forma i zakres pomocy - w połowie lat 90. przeważała pomoc socjalna (fundowanie wczasów, zapomogi pieniężne), obecnie nagminne jest finansowanie wewnętrznych zamówień na sprzęt i uzbrojenie.

Dziś przy każdym regionalnym zarządzie FSB istnieją organizacje weteranów i fundacje, których celem jest współfinansowanie tej służby przez miejscowych biznesmenów. Centrum Specjalnego Przeznaczenia FSB jest sponsorowane przez przedsiębiorstwo Wympicl-A (skupia weteranów spccnazów). Ze środków pozabudżetowych sfinansowano remont jednostek Służby Granicznej na Oceanie Spokojnym, wyremontowano i zmodernizowano Centralny Szpital Kliniczny FSB itp. Fundacje te realizują cele zarówno socjalne (Fundacja „Gwarancja” Jurija Skokowa. Rosyjska Fundacja Weteranów Wojny w Afganistanie; Fundacja Wsparcia Pracowników GRU, i in.), jak i polityczne (Rosyjska Fundacja Wolnych Wyborów, Fundacja Rozwoju Regiorsów Andricja Przczdomskiego; Fundacja Rozwoju Parlamentaryzmu Wiktora Iwanicnki czy moskiewska Fundacja Wspierania Programów Prezydenckich Jewgienija Sawostjanowa). Skala tego zjawiska poszerza się Makar Dmitrijcw i Władimir Syczcw na podstawie kwerendy w Internecie doliczyli się 293 tzw. furt dacji generalskich⁴¹.

Sponsoring, inicjowany również przez państwo, stał się warunkiem utrzymania pozycji w biznesie⁴'. Najbardziej aktywnymi ofiarodawcami są koncerny zabiegające o przychylność władz (Russkij Aluminij. Lukoil, Alfa-Bank. Promstrojbank i in.). W 1999 z inicjatywy prezydenta Purina umorzono Narodowy Fundusz Wojskowy, w 2001 - Fundację Pomocy Weteranom i Czynnym Funkcjonariuszom FSB. Ich celem jest zdobywanie śrocków finansowych na realizację programów „Zdrowie wojskowych¹. „Mieszkanie dla wojskowych¹. „Pomoc materialna dla wojskowych", „Adaptacja socjalna wojskowych odchodzących ze służby" i inne. Dotacje na tc cele

kierownictwo tych organizacji (taktuje jako nieformalne koszty biznesu, swoiście rozumiany obowiązek patriotyczny i pretekst do zamanifestowania swej lojalności wobec polityki ekipy rządzącej. De facto stanowią one rodzaj instytucjonalizacji

korupcji.

Środki przekazywane strukturom siłowym przez sponsorów prywatnych zasilają ich tzw. czarne kasy. Przekazywane są na cele, które teoretycznie finansowane są z budżetu państwa. Nie są natomiast, przynajmniej na szczeblu federalnym ewidencjonowane. O tym, że są to kwoty znaczące, świadczą inwestycje, na które są wydatkowane (zakup sprzętu, budowa osiedli Ministerstwa Obrony, I^:SB i SWZ). Dwukrotnie - 13 czerwca 2001 i 12 lutego 2003 - komitet ds. bezpieczeństwa Dumy podejmował próby ustanowienia ustawowego zakazu pozabudżetowego finansowania resortów siłowych. Wnioskodawca wychodził z założenia, że „rosyjskie służby specjalne powinny być wolne od wszelkiego wpływu z zewnątrz, niezawisłe i obiektywne". W obu przypadkach projekt został pogrzebany wskutek nacisków korporacji siłowej*⁸.

Konsekwencje: gospodarka i służby specjalne

Pod rządami Putina korporacja siłowa uzyskała wagę polityczną - z filaru przekształciła się w podmiot władzy. Stała się quasi-paitią, nicposiadającą wprawdzie partyjnej reprezentacji, ale realizującą własne interesy ekonomiczne i polityczne. W ciągu dwóch kadencji prezydentury Putina umocniła zdobyte przyczółki władzy politycznej i ekonomicznej- Nie ulega też wątpliwości, że żadne z ugrupowań poli-tyczno-nomeklaturowych nic osiągnęło równic spektakularnych sukcesów w realizacji swych interesów grupowych i tworzeniu zabezpieczających je mechanizmów instytucjonalnych jak korporacja siłowa. Są one dziś na tyle mocne, że jej pozycja wydaje się niezagrożona również w dającej się przewidzieć przyszłości. Jest to zarazem jedna z głównych przyczyn zahamowania urynkowienia i demokratyzacji Rosji - procesów wymagających przede wszystkim transparentności.

Patrząc z perspektywy dzisiejszych rezultatów, należy stwierdzić, źe udział struktur siłowych w procesach transformacji ustrojowej nie tylko zaprzepaścił szanse rozwoju Rosji w ramach paradygmatu liberalnego, ale i trwale odkształcił przemiany strukturalne, zapoczątkowane w dobie Jelcyna. Rządy elity siłowej przyniosły wzrost roli państwa w gospodarce i zwrot w kierunku kapitalizmu państwowo-kor-poracyjncgo, nie przyniosły natomiast zmiany sposobu zarządzania gospodarką. W szczególności:

*    Nic naruszyły procesu ołigarchizacji Rosji. Nastąpiła jedynie wymiana podmiotu tego procesu na rzecz korporacji siłowej.

•    Pogłębiły nieiransparentność w sferze stosunków własności: zmiany w strukturze własności warunkują czynniki polityczne, a nie ekonomiczne; prawa własności nic są respektowane.

*' A. Solituow. Prnbprm ntitzi, „Bcisuja Potiuka" 2005. nr 2:Ouputiiry chMiM zaprittit' wnr-biuiiemcft finatsinuwnył spitałaib. partał „Prawda ru' 2005. 11 luKjto

1

M. Dmitriyew, W. Sytzew. S&>iwya frtija lini. iii tajnaymmj/sfciA /Won, „Nawajj Gazie-u' 2002. 17 października.

" Ni Mionie internetowej prywatnego prtolłKbioniwi ochrony Aksel (http://akxcl.ru: pofcrano. styczeń 2007) można ptKiyttć „W ramach państwowego programu ochrony socjalnej wojskowych, weceranOw jednostek specjalnego prreanacemu MSW. FSB i FSO nasze przedsiębiorstwo; realizuje pomoc w zakresie KKjalno-psythologiczney adaptacyi hmkcjonariuszy specnazOw pa cJqtciu ze fłutby; zajmuje saę organizacją prawnej i fayernej cchicoy weteranów FSO. FSB. MSW. współpracuje ze strukturami komercyjnymi I państwowymi cez: mediami w oclu propagowania służby w yednostkach specjalnych l podnoszenia prestiżu tłuiby wojskonej uczestniczy w prezydenckich i rządowych programach walki z przcstępczołcią i terroryzmem. wspina poaabudietowe finansowanie walki organów porządku prawnego i służb specjalnych z przestępczością zorganizowaną i korupcją”