Top 6

172 IV. Wschód

Dekrety wzmocniły ośrodki kierownicze struktur siłowych: ich szefowie weszli w skład nieformalnej grupy tworzącej centrum decyzyjne w Rosji, dzięki czemu uzyskali bezpośredni wpływ na funkcjonowanie instytucji reprezentujących władzę formalną. Uwarunkowało to nieprzejrzystość systemu władzy oraz oparcie go na technikach warsztatu służb specjalnych (manipulacja, dezinformacja, zastraszanie). Szefowie poszczególnych resortów uzyskali też znaczną samodzielność w kwestiach organizacji i funkcjonowania podległych resortów, o czym świadczy fakt, iż projekty reorganizacji powstały w samych resortach. O zamiarze ustabilizowania systemu świadczy natomiast fakt, że funkcje ich dyrektorów niezmiennie od 1999 sprawują ci sami ludzie: Nikołaj Patruszew (FSB), Siergiej Lcbicdiew (SWZ). Raszyd Nurgalijcw (MSW).

Symbiotyczny układ Kremla i sektora siłowego przejawia się nie tylko w polityce kadrowej. Wraz ze wzrostem wpływów budżetowych ze sprzedaży ropy finansowanie państwowych resortów siłowych ulegało systematycznej poprawie. Dla przykładu: w 2006 przewidziano na ten cci 5% PKB, co jest ewenementem w kraju nie będącym w stanic wojny (dla porównania - na politykę socjalną - 1%). Na obronę w 2006 przeznaczono o 22,5% więcej niż w 2005, na bezpieczeństwo -także o 22,5%. Najwięcej środków pizeznaczono dla FSB (o 37% więcej niż w 2005) oraz Prokuratury (wzrost o 31,6%)“. Wzrost wydatków na obronę (o 25%) i bezpieczeństwo (o 23%) założono także w projekcie budżetu na rok 2007.

2. Siłowlcy jako menedżerowie gospodarki państwowej

Elita siłowa (wspomniana „nowa szlachta”) ukorzeniła się nie tylko w administracji państwowej. Kluczowym momentem dla ustabilizowania politycznej pozycji korporacji był masowy napływ jej przedstawicieli do przedsiębiorstw państwowych. Funkcję prezesa spółki Zarubicżnieft’ objął Nikołaj Ibkaiicw z SWZ (szef Putina w Dreźnie), płk FSB Jurij Jonow został wiceprezesem Alrosy, Andricj Kostin (SWZ) - prezesem Wniesztorgbanku, Wiktor Iwanow (SWZ), wpływowy doradca Puli-na ds. kadr w Administracji Prezydenta jest jednocześnie członkiem rady nadzorczej koncernu Almaz-Aiiticj i Acroflotu. Na czele nowego holdingu integrującego przedsiębiorstwa lotnictwa cywilnego (Zjednoczonej Korporacji Lotniczej) stanął wicepremier i były minister obrony FR Siergiej Iwanow - takie przykłady można mnożyć.

Wprowadzenie zaufanych ludzi na stanowiska kierownicze w spółkach państwowych, do rad dyrektorów i rad nadzorczych zagwarantowało korporacji dominującą pozycję i kontrolę nad zasobami ekonomicznymi państwa, ale nic doprowadziło do ich modernizacji. Głównym kryterium rekrutacji kadr menedżerskich są bowiem „czckistowski rodowód" i lojalność wobec obecnej ekipy władzy, a nie kompetencje. W wymiarze propagandowym uzasadniono to interesami państwa, z definicji wiążąc gospodarkę z silnym państwem rosyjskim, przedstawianym jako dominujące w świecie mocarstwo energetyczne. Wpływ nowych menedżerów

” Kńifi 2005. Raport t tranfaimcji (www.fcnjm-ctoncnik xnc.pt pobrano: jipczcA 2007).

przełożył się w praktyce na rcnacjonalizację i koncentrację aktywów ekonomicznych państwa - dwa główne procesy, obserwowane obecnie w rosyjskiej gospodarce²'. Odkształciło to trwałe dotychczasowe procesy transformacji rynkowej, ugruntowując system kapitalizmu pańsiwowo-korporacyjnego. Państwo powróciło do sektorów strategicznych: surowcowego, metalurgicznego, elektromaszynowego, bankowego. Jednocześnie, ze względu na wymóg konkurencyjności i budowania wpływów za granicą, rozwijane są także układy z przedstawicielami wielkiego biznesu prywatnego. Tym m.in. należy objaśnić przyzwolenie, a nawet administracyjne wsparcie dla multimilionera Romana Abramowicza, osiągającego ostatnio sukcesy w dziedzinie metalurgii, czy Wiktora Wckselberga, prowadzącego dynamiczną ekspansję w przemyśle chemicznym. Warunkiem prowadzenia interesów pozostaje lojalność wobec ekipy władzy. Jednym z jej przejawów jest dopuszczanie przedstawicieli korporacji siłowej do akcjonariatu przedsiębiorstw prywatnych, co z kolei pogłębia nietranspa-rentność rosyjskiego biznesu.

Jako że własność w państwie była już w większości sprywatyzowana w łatach 90., procesy renacjonalizacji i koncentracji aktywów państwa służą jednocześnie osłabieniu pozostałych ugrupowań ołigarchiczno-nomenklaturowych, niepowiązanych z korporacją siłową. Są one poddawane presji podatkowej i regulacyjnej państwa, przegrywają w walce o licencje i nowe aktywa. Nic mają też szans na rynku zantówień państwowych, pozostającym w sferze niejawnej. Jest on hermetyczny i mimo istniejącego ustawodawstwa obsługiwany z pominięciem przetargów publicznych. Na jawnych przetargach dokonuje się jedynie 10% zakupów¹'.

Posunięcia wzmacniające pozycję elit siłowych względem pozostałej części administracji i elit były |>odyktowane chęcią stworzenia zaplecza finansowego władzy. Odcisnęły one silne piętno na rosyjskiej gospodarce. Management gospodarczy wywodzący się ze struktur siłowych wyróżnia niejawny charakter procesu podejmowania decyzji, styl zarządzania porównywany z operacjami specjalnymi, myślenie w kategoriach swój-obcy, nierespcktowanic pluralizmu poglądów i interesów. Wpływa to na technologię sprawowania władzy ekonomicznej. Nowi menedżerowie chętnie uciekają się do nacisku politycznego, manipulacji administracyjnych, szantażu, a także metod siłowo-administracyjnyclt (rewizje, kontrole, nakaz administracyjny). Służą one zarówno realizacji projektów Kremla, jak i realizacji partykularnych interesów (grupowych i jednostkowych). Przejawem tego była operacja przejęcia Juganskniefticgazu, przedsiębiorstwa wydobywczego Jukosu. Przedsiębiorstwo wystawione na licytację za długi w giudniu 2004 kupiła nieznana spółka BajkalFinansGroup, poczym odsprzedała państwowemu koncernowi naftowemu Kosnicft*.

Za autora scenariusza przejęcia Juganskniefticgazu uważa się Igora Sicczi-na z Administracji Prezydenta, wywodzącego się z SWZ szefa rady nadzorczej Ros-niefti. Jest on, jak się uważa, jednym z najbardziej wpływowych urzędników Kremla

^M I. Wiśniewska. Nmuińalm rftii Kremla Kapitalizm jvsmhnsu-r pi ratjjJra. .Punkt widzenia'

2007. nr 2.

“ J. Jaan, Cwgo Irietnifel kunin et własfuj? (portal wwwpalii.ru. pobrano: styczeń 2007).