65225

„blankietowe" niejako, aprioryczne przyzwolenie społeczne na podejmowanie innowacji, ale coś więcej - obowiązek ich podejmowania. Uczony na przykład musi „wnieść oryginalny wkład do nauki". Niewywiązywanie się z obowiązku innowacyjności może prowadzić do pozbawienia jednostki prawa pełnienia ról tego rodzaju. Młody badacz naukowy musi w pewnych terminach przedstawić oryginalne osiągnięcia w doktoracie czy habilitacji, inaczej bowiem ulegnie * jak się eufemistycznie powiada „rotacji", czyli po prostu straci pracę.

Trzeci typ podmiotów' zmiany to organizacje innowacyjne (legislatywy, parlamenty, komisje reform, zespoły badaw^rcze, biura konstrukcyjne, trusty mózgów itp.). Obowiązek inicjowania i wprowadzania innowacji normatywnych jest w tym przypadku konstytutywnym składnikiem statutu czy „karty" takich organizacji. Podejmowane w ich ramach działania mają charakter zbiorowy, a innowacja rodzi się jako efekt kooperacji.

Czwarty typ podmiotów' zmiany to zbiorowości, środowiska czy kręgi społeczne o charakterze nowatorskim („Cyganeria" artystyczna, studenci, muzycy jazzowi, filmow^rcy, sekty religijne itp.) Najczęściej mają one charakter nega*tyw'istyczny - kontestacyjny, kontrkulturowy, nonkonformistyczny; odrzucają przyjęte w szerszym społeczeństwie zwyczaje, kanony, praktyki dlatego właśnie, że są przyjęte powszechnie. Taka pryncypialna negacja może przekształcić się w swoistą środowiskową ideologię, a nawet może stać się uznaną społecznie prerogatywą danego środowiska, któremu przyzwala się na „dziwactwa" lub „odmienność". Oczywiście negacja prowadzi prędzej czy później do zaproponowania i lansowania wzorów czy reguł alternatywnych - nowej obyczajowości, nowego stylu żyda, nowego sposobu ubierania się itp.

Piąty, bardzo ważny typ kolektywnych podmiotów to ruchy społeczne, które - jak pamiętamy z rozdziału siódmego - z definicji ukierunkowane są na zmianę norm czy wartośa społecznych (ruchy młodzieżowe, feministyczne, ekologiczne, religijne, polityczne itp.). Krystalizują się one wokół wyraźnego, artykułowanego i uświadamianego celu, jakim jest pozytywme, konstruktywne przekształcenie norm i w^rartości czy to w jakimś zakresie partykularnym (ruchy reformatorskie), czy to w ich całokształde (ruchy rewolucyjne), i podporządkowują wszystkie swoje działania i wysiłki temu celowi.

Szósty wreszde typ podmiotów innowacji to zwykli ludzie, którzy w swoim codziennym żydu wprowadzają jakiś now^fy sposób mówienia, zwracania się do innych, ubierania się, strzyżenia, przyrządzają nowe potrawy, meblują po nowemu mieszkanie, wypełniają wolny czas nową formą rozrywki itp., a praktyki te znajdują naśladowców najpierw wśród znajomych, potem w^rśród znajomych znajomych itd., aż w końcu przyjęte zostają w szerszym środowisku.

Bardzo istotne zróżnicowanie potencjału innowacyjnego każdego z wymienionych podmiotów zależeć może od ich zewnętrznego, lub przedwnie - wewnętrznego usytuowania w stosunku do tego systemu społecznego, którego struktura normatywna jest przedmiotem zmiany. Zmiana normatywna może być inicjowana i forsowana spoza systemu, niejako „importowana" z innego systemu, którego struktura normatywna zawiera inne normy i inne wartości -przenikające jako wzorce alternatywne i ulegające rozpowszechnieniu. Jest to oczywiśde klasyczna sytuacja kontaktu kulturowego, zderzenia cywilizacji, dyfuzji kulturowej lub, jak się czasem powiada, „imperializmu kulturowego". Daleko ciekawszy jest jednak przypadek zmiany inicjowanej i przeprowadzonej przez podmiot umiejscowiony wewnątrz systemu, którego strukturę normatywną poddaje zmianie. Możliwość takiej zmiany może budzić wątpliwośd, przypomina bowiem sytuację