72135

144 POLIMERY 2005, 50, nr 2

odpowiedniej obróbce cieplnej. Inna część skal ilastych (bentonity) uzyskuje znaczne właściwości adsorpcyjne dopiero po aktywacji chemicznej.

Wiele prac poświęcono badaniom nad otrzymywaniem nowych rodzajów adsorbentów, konkurencyjnych w stosunku do węgla aktywnego i zeolitów |9—151. Stanowią je bentonity, których przestrzenie międzypakieto-we są wypełnione oligokationami o określonych właściwościach. Rodzaj oligokationu wpływa na przeznaczenie tych nowo utworzonych „sit cząsteczkowych", gdyż spełnia on funkcję „podpórek" pakietów minerału, udostępniając tym samym duże przestrzenie cząsteczkom zamierzonych adsorbatów.

Bentonity o określonym wymiarze porów można uzyskać modyfikując odpowiednio minerał wyjściowy na drodze wymiany jonowej lub przeprowadzając kal-cynację gotowego produktu. W przestrzenie międzypa-kietowe bentonitu można wprowadzać substancje organiczne bądź nieorganiczne, jak również kompleksy organiczno-nieorganiczne.

Przedmiotem badań podjętych w ramach niniejszej pracy było prześledzenie wpływu rodzaju podstawnika przy czwartorzędowym atomie azotu soli amoniowej użytej do modyfikacji bentonitów na ich właściwości adsorpcyjne, w szczególności w stosunku do styrenu.

CZĘŚĆ DOŚWIADCZALNA

Surowce

W badaniach wykorzystywano następujące substancje:

— czwartorzędowe sole amoniowe (QAS) zestawione w tabeli 1;

— handlowe bentonity o dużej zawartości montmo-rylonitu (MMT), których właściwości i oznaczenia przedstawiono w tabeli 2;

— styren cz., produkt firmy Merck (Niemcy).

Tabela 1. Wykaz stosowanych czwartorzędowych soli amoniowych (QAS) o wzorze ogólnym R|R₂RjRłN^łCl'

T a b I c 1. List of quatcrnary ammonium salts used, ot generał formula RiRjRjR*N*Cr

Symbol QAS	R.	Rz	Rs	R<
Al	CH3	cm	cm	cm
A2	CHj	cm	cm	om
A3	CHj	cm	cm	om
A4	cm	cm	cm	c*h,₇
A5	CHj	cm	cm	C\|₂H23
A6	CHj	cm	cm	Cism?
A7	C#H,7	cm	cm	QH,7
A8	C10H21	cm	cm	CioH₂,
A9	C.sHtf	cm	cm	C,sH37
A10	PhCH₂	cm	cm	cm
Alt	PhCH₂	cm	cm	C4H9
A12	PhCH₂	cm	cm	CioH₂i
A13	PhCHz	cm	cm	C12H25
A14	Ph	cm	cm	cm
A15	Ph	cm	cm	C4H9
A16	Ph	cm	cm	CizHm
A17	Ph	cm	cm	CisHm

Oznaczanie całkowitej zdolności wymiennej bentonitów

Aby wstępnie oszacować zdolność wytypowanych handlowych bentonitów do jonowymiennej modyfikacji, określono ich całkowitą zdolność (pojemność) wymienną (Z); badanie wykonano zgodnie z metodyką opisaną w normie PN-84/C-890306.

Modyfikacja bentonitów czwartorzędowymi solami amoniowymi

W niniejszej pracy wykorzystano wcześniej opracowaną i opisaną [ 16—181 procedurę modyfikacji glin smektycznych za pomocą QAS. Po oddzieleniu od

Tabela 2. Charakterystyka badanych bentonitów T a b I e 2. Characteristics of bentonites invcstigatcd

	Rodzaj badanego bentonitu
Charakterystyka	Bentonit „SN”	Bentonit „Specjał Extra — ukraiński"	Bentonit „Specjał Extra"	Bentonit „Specjał"	Bentonit „Wyoming"	Bentonit „Ukraiński"
Oznaczenie	BSN	BSEUZU	BSEUZ	BS	BW	BU
Zawartość montmorylonitu, % mas.	75	75	80	70	90	70
Zawartość węglanów, % mas.	5	5	5	5	producent nie podaje	producent nie podaje
Zawartość wody, % mas.	9	9	12	12	15	14
Wskaźnik pęcznienia, cm^ł/Gg • min)	18	22	18	17	producent nie podaje	producent nie podaje
Pr od ucent /<k)6ta wca	Zakłady Górniczo-Metalowe SA„Zębiec" w Zębcu k/Starachowie				CĘTKO- Pola nd Sp. z 0.0.