wyszyński wygłosił w warszawskim kosiecleswkrzyza serie kazań w których opowiedział się przeciw omnipotencji państwowej i wymienił przyrodzone prawa człowieka. 16.10 1976 papież Polak wybór ten zaważył na dalszych losach polski 1979 pierwsza pielgrzymka jpll do polski pod koniec lat 70 i w latach 80 koscioludzielal poparcia opozycyjnym ruchom w tym solidarności. Symbolem łączności kościoła z narodem była męczeńska śmierć ks. Jerzego Popiełuszki w 1984 po śmierci wyszyńskiego w 91 prymasem został Józef glemp. Po upadku komunizmu sejm uchwalił o stosunku państwa do kościoła katolickiego co umożliwiło odnowienie stosunku miedzy polska a Watykanem buła papieska z 1992 zreformowała organizacje kościoła katolickiego w Polsce na jej mocy utworzono 13 metropolii. W 1993 został podpisany konkordat ratyfikowany w 1998.