73602

30. GAŁĘZIE PRAWA. PODZIAŁY PRAWA.

Gałąź prawa to kompleks norm regulujących pewną grupę stosunków społecznych. W polskim prawie

wyróżnia się na ogół następujące gałęzie prawa wewnętrznego:

•    prawo konstytucyjne - obejmuje całokształt norm dotyczących ustroju państwowego, w tym: podmiot władzy najwyższej w państwie, stosunki własnościowe, formy sprawowania władzy państwowej, status prawny jednostki, organizację i tryb działalna aparatu państwowego.

•    prawo administracyjne - reguluje realizację procesów administrowania w państwie: system instytucji, które te procesy realizują, a przede wszystkim władcze elementy realizacji tycli procesów.

•    nrawo cywilne - normuje na zasadzie równorzędności podmiotów prawa społecznie doniosłe stosunki majątkowe i związane z nimi stosunki memąjątkowe (prawo izeczowe. prawo zobowiązań, prawo spadkowe, pizepisy o księgach wieczystych i hipotece. prawo własności intelektualnej). Tu mieści się także prawo handlowe, czyli inaczej mówiąc cywilne prawo gospodarcze albo prawo gospodarcze prywatne.

•    prawo rodzimie i opiekiuicze - niektórzy uznają ten dział za odrębną gałąź prawa, inni za część prawa cywilnego.

•    prawo karne - reguluje stosowame środków przymusowej reakcji państwa (sankcji) na antyspołeczne zachowania zabronione pizez prawo pod groźbą tych środków'.

•    praw'o finansowe - reguluje funkcjonowanie finansów publicznych, których istotą jest gromadzenie i rozdzielanie zasobów pieniężnych dokonywane pizez państwo lub inny związek publicznoprawny.

•    prawo pracy - normuje stosunki pracy dobrowolnie podporządkowanej, inaczej mówiąc, stosunki społeczne związane z pracą podejmowaną w celach zarobkowych oraz świadczoną dobrowolnie na izecz i pod kierownictwem pracodawcy. Wyodrębnia się tu prawo ubezpieczeń społecznych.

•    prawo morskie - reguluje stosunki pow^rstające w związku z różnymi formami korzystania z wód, dna. podziemia i brzegów morskich.

•    prawo rolne - normuje własność i użytkowanie ziemi.

•    prawo ocluony środowiska - to zespół norm zabezpieczających w imię interesu publicznego obiekt przyrodniczy lub poszczególne rodzaje roślin, zwierząt przed niszczeniem, uszkodzeniem bądź szkodliwym przekształceniem ze strony człowieka oraz ułatwiających tw^rorzeiue nowych wartości przyrodniczych.

•    prawo postępowania karnego - normuje tryb rozstrzygania spraw karnych.

•    prawo postępowania cywilnego - reguluje tryb rozstrzygania cywilnych spraw procesowych i nieprocesowych objętych prawem cywilnym, rodzimym i opiekuńczym oraz pracy.

• prawo międzynarodowa prywatne - reguluje stosunki z zakresu prawa cywilnego, prawa handlowego, w których występują elementy obce (np. stroną jest cudzoziemiec). Wskazuje którego państwa prawo się wówczas stosuje.

Gałęzie prawa tradycyjnie gnipow^rane są w dychotomiach:

1)    prawa publicznego i prawa prywatnego. Prawo publiczne - dotyczy sfeiy działania aparatu

władzy publicznej (państwowej i samorządowej).    Prawo prywatne - normuje sferę

autonomicznej aktywności społeczeństwa.

2)    prawa materialnego i prawa postępowania.    Prawo materialne - grupuje gałęzie prawa

regulujące bezpośrednio odpowiednie stosunki społeczne (np. prawo cywilne).    Prawo

postępowania (formalne) - obejmuje te gałęzie prawa, które regulują odpowiedme stosunki pośrednio popizez określenie organów, trybu, zasad i instytucjonalnych gwarancji realizacji nonn prawa materialnego. Dzieli się na prawo procesowe i praw o ustrojowe.