76101

(s8)Z rozwojem nauki w średniowieczu związane było powstanie pierwszych imiwersytetów, które pojmowane były jako korporacje uczniów i profesorów¹. (s9) Pierwszym uniwersytetem, który odegrał zasadnicza rolę na naukę w średniowieczu był uniwersytet w Bolonii, na którym wykładano „prawa uczone”, w skład których wchodziło prawo rzymskie i prawo kanoniczne. Od XI do XIII wieku w ośrodku tym powstała tzw. szkoła glosatorów. (slO) Jej utworzenie związane było z odnalezieniem tekstów ustawodawczych cesarza Justyniana I - Digestów i Nowel². Ciekawy jest sam fakt natrafienia na owe dokumenty. Od XI wieku pomiędzy papiestwem a cesarstwem istniał spór o supremację. Papieże, dążąc do ukazania dominacji sacerdotium nad imperium, zlecali przeszukiwanie wszystkich arcliiwów i bibliotek kościelnych w celu odnalezienia tekstów świadczących o tym, że ich władza w sprawach duchowych jak i doczesnych nie jest ich wymysłem, lecz wypływa z wiekowej tradycji. Podczas oględzin jednej z bibliotek włoskich natrafiono na obszerny zbiór pięćdziesięciu ksiąg zawierających fragmenty pism wybitnych jurystów rzymskich oraz liczne zbiory ustaw cesarza Justyniana. Owe źródła nie były jednak tym czego szukano, dlatego też przekazano je w ręce ówczesnych prawników, w tym na uniwersytet w Bolonii, gdzie stały się przedmiotem zainteresowania Irneriusza - prekursora szkoły glosatorów. Badał on prawo justyniańskie metodą egzegezy (objaśnienia i tłumaczenia). Wyglądało to w ten sposób, że profesor wraz ze studentami czytał teksty, tak jak po sobie następowały a następnie objaśniał słowo po słowie, ustęp po ustępie³. Objaśnienia te, nazywane glosami, wpisywano między wierszami (glossa interlinearna) albo na marginesie (glossa marginalia), (sil) Oprócz tej wykładni posługiwano się również metodą kazusów oraz sum. Pierwsza z nich polegała na stworzeniu jakiegoś zdarzenia prawnego w związku z omawianym przepisem, w celu wyjaśnienia go. Próbowano odtworzyć z życia rzeczywistego jakiś przypadek, któiy najlepiej nadawałby się do praktycznego zastosowania przepisu. Druga metoda suma oznaczała krótkie streszczenie, starające się w

sposób jasny ująć zawiłe postanowienia w źródłach justyniańskich⁴.

W XIII wieku Accursius zebrał najważniejsze glosy i opracował je w swoim dziele

Glossa ordynaria, nazywanej również Glossa Accursiana. Zbiór ten stanowi modelowy przykład opracowania i usystematyzowania zawartego w Digestach materiału poprzez metodę egzegezy⁵.

1

   A. Dębiński, Znaczenie prawa dla rozwoju nauki w średniowieczu, w: Czasy katedr - czasy uniwersytetów. Źródła jedności narodów Europy, red. W. Sajdek, Lublin 2005. s. 24.

2

   M. Banaszak. Historia Kościoła katolickiego 2. Średniowiecze, Warszawa 2009. s. 144.

3

   B. Lesiński. W. Rozwadowski. Historia prawa sgdowego. Zarys wykładu. Poznali 2007. s. 54-55.

4

   W. Kopaliński. Słownik mitów i tradycji kultur. Warszawa 2003. s. 1223.

5

   M. Czelepak, Średniowieczni juryści, w: Historia prawa sądowego, red Jan Halberdy, s. 21.