76132

Banki hipoteczne tworzą wyodrębniony segment rynku finansowego umożliwiający powiązanie między oszczędnościami osób fizycznych, rynkiem kapitałowym i długoterminowym kredytem służącym inwestowaniu w zakup nieruchomości i budownictwo mieszkaniowe. Banki hipoteczne udzielają kredytów na te cele w oparciu o środki finansowe pozyskane na rynku kapitałowym przez emisję listów zastawnych.

Przez emisję listów zastawnych banki hipoteczne uzyskują środki na udzielanie kredytów długoterminowych dla osób fizycznych i przedsiębiorstw. Listy zastawne są długoterminowymi papierami wartościowymi, zbliżonymi swoim charakterem do obligacji, gwarantującymi posiadaczowi terminowe wykupienie oraz odsetki. List różni od obligacji specyficzny sposób zabezpieczenia jakim jest hipoteka na nieruchomości (list hipoteczny) lub gwarancja Skarbu Państwa bądź międzynarodowych instytucji finansowych (list publiczny). List zastawny od zwykłych obligacji różni również to, że jego emitentem mogą być tylko banki hipoteczne.

Znaczenie listów zastawnych w systemie finansowym polega na tym, że z jednej strony są one instrumentem pozyskiwania kapitału przez banki hipoteczne, a z drugiej, instrumentem lokat wolnych kapitałów przez inne banki, kasy oszczędności, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne i powiernicze. Taki sposób pozyskiwania środków mających stanowić podstawę udzielanych kredytów powoduje, że ich "długość" przestaje być zależna od "długości" oszczędności zgromadzonych w bankach, a jednocześnie dzięki rynkowi wtórnemu płynność banków hipotecznych zapewniają kolejni nabywcy listów zastawnych. Nabywcami tymi są instytucje, dla których szczególne znaczenie ma możliwość bezpiecznego długoterminowego lokowania środków. Bezpieczeństwo to wynika z kilku rozwiązań systemowych. Po pierwsze, jest to konieczność tworzenia przez banki w odpowiednich relacjach pokrycia zastępczego oraz tzw. pokrycia zwykłego, opierającego się na dochodach z udzielonych pożyczek i kredytów hipotecznych. Po drugie, w bankach hipotecznych regulacje normatywne wprowadzają szczegółowe zasady gospodarki i obrotu hipotecznego uzupełnione nadzorem nad tymi bankami ze strony Komisji Nadzoru Bankowego.

Listy zastawne mogą być papierem wartościowym imiennym bądź na okaziciela. W Polsce dopuszczona jest możliwość emisji zarówno listów zastawnych hipotecznych, jak i publicznych, podstawą emisji hipotecznego listu zastawnego są wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami. W liście takim bank hipoteczny zobowiązuje się zobowiązuje się wobec uprawnionego do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych. Natomiast podstawą emisji publicznego listu zastawnego jest kredyt zabezpieczony do pełnej wysokości kapitału i odsetek gwarancją lub poręczeniem Skarbu Państwa, NBP, Wspólnot Europejskich, lub ich państw członkowskich.

List zastawny może opiewać na złote bądź walutę obcą. Musi on zawierać oznaczenie wartości nominalnej oraz datę, od której nalicza się oprocentowanie, jego wysokość, terminy wypłaty odsetek, termin i warunki wykupu. Banki hipoteczne, ze względu na konieczność unikania nadmiernego ryzyka, objęte są daleko posuniętymi ograniczeniami odnoszącymi się do czynności bankowych, które mogą podejmować. Jedną z podstawowych ich czynności jest oczywiście emitowanie listów zastawnych. Łączna wartość nominalna listów zastawnych danego banku znajdujących się w obrocie nie może przekraczać 40-krotności jego funduszy własnych. Łączna zaś kwota listów hipotecznych nie może być wyższa od kwoty nominalnych kwot wierzytelności banku zabezpieczonych hipoteką i stanowiących podstawę emisji tych papierów. Podstawą emisji listów do