78066

Dwa rodzaje formułek:

Formułki oparte na prawie cywilnym -roszczenie powoda musiało wynikać z ustawy.

Wyróżniano tu:

-    formułki certa bardzo ścisłe (co do dnia i godziny) mogące powodować skutek w postaci pluspełitio

-    formułki incerta - nie ściśle określone. Rozstrzygnięcie sędziego było uwarunkowane samym roszczeniem, nie obwarowane tyloma warunkami i znacznie dogodniejsze dla stron

Formułki nie oparte na prawie cywilnym - rozszerzające zakres ochrony praw

prywatnych. Przybierały dwojaką postać:

-    formułki konstruowane na podobieństwo formuł opartych naprawie cywilnym pretor na zasadzie analogii wzorował ją na podobieństwo formułki opartej na prawie cywilnym. Chodziło o przypadki gdy strona nie spełniała warunków ochrony zgodnej z ustawą. Nakazywał więc sędziemu aby sprawę, w której brakowało pewnego elementu lub terminu wymaganego przez prawo cywilne traktował jak gdyby wszystkie warunki były spełnione. Do takicli formuł zaliczano fictio czyli formułki, w których pretor zawierał w intentio fikcję zaistnienia pewnego faktu, który w rzeczywistości nie nastąpił (lub warunku, który był niespełniony). Sędzia przyjmował ją jako podstawę swego orzeczenia.

Przykład: W prawie cywilnym w tym okresie nie było możliwe dokonanie cesji (przelania wierzytelności na inną osobę). Gdy wierzyciel już nie chciał mieć do czynienia z dłużnikiem i zdecydował się przelać ową wierzytelność na inną osobę w procesie legisakcyjnym nie miał takich możliwości. Inaczej było w formułkowym. Podobnie rzecz się miała gdy przy spisywaniu testamentu nie dopełniono jakiejś drobnej fonnalności wymaganej pizez rygorystyczne prawo cywilne. Zastosowanie formułki fictio pozwalało potraktować go jakby spełniał wszystkie warunki prawa przewidziane w ustawie.

-    formułki oparte na przestawieniu podmiotów - dochodziło w formułce do transpozycji osób

Ktoś figurował w intentio a ktoś inny w condemnatio. Gdy wierzyciel przelał swe uprawnienia na inną osobę pretor wymieniał w intentio nazwisko wierzyciela zaś w condemnatio osoby, która odkupiła wierzytelność. Jeśli zatem wierzyciel A przekazał swą wierzytelność wobec dłużnika C osobie B wówczas pretor pisał w intentio:    „Jeżeli

istnieje roszczenie A wobec dhćnika C oparte na tanowie... to sędzio zasądź od C na rzecz B ”.

Pretor tworzył formułkę samodzielnie niezależnie od ustaw i systemu prawa materialnego. Chodziło o oclironę stosunków prawnych nie mających oparcia w prawie cywilnym (takich, które wyprzedzały rozwój prawa cywilnego).

Nadzwyczajne części formułki procesowej:

5. Praescriptio - zastrzeżenie na korzyść powoda (pro actore) lub pozwanego (pro reo) zastosowane gdy w fazie in iure jedna ze stron wskazywała, że istnieje jakaś okoliczność potwierdzająca jej roszczenie lub gdy pozwany twierdził, że istnieje okoliczność, która wyłącza istnienie takiego roszczenia. Praescriptio pretor zawierał po wyluszczeniu zwyczajnych części formułki procesowej. Jeżeli wierzytelność dochodzona była w ratach pretor umieszczał informację w postaci praescriptio na korzyść jednej lub drugiej strony (np. zastrzeżenie dla pozwanego, że nie musi uiszczać całej kwoty tylko zapłacić pienvszą ratę).