80927

zwartościowany dlatego, bo nakierowany na naruszenie dobra prawnego. Przy meświadomej nieumyślności wina polega na tym, że wartościujemy treść przeżyć psychicznych sprawcy - jedzie ulicą jednokierunkową i myśli o tej dziewczynie. I mówimy: to myślenie o dziewczynie (to jest treść przeżycia psyclucznego) jest dla nas negatywnie zwartościowane, bo powinien wtedy o czymś innym myśleć. Zarzut jest oparty na treści przeżyć psychicznych ale polega on na tym, że sprawca nie myśli tego co powinien

Jeżeli do pojęcia winy wprowadzono ocenę to ta ocena tkwi gdzieś poza głową sprawcy. To czego sprawca chce to jest naruszenie dobra prawnego i jeżeli chcemy powiedzieć, że to przeżycie psycliiczne sprawcy jest zle to gdzieś na zewnątrz tego sprawcy muszą być pewne kryteria pozwalające mi stwierdzić co jest zle. Ta możliwość oceny warunkowana jest istnieniem pewnych norm zewnętrznych w stosunku do sprawcy. Stąd normatywna teoria. Przymiot kompleksowa dodano wówczas kiedy pojawiła się krytyka tej teorii i pojawiła się tzw. czysta teoria normatywna.

3. czysta teoria normatywna - wina jest tylko zarzutem, jest samą oceną. W teorii psychologicznej wina ma charakter przedmiotowy, w teorii kompleksowej normatywnej wina jest przedmiotem i oceną tego przedmiotu, w czystej teorii normatywnej wina jest samą oceną .

Czysta teoria normatywna mówi, że wina nie może być czymś co jest kategorialnie różne ze sobą, przedmiotem i oceną tego przedmiotu. Nie może wina łączyć w sobie dwóch różnych kategorii, trzeba zawsze oddzielać przedmiot od oceny tego przedmiotu. W myśl czystej teorii normatywnej treść przeżyć psycliicznych jest elementem typu czynu zabronionego, to jest opis ludzkiego zachowania, jeszcze nie /wartościowany. Z punktu widzenia empirii jest wszystko jedno czy ktoś chce staruszkę przeprowadzić przez jezdnię, czyją zabić, to jest po prostu opis. Natomiast my do tego dokładamy pewną aksjologiczną miarkę i zaczynamy to wartościować. I to war tościow^fanie jest winą, ocena jest winą.

Jakie są kryteria tej oceny⁰ Jest to na pewno ocena negatywna, bo nie mówi się o winie w zakresie czynów dobrych. Sformułowanie, że jest to negatywna ocena związane jest z przedmiotem tej oceny, bo odnosi się do czynów' zlyelt, do czynów karygodnych. Tu pojawia się konieczność odróżnienia winy od karygodności, naganności zachowania. Mamy naganne zachowanie i do niego odnosimy winę, wobec tego zawinienie musi się odw^rolywać do iimych kryteriów niż naganność zachowania.

Lstota winy. Winą w czystej teorii normatywnej jest stopień wolności podmiotu podejmującego określone zachowanie. Cieślak tak formułuje pojęcie zawinienia: „za zawiniony uważamy czyn, którego sprawca w danych warunkach mógł i powinien był umknąć” Istota winy tkwi w zakładanej, domniemanej wolności człowieka. Jeżeli człowiek jest wolny to jego czyny są zawinione. Oczywiście to zawinienie człowieka może się znuuejszać im mniejszy stopień wolności mu przypiszemy.

Czysta teoria normatywna najlepiej wyjaśnia fakt domiuemania winy w prawie karnym. Jeżeli ktoś dopuścił się czynu zabronionego to domniemujemy, że w chwili jego realizacji był człowiekiem wolnym (w ogóle bez takiego domniemania by prawa karnego nie było). Jeżeli byl wolny to winy się już nie udowadnia, to jest czyn zawiniony Dopiero muszą zaistnieć pewne szczególne okoliczności, które podw^rażą nasze zaufanie do wolności konkretnego podmiotu, które w^skazywać będą na brak tej wolności (okoliczności wyłączające winę), na brak tej autodeterminacji. Albo będą to okoliczności czynu, albo pewna sytuacja psycliiczna sprawcy, albo możliwości wykonania określonych poleceń.