81832

Etnogeneza

Rumuni a Wołosi

Do XIX wieku Rumuni byli powszechnie nazywani Wołochami. Termin ten pierwotnie odnosił się do romańsko i albańskojęzycznych ludów Europy Południowo-Wschodniej uprawiających gospodarkę wołoską. Później Wołochami zaczęto nazywać konkretne grupy etniczne, w tym Słowian, którzy od "prawdziwych" Wołochów przejęli typ gospodarki.

Sami Rumuni do końca XVIII wieku nazywali siebie najczęściej "Vla$i" (Wołosi). Nazwa Rumuni stała się popularna w XVIII w. wśród inteligencji wołoskiej i mołdawskiej. Nazwa Rumunii wiązała się z ideologią narodową, według której ludność romańska Bałkanów miałaby żyć w jednym, wspólnym państwie. Stąd Rumunami także nazwano Wołochów istryjskich, tzw. "Istrorumunów" i Wołochów macedońskich, tzw. "Macedorumunów" lub "Arumunów". Tam, gdzie poprzez edukację, idea narodu rumuńskiego nie dotarła ludność rumuńskojęzyczna nadal nazywa siebie Wołochami. Sytuacja taka panuje np. w niektórych okolicach Serbii czy bardziej izolowanych wsiach w Banacie rumuńskim.

Za Rumunów uważa sie również część Wołochów macedońskich - Arumunów, co jest konsekwencją stuletniej rumunizacji tych grup etnicznych.

Rumuni a Mołdawianie

Główna część terytorium historycznej Mołdawii znajduje się obecnie w Rumunii. Na obszarze tym tożsamość narodowa Mołdawian niemal zupełnie uległa rumuńskiej. Przy czym różnice istniejące między Mołdawianami a Rumunami nie są wyraźne. Wielu ludzi określa siebie (autoidentyfikuje etnicznie) jako Mołdawianie i Rumuni jednocześnie. Mołdawianie różnią się od Rumunów tradycją własnej państwowości, bogatszym rosyjskim dziedzictwem kulturowym oraz niektórymi cechami językowymi: akcentem, większą archaicznością gramatyki i słownictwa, oraz większym zasobem słów pochodzenia słowiańskiego. W Mołdawii do 1991 r., a w Naddniestrzu do dzisiaj używa się do zapisywania języka grażdankę, w Rumunii - alfabet łaciński. Część Mołdawian mówi po rosyjsku i ukraińsku. Mołdawian łączy z Rumunami częściowa etnogeneza, więcej niż 150 lat historii państwowości, język i prawosławie.

Problem uznania Mołdawian za odrębny naród (i zarazem mołdawskiego jako osobnego języka) zwłaszcza w Rumunii i Mołdawii wzbudza wiele emocji. Przed powstaniem Mołdawskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w 1924 r., mołdawska świadomość narodowa niemal całkowicie uległa rumuńskiej ideologii narodowej. Obywatele historycznego obszaru państwa mołdawskiego w znacznej mierze identyfikowali się jako Rumuni. W 1940 r. ZSRR przyłączył do swego terytorium ziemie leżące pomiędzy Dniestrem a Prutem, czyli tzw. Besarabię (z grubsza terytorium dzisiejszej Mołdawii), która była w latach 1918-1919 odłączona od Rosji i wcielona do Rumuni. Władze rumuńskie, po tym jak Besarabia została przyłączona do Rumunii przeprowadzały planową rumunizację zyskanych obszarów¹*¹. W celu przerwania więzi łączących Besarabię z Rumunią ZSRR "sztucznie wzbudzał" tożsamość narodową Mołdawian na terenie całego Związku Radzieckiego. Po rozwiązaniu ZSRR w 1991 r. w Rumunii oczekiwano, że Mołdawianie powrócą do rumuńskiej tożsamości narodowej; do tego wszak nie doszło - Rumuni są w dzisiejszej Rep. Mołdawskiej mniejszością narodową (2% 2004), przy czym sami Mołdawianie stanowią 75,8% populacji kraju.

Rumuni a Słowianie

Do XVIII w. ludność Wołoszczyzny i Mołdawii oraz język rumuński były często identyfikowane jako słowiańskie. Świadczy o tym m.in. pierwszy słownik etymologiczny języka rumuńskiego napisany przez A. Cihaca, w którym autor stwierdza, że rumuński jest językiem słowiańskim.