82892

Rola sejmu I króla w Rzeczypospolitej szlacheckie!

Od XV w. do XVIII. Polska pozostałą Rzeczpospolitą Szlachecką - oznaczało to, ze najwyższa władza należy do szlachty jako reprezentanta narodu

Faktyczną władzę posiadała najbogatsza grupa stanu szlacheckiego magnateria - magnaci wykonywali władzę bezpośrednio jako senatorzy oraz pośrednio poprzez posłów na sejmach

Sejm Walny - od schyłku XV w. zwoływany był co 2 lata na 6 tygodni - składał się z „trzech stanów" sejmujących

••• Król:

^ Zwoływał sejm i ustalał datę obrad

>    Miał prawo mianowania urzędników i nadawania im ziemi

>    Dysponował inicjatywą ustawodawczą

>    Kierował polityka zagraniczną •> Senat:

V Na początku XVI w. było 80-90 senatorów, a po Unii lubelskiej w 1569 r. 140

>    Biskupi, wojewodowie, kasztelanowie, kanclerze, marszałkowie, podskarbowie Korony i Litwy

>    Senat obradował pod przewodnictwem króla

❖    Sejm:

^ Na początku XVI w. było 40-45 posłów, a po Unii lubelskiej 170

>    Posłowie ziem wybrani na sejmikach ziemskich

>    Uchwalał ustawy i podatki

>    Nadawał szlachectwo

>    Kontrolował skarb

>    Zwoływał pospolite ruszenie

>    Dysponował prawem łaski i amnestii

>    Izba poselska obradowała pod przewodnictwem marszałka sejmu wybranego spośród posłów Liberum veto - w Polsce XVII-XVI11 w. zasada pozwalająca na zerwanie obrad sejmu i uchylenie podjętych wcześniej uchwał na skutek protestu jednego posła - po raz pierwszy zastosowane 1652 - zniesione przez Konstytycję 3 maja 1791.

W 1572 r. umiera ostatni król z dynastii Jagiellonów Zygmunt August - nastaje czas bezkrólewia - od tej pory król był wybierany poprzez wolną elekcję - Henryk Walezy jako I król elekcyjny Polski

Król zaprzysięgał tzw. Artykuły Henrykowskie • ustawa określająca podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej, ułożona w czasie bezkrólewia w. 1573 r. dla Henryka Walezego, zaprzysięgana przez wszystkich królów-elektów łącznie z paktami konwentami

Król zawierał z narodem umowę tzw. Pacta conventa - umowa szlachty z nowo obieranym królem, określająca gł. zobowiązania polityczne i finansowe elekta - po raz pierwszy sformułowane w 1573 r.

Król był podporządkowany prawu i w razie jego łamania można go było złożyć z tronu

Centralna władza monarchy była słaba - ustrój państwa polskiego był przestarzały i silnie zdecentralizowany

W 1764 r. po wyborze ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego rozpoczęły się reformy ustrojowe

W 1788 r. rozpoczęły się obrady Sejmu Czteroletniego (Sejm Wielki) - dokonano na nim ważnych reform struktury społecznej i organizacyjnej państwa oraz uchwalono m.in. Konstytucję 3 maja 1791

Konstytucja 3 maja ustalała ustrój Rzeczypospolitej zgodnie z ideami oświecenia:

•> Polska stałą się monarchią konstytucyjną i parlamentarną •> Wzmocniła władzę wykonawczą, z zasadą dziedzicznego tronu

❖    Zniosła liberum veto

•> Rozszerzyła prawa mieszczan

•I* Osłabiła pozycję magnatów (ograniczenie roli senatu i sejmików)

❖    3 - podział władzy: władza ustawodawcza w rękach 2-izbowego sejmu władza wykonawcza w rękach króla, władza sądownicza w rękach sądów

Konstytucja 3 maja została obalona w 1792 r. przez zbrojną interwencję Rosji i Konfederację targowicką