83879

I. PRZESŁANKI UKSZTAŁTOWANIA SIĘ MONARCHII ABSOLUTNEJ.

PrzeobraŚanie państwa stanowego w monarchię absolutną to długi proces z licznymi zygzakami i załamaniami. Okrutny i chaotyczny despotyzm Iwana Groźnego poniósł klęskę: wkrótce po nim przyszedł długi okres anarchizacji Rosji (Tsmuta?). Mozolnie wznoszona przez kardynała Richelieu struktura władzy absolutnej kilka lat po jego śmierci uległa głębokiej zapaści: Francja zrewoltowała się w okresie tzw. frondy. Po pierwszych sukcesach absolutyzmu szwedzkiego pod rządami Gustawa II Adolfa i zwłaszcza Karola XI przyszedł dla Szwecji długi ?okres wolności? (1719-1772); absolutyzm (juś ?oświecony?) z trudem odbudował król Gustaw ffl. Dhigi i skomplikowany proces powstawania ustrojów absolutnych pozwala wyrośnie system przejściowy, w którym koegzystują elementy władzy absolutnej i bardzo jeszcze silne instytucje państwa stanowego: dla tej formy przejściowej zaproponowano nazwę monarchii renesansowej. Przyrost uprawnień monarchy rodził niekiedy protesty, lecz miał takŚe, w oczach aktywnych politycznie warstw społecznych, niemałe zalety. W społeczeństwach renesansowych umaciuała się świadomość wspólnoty losów: silny monarcha stawał się symbolem potęgi kraju i przedmiotem narodowej dumy. Od początku ery nowoSytnej zaostrzała się rywalizacja między państwami europejskimi: terytorialna, handlowa, kolonialna, religijna. PotęŚny monarcha był potrzebny, by oddalać zagrośeiua i odnosić sukcesy.

Rozpad religijnej jedności w wyniku reformacji dramatycznie zaostrzył konflikty wewnątrz państw. I jedynie silny monarcha był w stanie - jak to formułował sławny teoretyk polityki i prawa Jean Bodin - Tutrzymywać swój majestat i decydować w kłótniach jako neutralny?. Z róSnych więc powodów rosło zapotrzebowanie na mocną władzę monarszą.

Wzrost roli urzędów i urzędników, sprzedawanie i odsprzedawanie funkcji. Budowanie siły wojskowej(najemnej i zaciężnej).

W średniowieczu wykształcił się typ państwa feudalnego, a w schyłkowej fazie epoki ukształtowała się w większości państw europejskich monarchia stanowa. Władca dzielił się władzą z przedstawicielami stanów.

Pod koniec średniowiecza zaczęły się kształtować państwa narodowe, a władcy wzmacniali swoją władzę. Rozbite na dzielnice państwa zaczęły być łączone przez monarchów, którzy w rywalizacji z feudałami musieli pozyskać miasta i rycerstwo, a także znaleźć podbudowę ideologiczną swoich działali, znaleźć środki do realizacji celów. Podbudowę ideologiczną znaleziono studiując prawo rzymskie. Prawnicy-humaniści zaczęli wprowadzać pojęcie władcy, będącego źródłem prawa i stojącego ponad nim. To przekonaiue legło u podstaw kształtowania się ideologii monarchii absolumej, którą próbowali budować władcy Hiszpanii (Filip II Habsburg). Francji (ostatni królowie z dynastii Walezjuszy a następnie Burbonowie) i Anglii za rządów królowej Elżbiety I.

Jednym z pierwszych ideologów absolutyzmu monarszego był Niccolo Madiiave)li (1469-1527) autor dzieła Książę (11 Principe). Machiavelli na pierwszym miejscu stawiał nie interes poddanych, nakazy moralne czy etyczne, ale interes władcy utożsamiany z racją stanu i interesami państwa. „Machiawelizm" dopuszczał nawet terror ze strony władcy w imię wyższych racji i celów, którymi było dobro państwa, jedność, wielkość i potęga a przez to dobrobyt mieszkańców. Machiavelli widział państwo jako monarchię scentralizowaną o prawie nieograniczonej władzy panującego.

Reformacja zwiększyła zakres władzy i obowiązków panujących. Książęta protestanccy z założenia stawali się opiekunami • protektorami Kościołów w swoich państwach. Władcy katoliccy także zostawali opiekunami Kościoła katolickiego nie wnikając jednak w kwestie doktrynalne. Tak stało się w Hiszpanii za Filipa II. częściowo we Francji a nawet w Polsce.