84977

powszechne potępienie z uwagi na naganne motywy (na naruszenie powszechnie akceptowanych norm moralnych lub porządku społecznego). Wyłączone spod zakresu niegodziwego świadczenia są zatem czynności pozostające w sprzeczności z prawem, ale których cel nie jest niski moralnie, społecznie szkodliwy. Pajor uważa, że nie każda transakcja sprzeczna z prawem jest niegodziwa. Klasycznym przykładem była sprzedaż „spod lady” - naruszało to zasady obrotu towarowego, było więc sprzeczne z prawem, ale nie miało celu niegodziwego, dlatego też sankcja z art. 412. nie była uzasadniona (i nie jest nadal). Dziś przykładem może być sprzedaż biletu przez konika. Przesłanki z art.

412 powinno się traktować jako całość.

3. 3. świadczenie zostało spełnione w tym celu świadomie (i dobrowolnie).

Przesłanka subiektywna. Świadomość niegodziwości musi występować po obu stronach. Ponadto chodzi tylko o dobrowolny udział w dążeniu do celu niegodziwego. Nie jest zatem możliwe orzeczenie przepadku, jeżeli jedna ze stron nie działała dobrowolnie np. dyrektor szpitala wymusza łapówkę za przyjęcie pacjenta (ten działa więc pod przymusem).

Nawet gdy spełnione są wszystkie te warunki to sąd jedynie może (ale nic musi) orzec przepadek. Może się okazać, że świadczącemu będzie przysługiwało roszczenie o zwrot świadczenia, wtedy nie można nie zastosować przepadku. W danej sytuacji najwłaściwsze może się także okazać pozostawienie świadczenia w rękach odbiorcy (np. wynagrodzenie za pracę „na czarno” ).

„Sąd może orzec przepadek świadczenia” - świadczenie to zachowanie dłużnika, jest to sformułowanie niedokładne. Przepada przedmiot świadczenia. Jeżeli była to rzecz oznaczona co do tożsamości, to przepada ta rzecz. Jeżeli były to rzeczy oznaczone co do gatunku albo usługi, przepadkowi ulega ich wartość. Skarb Państwa staje się wówczas wierzycielem sumy pieniężnej, dłużnikiem jest strona, która przyjęła świadczenie. Jeżeli osoba ta przedmiot świadczenia zbyła, zużyła lub utraciła, to ma obowiązek zapłacić jego wartość. Jeżeli umowa

4

była wzajemna (oba świadczenia mają charakter niegodziwy) to przepadają oba świadczenia lub ich wartość.

Skarb Państwa nie jest następcą prawnym - nabycie na mocy przepadku ma charakter pierwotny.

5