pic 10 12 191346

(morał agentś) na podstawie obowiązujących je norm moralnych. Do tego rodzaju uprawnień (przysługujących pasywnym podmiotom moralnym) należy między innymi prawo do życia, do niedoznawania bólu i cierpień, poszanowania wolności, godności etc. Respektowanie tego rodzaju praw podmiotowych stanowi moralny obowiązek podmiotów czynnych wobec zarówno innych podmiotów czynnych, jak i podmiotów pasywnych. Tym samym stanowi zachowanie, które jest z ich strony moralnie należne uprawnionym do niego istotom. Poszanowanie praw przysługujących zwierzętom nie jest więc „wyrazem dobroduszności, ale wymogiem sprawiedliwości ⁸⁷. To nie „sentymentalne potrzeby czynnych podmiotów moralnych uzasadniają ich etyczne obowiązki w stosunku do dzieci, osób upośledzonych i innych pasywnych podmiotów moralnych, w tym zwierząt", ale obowiązek oddawania im tego, co należne⁸⁸.

Z rozumowania T. Regana wynikają bardzo radykalne konsekwencje w zakresie istniejących praktyk postępowania ze zwierzętami. Opowiada się on za prawnym zakazem spożywania mięsa, polowań, a także wyrządzania zwierzętom krzywdy w celach edukacyjnych, naukowych lub doświadczalnych. Jeśli bowiem uznać zwierzęta za odrębne podmioty moralne mające własne uprawnienia, to przyjemność człowieka wynikająca ze spożywania ich mięsa w oczywisty sposób nie może przeważyć praw zwierząt do życia, wolności czy niezadawania im bólu i cierpień. Z tych samych przyczyn - zgodnie ze stanowiskiem T. Regana - prawnym zakazem powinny być objęte rozrywki związane z naruszaniem praw zwierząt (zdaniem niektórych, nawet wówczas, gdy wiążą się one jedynie z pozbawianiem zwierząt specyficznej dla ich gatunku godności, jak chociażby miewa to miejsce w cyrkach). Wykorzystywanie zwierząt w celach edukacyjnych, naukowych i doświadczalnych stanowi, jak sądzi T. Regan, właśnie tego rodzaju sytuacje, w których dążenie do osiągnięcia określonego dobra wspólnego (postępu wiedzy, podniesienia jakości kształcenia etc.) koliduje z poszanowaniem podmiotowych uprawnień zwierząt. Posiadanie uprawnienia (a nie jedynie interesu) polega bowiem właśnie na tym, że w razie tego rodzaju kolizji uzyskuje ono bezwzględne pierwszeństwo (z takich samych powodów, z jakich nikt nie zgodziłby się aby dla dobra nauki zezwolić na przeprowadzanie eksperymentów na ludziach, mimo że zapewne przyspieszyłoby to postęp w nauce niż eksperymenty na zwierzętach). Idea praw zwierząt

103